Krwinkomocz i krwiomocz – co trzeba o nich wiedzieć? 

Dostrzeżenie czerwonego lub nawet krwistego odcienia moczu każdorazowo budzi niepokój i skłania do poszukiwania przyczyn anomalii. A im większa wiedza o przyczynach, tym większa szansa na szybkie i celne rozpoznanie. Dowiedz się zatem, co zrobić, gdy podejrzewasz krwinkomocz. 

Spis treści:

1. Krwiomocz – czym jest i co oznacza? 
2. Jakie są przyczyny krwiomoczu i krwinkomoczu? 
3. Jak wygląda krwiomocz? Objawy 
4. Na czym polega diagnostyka i leczenie hematurii? 
5. Krwinkomocz – podsumowanie 

Krwiomocz – czym jest i co oznacza? 

Krwiomocz oznacza widoczną gołym okiem obecność krwi w moczu. Z kolei krwinkomocz odnosi się do laboratoryjnego stwierdzenia krwinek czerwonych w próbce moczu.  

Krwiomocz zawsze wymaga jednoznacznego określenia przyczyny; może być widoczny już przy stężeniu zaledwie 1 ml krwi na litr moczu. Kolor i intensywność zależą od ilości i źródła pochodzenia krwi: świeżą tętniczą (jasnoczerwona) można odróżnić od żylnej (ciemnoczerwona, bordowa) i zhemolizowanej (ciemnobrązowy lub czarny). Rozpoznanie potwierdza się na podstawie obecności bardzo licznych czerwonych krwinek w osadzie moczu.  

W mikrohematurii, czyli krwinkomoczu, obserwuje się mikroskopijny wzrost zawartości czerwonych krwinek powyżej progu fizjologicznego (powyżej 3-5 w polu widzenia). Niektóre naukowe towarzystwa medyczne uważają, że wystarczające jest oznaczenie pojedyncze, inne do rozpoznania wymagają np. trzech różnych próbek.  

Jakie są przyczyny krwiomoczu i krwinkomoczu? 

Początkowo obserwowane jest nietypowe zabarwienie moczu w paśmie czerwieni  – przyczyny można podzielić na krwinkowe i pozakrwinkowe. Do tych ostatnich zalicza się np. ciemne zabarwienie moczu w przebiegu rabdomiolizy (uszkodzenie mięśni skutkuje uwalnianiem mioglobiny, która odbarwia mocz), niedawnego spożycia określonych pokarmów (np. buraków, rabarbaru) czy leków zawierających barwniki.  

>> Przeczytaj: Mętny mocz – jakie są jego przyczyny? Czy jest powodem do niepokoju?

Rzeczywista hematuria może mieć wiele zróżnicowanych przyczyn, które dalej dzielą się na pochodzące z kłębuszków nerkowych: 

• zespół Alporta, 
• choroba cienkich błon podstawnych (tzw. łagodny krwiomocz rodzinny), 
• popaciorkowcowe kłębuszkowe zapalenie nerek, nefropatia IgA i wiele innych postaci kłębuszkowych zapaleń, 
• zespół Goodpasture’a, 
• zespół nerczycowy, 
• wielotorbielowatość nerek.

oraz pozakłębuszkowe, zdecydowanie częstsze: 

• choroba przebiegająca z gorączką, 
• intensywne ćwiczenia fizyczne, 
• trwająca miesiączka, 
• obecność złogów w drogach moczowych, 
• zakażenia układu moczowego, 
• nowotwory złośliwe: rak nerkowokomórkowy, rak pęcherza moczowego, rak prostaty, 
• uszkodzenie błony śluzowej układu moczowo-płciowego po miejscowych zabiegach na układzie moczowym, 
• uraz, 
• stany sprzyjające wynaczynianiu się krwi: małopłytkowość, koagulopatie, stosowanie leków rozrzedzających krew. 

>> Odkryj więcej: Krótko o metodach szacowania filtracji kłębuszkowej u osób dorosłych

Obecność krwinek czerwonych w moczu jest często wykrywana przypadkowo, przy okazji wykonywania badania ogólnego moczu z innych wskazań.  W około 50% przypadków dość szybko udaje się zidentyfikować przyczynę, zwłaszcza jeśli współistnieją inne, sugestywne objawy ułatwiające rozpoznanie.  

Jak wygląda krwiomocz? Objawy 

Mikrohematuria z reguły nie wywołuje objawów i powoduje zmiany zabarwienia moczu na kolor czerwony. Typowy krwiomocz, jak już wspomniano, jest widoczny jako odbarwienie lub wręcz świeża krew.  

Bardzo pomocne we wstępnym różnicowanie przyczyn jest obecność następujących stanów i objawów: 

• ból przy oddawaniu moczu sugeruje zakażenie lub obecność złogów; 
• ból w okolicy podbrzusza, także przy mikcji, połączony z gorączką silnie wskazuje na zakażenie, zwłaszcza u kobiet; zakażenie układu moczowego u mężczyzn jest rzadsze, u młodych jest często związane z chorobami przenoszonymi drogą płciową, a u starszych z przerostem prostaty; 
• silny, kolkowy ból obejmujący okolicę lędźwiową i promieniujący do pachwiny, niekiedy z towarzyszącymi nudnościami i/lub wymiotami w pierwszej kolejności skłania do podejrzenia kamicy układu moczowego, zwłaszcza jeśli tego typu epizody się powtarzają; 
• ból w okolicy lędźwiowej, pienienie się moczu, białkomocz, nadciśnienie tętnicze (zwłaszcza) wcześniej nieobecne sugerują kłębuszkowe zapalenie nerek; 
• obecność krwio- lub krwinkomoczu podczas miesiączki bez żadnych dolegliwości powinno skłonić do ponownego badania po zakończonej pierwszej fazie cyklu; 
• u dzieci i młodzieży nagłe pojawienie się krwiomoczu może być spowodowane zakażeniem adenowirusowym, które pod różnymi postaciami (w znacznej większości żołądkowo-jelitową) jest częste w tej subpopulacji; 
• u dorosłych i osób starszych nagłe pojawienie się bezbolesnego krwiomoczu powinno być sygnałem do natychmiastowego udania się do lekarza – w aż 85% przypadków jest to pierwszy objaw bardzo groźnego raka pęcherza moczowego; niepokojącymi współistniejącymi objawami są tu częste i bolesne oddawanie moczu, zaburzenia mikcji, ból w okolicy lędźwiowo-krzyżowej. 

>> Sprawdź też: Częstomocz, wielomocz i oddawanie moczu w nocy – jakie są przyczyny?

Na czym polega diagnostyka i leczenie hematurii? 

Należy mieć na uwadze, że zdecydowana większość rekomendacji towarzystw naukowych opiera się na opiniach ekspertów, jednak większość zaleceń jest zbieżnych i wskazuje na podobny algorytm diagnostyczny.  

Pojawienie się czerwonego zabarwienia moczu, o ile nie towarzyszą mu inne objawy, powinno zostać zweryfikowane poprzez badanie ogólne moczu z oceną osadu, a wyniki należy skonsultować z lekarzem pierwszego kontaktu.  

W gabinecie lekarskim pierwszym krokiem jest zebranie wywiadu w celu wykluczenia przyczyn niewymagających leczenia, takich jak (wcześniejsze) zakażenia dróg moczowych, miesiączka czy forsowna aktywność fizyczna.  

Jeśli wywiad jest negatywny, poszukuje się wskaźników przyczyny nefrologicznej, zwykle poprzez badanie na albuminurię, badanie osadu w celu oceny morfologii czerwonych krwinek oraz pomiar ciśnienia krwi i czynności nerek.  

Jeżeli nie zostaną stwierdzone żadne objawy kłębuszkowej choroby nerek, na podstawie dalszej kalkulacji ryzyka zaleca się dalsze badania urologiczne obejmujące obrazowanie górnych dróg moczowych i cystoskopię.  

W przypadku wyraźnego krwiomoczu, zwłaszcza u osób dorosłych, należy pilnie zgłosić się do lekarza. Krwinkomocz często towarzyszy zakażeniom układu moczowego (oprócz erytrocytów pojawiają się liczne leukocyty i niekiedy azotyny), w takim przypadku warto rozszerzyć diagnostykę o posiew.  

Większość przyczyn krwinko- i krwiomoczu może być skutecznie leczona, a z pewnością każdy przypadek wątpliwy powinien zostać omówiony z lekarzem. 

Krwinkomocz – podsumowanie 

Hematuria jest częstym zjawiskiem, zazwyczaj przyjmuje postać krwinkomoczu, czyli niewidocznej gołym okiem obecności krwinek czerwonych w moczu. Większość przyczyn jest stosunkowo łagodna i może być skutecznie leczona.  

Szczególny niepokój powinno budzić nagłe pojawienie się krwiomoczu, krwinko- lub krwiomocz z objawami dyzurycznymi i gorączką, a także ból w okolicy lędźwiowej połączony z wysokim ciśnieniem krwi i obrzękami.  

Tego typu przypadki każdorazowo wymagają pilnej konsultacji lekarskiej. 

Źródła:

1. Bolenz C, Schröppel B, Eisenhardt A, Schmitz-Dräger BJ, Grimm MO. The Investigation of Hematuria. Dtsch Arztebl Int. 2018 Nov 30;115(48):801-807. doi: 10.3238/arztebl.2018.0801. PMID: 30642428; PMCID: PMC6365675. The Investigation of Hematuria – PMC
2. Saleem MO, Hamawy K. Hematuria. [Updated 2022 Aug 8]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: Hematuria – StatPearls – NCBI Bookshelf
3. Dulku G, Shivananda A, Chakera A, Mendelson R, Hayne D. Painless Visible Haematuria in Adults: An Algorithmic Approach Guiding Management. Cureus. 2019 Nov 13;11(11):e6140. doi: 10.7759/cureus.6140. PMID: 31886075; PMCID: PMC6907722. Painless Visible Haematuria in Adults: An Algorithmic Approach Guiding Management – PMC
4. Moloney F, Murphy KP, Twomey M, O’Connor OJ, Maher MM. Haematuria: an imaging guide. Adv Urol. 2014;2014:414125. doi: 10.1155/2014/414125. Epub 2014 Jul 17. PMID: 25136357; PMCID: PMC4124848. Haematuria: An Imaging Guide – PMC
5. Usman N, Suarez M. Adenoviruses. [Updated 2023 Jan 9]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan- Adenoviruses – StatPearls – NCBI Bookshelf
6. Halaseh SA, Halaseh S, Alali Y, Ashour ME, Alharayzah MJ. A Review of the Etiology and Epidemiology of Bladder Cancer: All You Need To Know. Cureus. 2022 Jul 27;14(7):e27330. doi: 10.7759/cureus.27330. PMID: 36042998; PMCID: PMC9411696. A Review of the Etiology and Epidemiology of Bladder Cancer: All You Need To Know – PMC