Dopamina pełni kluczową rolę w naszym organizmie, biorąc udział w wielu istotnych procesach fizjologicznych. Zrozumienie mechanizmów regulacji poziomu dopaminy jest równie ważne, jak świadomość potencjalnych konsekwencji jej nadmiaru lub niedoboru.
Spis treści:
- Co to jest dopamina?
- Za co odpowiada dopamina?
- Jak sprawdzić poziom dopaminy w organizmie?
- Jakie są objawy nadmiaru dopaminy?
- Czym grozi niedobór dopaminy?
Co to jest dopamina?
Dopamina to organiczny związek chemiczny należący do grupy katecholamin. W mózgu pełni kluczową rolę w regulacji różnorodnych funkcji, takich jak kontrola ruchu, procesów motywacyjnych, regulacji nastroju, funkcji poznawczych oraz regulacji przepływu krwi. Dopamina jest syntetyzowana w neuronach h oraz w komórkach rdzenia nadnerczy. Jej niedobór lub nadmiar może prowadzić do różnych zaburzeń zarówno na tle neurologicznym jak i psychiatrycznym.
Za co odpowiada dopamina?
Dopamina pełni istotną rolę w organizmie człowieka jako neuroprzekaźnik, który wpływa na szereg procesów, zależnych od miejsca jej aktywności. Jej działanie obejmuje receptory dopaminowe D1 i D2, a także receptory adrenergiczne alfa1 i beta1Dopamina wpływa zarówno na ośrodkowy, jak i obwodowy układ nerwowy.
Mechanizm działania dopaminy w rozumieniu biochemicznym wykracza poza funkcje neuroprzekaźnika, gdyż jest również jedną z amin katecholowych syntetyzowanych przez rdzeń nadnerczy. Działając na receptory, dopamina hamuje uwalnianie prolaktyny, co ma znaczenie zwłaszcza dla funkcji rozrodczych oraz laktacji.
Dopamina wpływa także na regulację funkcji takich jak ciśnienie tętnicze krwi, wydzielanie hormonów przez gruczoły endokrynne (m.in. kortyzol, TSH) oraz napięcie mięśni.
Ponadto, dopamina odgrywa rolę w kontrolowaniu emocji poprzez oddziaływanie na układ limbiczny. Wzrost poziomu dopaminy obserwuje się między innymi u osób zakochanych oraz podczas spożywania ulubionych potraw czy substancji psychoaktywnych.
Jest również zaangażowana w działanie tzw. systemu nagrody, gdzie aktywność neuronów dopaminowych wzrasta w oczekiwaniu na przyjemne zdarzenia. Dopamina odgrywa kluczową rolę w naszej gotowości do podejmowania działań w celu osiągnięcia określonych celów oraz w kształtowaniu zachowań motywacyjnych, a także zaangażowania w funkcje poznawcze, takie jak uwaga, pamięć, planowanie i podejmowanie decyzji.
Jak sprawdzić poziom dopaminy w organizmie?
Badanie poziomu dopaminy może być stosowane w różnych sytuacjach klinicznych. Główne wskazania do przeprowadzenia tego badania obejmują diagnozę chorób neurologicznych, takich jak choroba Parkinsona. Oznaczenie poziomu dopaminy jest także istotne w diagnostyce niektórych chorób nowotworowych, które wiążą się z nieprawidłowym jej poziomem – na przykład przy guzie chromochłonnym.
Ponadto, badanie poziomu dopaminy może być przydatne w monitorowaniu skuteczności leczenia u pacjentów z chorobami neurologicznymi, którzy otrzymują leki wpływające na poziom tego neuroprzekaźnika. W kontekście zaburzeń psychicznych, wysoki lub niski poziom dopaminy może być związany z takimi stanami jak schizofrenia, depresja czy skłonność do uzależnień.
U pacjentów z zaburzeniami motorycznymi, takimi jak tik nerwowy czy dystonia, badanie poziomu dopaminy może służyć jako narzędzie pomocnicze w diagnozowaniu przyczyn tych zaburzeń, a także monitorowaniu postępu ich leczenia .
Sprawdzenie poziomu dopaminy w organizmie może być przeprowadzone za pomocą różnych metod diagnostycznych, ale nie ma rutynowego testu krwi ani moczu, który bezpośrednio mierzyłby poziom dopaminy. Dlatego ocena poziomu tego neuroprzekaźnika może być bardziej złożona.
Do badania poziomu dopaminy wykorzystuje się próbkę krwi pobraną z żyły łokciowej lub próbkę moczu ze zbiórki dobowej.
Druga procedura polega na zgromadzeniu całkowitej ilości moczu oddanego w ciągu 24 godzin z pominięciem pierwszej porcji moczu oddanej po nocy. Zakończenie zbiórki następuje wraz z pierwszą porcją moczu oddaną kolejnego poranka. Mocz należy przechowywać w szczelnie zamkniętym, dużym pojemniku i przechowywać przez cały czas w lodówce (2-4°C) dla zachowania jego integralności. Po zakończeniu zbiórki z pojemnika należy pobrać około 100 ml i jak najszybciej dostarczyć do laboratorium.
Natomiast do oznaczenia stężenia dopaminy w organizmie, konieczne jest pobranie próbki krwi z żyły łokciowej. Nie ma jednoznacznych wytycznych dotyczących sposobu pobierania próbki, jednak pacjent może zostać poproszony o 15-30-minutowy odpoczynek w pozycji leżącej przed pobraniem próbki, a także o pozostanie w tej pozycji podczas pobierania krwi.
Jakie są objawy nadmiaru dopaminy?
Wysoki poziom dopaminy może wystąpić w sytuacjach stresowych lub podczas intensywnych emocji. Zazwyczaj takie wahania poziomu dopaminy są tymczasowe i nie mają bezpośredniego znaczenia klinicznego czy diagnostycznego. Jednakże, przekroczenie normy dopaminy może być wynikiem różnych sytuacji klinicznych, włączając w to konsumpcję substancji uzależniających oraz obecność niektórych nowotworów, takich jak guz chromochłonny czy neuroblastoma.
Objawy nadmiaru dopaminy można podzielić na te, które obejmują zarówno objawy psychiczne, jak i związane z układem ruchu. Do objawów psychicznych należą halucynacje, urojenia, nadmierny przepływ myśli, epizody maniakalne, trudności z oceną rzeczywistości, dezorientacja oraz problemy ze snem.
Z kolei do objawów związanych z układem ruchu i fizycznych zaliczają się nadpobudliwość psychoruchowa, agresja bez uzasadnienia oraz wzrost ciśnienia krwi.
Czym grozi niedobór dopaminy?
Niedobór dopaminy może być spowodowany różnymi czynnikami, takimi jak:
- uszkodzenie mózgu,
- zapalenie mózgu,
- silny niedobór magnezu,
- niedoczynność tarczycy,
- toksyczne działanie niektórych leków.
Objawy związane z niedoborem dopaminy mogą być różnorodne i obejmować:
- apatię,
- spadek energii,
- stany depresyjne,
- obniżenie motywacji,
- lęki,
- chroniczne zmęczenie,
- trudności w panowaniu nad emocjami,
- poczucie zagrożenia
- obniżenie popędu seksualnego.
Dodatkowo mogą występować sztywność mięśni, zaburzenia koordynacji ruchów, drżenie spoczynkowe oraz niewyraźna mowa.
Niedobór dopaminy może znacząco wpływać na jakość życia i funkcjonowanie osób dotkniętych tym problemem, dlatego ważne jest monitorowanie objawów i konsultacja z lekarzem w celu odpowiedniego postawienia diagnozy i zaplanowania leczenia.
Podsumowując, dopamina pełni kluczową rolę w licznych procesach fizjologicznych,. Badanie poziomu dopaminy może być istotne w diagnozowaniu i monitorowaniu niektórych schorzeń neurologicznych oraz w ocenie skuteczności leczenia. Dlatego też, zrozumienie jej roli i monitorowanie jej poziomu mogą mieć istotne znaczenie w kontekście zdrowia i leczenia pacjentów.
Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki
Bibliografia
- Sonne J., Goyal A., Lopez-Ojeda W. Dopamine. [Updated 2023 Jul 3]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan.
- Ayano G. Dopamine: Receptors, Functions, Synthesis, Pathways, Locations and Mental Disorders: Review of Literatures. J Ment Disord, 2016, Treat 2: 120.
- Briguglio M., Dell’Osso B., Panzica G. et al. Dietary Neurotransmitters: A Narrative Review on Current Knowledge. Nutrients. 2018 May 10;10(5):591.
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Dobowa_zbi%C3%B3rka_moczu
- Juárez Olguín H., Calderón Guzmán D., Hernández García E., Barragán Mejía G. The Role of Dopamine and Its Dysfunction as a Consequence of Oxidative Stress. Oxid Med Cell Longev. 2016;2016:9730467.
