W marcu 2021 Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaktualizowało zalecenia kliniczne dotyczące postępowaniu u chorych na cukrzycę. Po raz pierwszy wytyczne w naszym kraju zawierają nowe kryterium rozpoznania tej choroby – jest nim hemoglobina glikowana. W roku 2022 i 2023 PTD wydało aktualizację zaleceń, rekomendacje dotyczące wykonywania badań laboratoryjnych pozostały niezmienione.
Jak było do tej pory?
Do niedawna rozpoznanie cukrzycy można było postawić tylko na podstawie pomiaru stężenia glukozy we krwi. Jeśli dwukrotne badanie pokazało wynik przekraczający 125 mg/dl, można postawić diagnozę, iż mamy do czynienia z cukrzycą. Przedział 100-125 mg/dl oznacza nieprawidłową glikemię i jest wskazaniem do doustnego testu tolerancji glukozy. Natomiast wynik poniżej 70 mg/dl wskazuje na hipoglikemię, czyli za niski poziom glukozy.
Kryteria rozpoznawania cukrzycy na podstawie pomiaru glikemii na czczo pozostają aktualne. PTD obecnie dołożyło jeszcze jeden parametr – hemoglobinę glikowaną.
Kryteria rozpoznawania cukrzycy – co się zmieniło?
Nowa odsłona wytycznych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (marzec 2021) dodaje jeszcze jedno kryterium rozpoznania – jest to hemoglobina glikowana (HbA1c). Już jednorazowy jej wynik we krwi wynoszący co najmniej 48 mmol/ml, czyli więcej niż 6,5%, upoważnia do zdiagnozowania cukrzycy.
Co to jest hemoglobina glikowana?
Hemoglobina glikowana to dobrze nam znana hemoglobina występująca we krwi, która uległa procesowi tzw. glikacji, czyli przyłączenia glukozy do białka występującego w hemoglobinie. Przy wysokim stężeniu glukozy wszystkie białka w naszym organizmie ulegają temu procesowi, jednak najrzetelniej można go zmierzyć, badając odsetek hemoglobiny glikowanej. Jej poziom dobrze odzwierciedla stężenie glukozy w ciągu ostatnich 2-3 miesięcy. Jak to jest możliwe? Wiąże się to ze średnim czasem przeżycia krwinki czerwonej (erytrocytu), który zawiera hemoglobinę. Erytrocyt przeżywa w naszym organizmie ok. 120 dni, po tym okresie ginie. Dlatego poziom hemoglobiny glikowanej to dobry wskaźnik wyrównania cukrzycy w ciągu ostatnich kilku tygodni.
Hemoglobina glikowana – wartości prawidłowe
Im więcej glukozy, tym większy będzie odsetek hemoglobiny glikowanej. U osób z prawidłowym stężeniem glukozy poziom hemoglobiny glikowanej wynosi ok. 5% (pomiędzy 4% a 6%). Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca, aby u pacjentów z rozpoznaną cukrzycą jej poziom był niższy niż 7% – taki powinien być cel terapii cukrzycy, ponieważ pozwala zminimalizować ryzyko powikłań tej choroby.
Należy jednak pamiętać, że optymalny poziom tego hemoglobiny glikowanej zależy również od wieku osoby badanej, chorób towarzyszących, czy ciąży (lub planowania ciąży). Zalecenia PTD są następujące:
- pacjenci z już rozpoznaną cukrzycą typu 1, krótkotrwałą cukrzycą typu 2 – < 6,5%
- dzieci i młodzież – < 6,5%
- kobiety planujące ciążę oraz w I trymestrze ciąży < 6,5%
- kobiety w ciąży (II i III trymestr ciąży) – < 6%
- osoby starsze, pacjenci w wieloletnią cukrzycą i/lub powikłaniami sercowo-naczyniowymi (zawał, udar) – < 8%.
Hemoglobina glikowana – przygotowanie do badania
Materiałem do badania hemoglobiny glikowanej jest krew pobierana z żyły łokciowej. Badanie wykonane z krwi włośniczkowej (z palca) nie może być podstawą diagnostyki cukrzycy.
Badanie hemoglobiny glikowanej nie wymaga specjalnego przygotowania, nie trzeba być na czczo, nie trzeba również odstawiać żadnych leków. Na wynik badania nie ma również wpływu pora dnia.
Hemoglobina glikowana – jak często wykonywać badanie?
- U chorych na cukrzycę początkowo co 3 miesiące, aż do osiągnięcia zindywidualizowanych wartości docelowych, a następnie nie rzadziej niż co 6 miesięcy.
- U kobiet w ciąży chorych na cukrzycę, badanie należy wykonywać co miesiąc, ze względu na zmieniony obrót czerwonych krwinek.
Hemoglobina glikowana – dlaczego warto zrobić to badanie?
Hemoglobina glikowana dostarcza bardzo wartościowych informacji na temat wyrównania parametrów gospodarki węglowodanowej. Dlaczego? Test hemoglobiny glikowanej dostarcza informacji o średniej glikemii (poziomie glukozy) w ciągu ostatnich trzech miesięcy. Pozwala na:
- rozpoznanie nowej cukrzycy
- ocenę, czy pacjent leczony z powodu cukrzycy ma prawidłowo dobrane leki oraz ich dawki
- sprawdzenie, czy pacjent stosuje się do zaleceń lekarza
- ocenę ryzyka rozwoju powikłań cukrzycy – wiadomo, iż im wyższy poziom HbA1c, tym większe ryzyko powikłań tej choroby (problemów z nerkami, powikłań sercowo-naczyniowych – zawału lub udaru, zaburzeń widzenia, zaburzeń układu nerwowego).
Hemoglobina glikowana – co może wpływać na wynik?
Jak wspominaliśmy wyżej, HbA1c jest hemoglobiną, dlatego stany zmieniające poziom hemoglobiny glikowanej we krwi mogą dawać fałszywe informacje. Dzieje się tak u osób z niedokrwistością, u kobiet w ciąży i w okresie po porodzie, u pacjentów dializowanych i po przetoczeniu krwi.
Dlatego u pacjentów, którzy mają rozpoznaną niedokrwistość (niezależnie od przyczyny), są w trakcie jej leczenia lub zachodzi podejrzenie występowania niedokrwistości, warto wykonać dodatkowo morfologię krwi.
Badanie hemoglobiny glikowanej jest dostępne w ALAB laboratoria – sprawdź szczegóły!
Artykuł został zaktualizowany 12.10.2023 r.
Piśmiennictwo
