Bóle głowy – rodzaje i przyczyny. Jakie badania wykonać przy częstych (przewlekłych) bólach głowy?

Bóle głowy to jedna z najczęstszych dolegliwości, które dotykają człowieka w ciągu życia. Występują niezależnie od wieku. Mogą mieć różne nasilenie i przyczyny. Sprawdź, dlaczego boli głowa, kiedy udać się do lekarza i jakie badania wykonać przy częstych bólach głowy.

Spis treści:

1. Czym jest ból głowy: mechanizm rozwoju dolegliwości
2. Przyczyny bólu głowy
3. Rodzaje bólów głowy
   • Pierwotny ból głowy: czyli jaki?
   • Wtórny ból głowy: czyli jaki?
4. Kiedy ból głowy może być objawem poważnej choroby?
5. Do jakiego lekarza udać się z nagłymi i częstymi bólami głowy?
6. Jakie badania wykonać przy silnych bólach głowy?
7. Jak wygląda leczenie przewlekłego bólu głowy?

Czym jest ból głowy: mechanizm rozwoju dolegliwości

Ból głowy jest subiektywny objawem, w którym dolegliwości bólowe zlokalizowane są w obrębie głowy. Szacuje się, że przynajmniej kilka razy w roku doświadcza go nawet 90% dorosłych. Najczęściej pojawia się sporadycznie, ale zdarza się także częsty lub codzienny ból głowy.

Mechanizm rozwoju bólu głowy jest bardzo zróżnicowany i zależy od przyczyny. W niektórych rodzajach dolegliwości nie udaje się go ustalić.

Należy pamiętać, że ból głowy nie oznacza bólu mózgu. Narząd ten nie boli, ponieważ nie ma receptorów bólowych (nocyceptorów). Dolegliwości pochodzą z tkanek, które go otaczają. W przypadku samoistnych bólów głowy odpowiadają za nie zmiany w naczyniach, nerwach lub wydzielaniu neuroprzekaźników. Natomiast przy wtórnych bólach głowy mogą to być m.in.:

• uszkodzenie okostnej lub kości,
• ucisk lub pociąganie struktur wewnątrzczaszkowych,
• zmiany patologiczne w strukturach mózgu.

Napięciowy ból głowy może być spowodowany zwiększonym napięciem mięśni głowy, jako mechanizmem obronnym.

>> Przeczytaj też: Bóle głowy u dzieci – kiedy powinny niepokoić?

Przyczyny bólu głowy

Przyczyny bólu głowy są bardzo różne. W większości przypadków dolegliwości nie mają przyczyny chorobowej, urazowej lub związanej ze zmianami strukturalnymi w mózgu. Mogą natomiast wynikać z zaistnienia kilku czynników – genetycznych, środowiskowych (np. nieodpowiedniej diety, zbyt intensywnego wysiłku, braku snu) czy emocjonalnych (np. stres).

Zdarza się, że ból głowy jest objawem procesu patologicznego. W takim przypadku możliwe przyczyny to m.in.:

• urazy głowy lub szyi,
• udar mózgu,
• krwotok podpajęczynówkowy,
• tętniak,
• zaburzenia psychiatryczne (m.in. depresja),
• nadciśnienie tętnicze,
• zaburzenia pracy tarczycy,
• reakcja na substancje chemiczne lub ich odstawienie,
• choroby zębów i jamy ustnej,
• choroby zatok przynosowych,
• odwodnienie,
• zwyrodnienie kręgosłupa szyjnego,
• nowotwór ośrodkowego układu nerwowego,
• udar słoneczny.

Ustalenie przyczyny bólu głowy jest istotne dla przebiegu procesu terapeutycznego.

>> Sprawdź też: Migrena: objawy, przyczyny i diagnoza. Jakie badania wykonać?

Rodzaje bólów głowy

Ze względu na czas trwania wyróżnia się:

• ostry ból głowy,
• nawracający ból głowy,
• przewlekły ból głowy.

Natomiast ze względu na przyczynę wyróżnia się pierwotny (samoistny) ból głowy oraz wtórny ból głowy.

Pierwotny ból głowy: czyli jaki?

Pierwotny ból głowy nie jest objawem innej choroby, ale stanowi główne zaburzenie sam w sobie. Do tej grupy zalicza się:

• migrenę,
• napięciowe bóle głowy,
• trójdzielno-autonomiczne bóle głowy (np. klasterowe bóle głowy),
• inne pierwotne bóle głowy (np. kaszlowy ból głowy, wysiłkowy ból głowy, ból głowy stymulowany zimnem).

Pierwotne bóle głowy występują znacznie częściej niż bóle wtórne.

Wtórny ból głowy: czyli jaki?

Wtórny ból głowy jest objawem innej choroby. Może być wynikiem infekcji, urazu, problemów z kręgosłupem szyjnym, chorób oczu, zatok przynosowych, ucha, zębów, a także poważniejszych schorzeń, takich jak guzy mózgu, krwotoki wewnątrzczaszkowe czy tętniaki.

Kiedy ból głowy może być objawem poważnej choroby?

Do sygnałów alarmowych należą:

• nagły ból głowy,
• silny ból głowy,
• zmiana charakteru lub nasilenie się bólu głowy,
• przewlekły ból głowy niereagujący na leczenie,
• ból głowy przebiegający z dodatkowymi objawami (np. sztywnością karku, gorączką, zaburzeniami mowy, zaburzeniami widzenia, nudnościami, nieustępującymi wymiotami od godzin porannych).

Ponadto nigdy nie należy bagatelizować bólu głowy po urazie głowy.

Do jakiego lekarza udać się z nagłymi i częstymi bólami głowy?

W przypadku częstych bólów głowy najlepiej udać się do lekarza rodzinnego, który po zebraniu wywiadu medycznego pokieruje do odpowiedniego specjalisty. Najczęściej jest to neurolog, który specjalizuje się w diagnozowaniu i leczeniu chorób układu nerwowego. Natomiast przy podejrzeniu, że przyczyną bólu głowy są choroby zatok, oczu lub zębów, konieczna jest konsultacja z laryngologiem, okulistą lub stomatologiem.

Jakie badania wykonać przy silnych bólach głowy?

Nawracające lub silne bóle głowy wymagają niezwłocznej konsultacji lekarskiej. W pierwszej kolejności lekarz zbiera szczegółowy wywiad, a następnie kieruje pacjenta na dodatkowe badania. Wśród nich ważną rolę odgrywają badania obrazowe (m.in. tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny), które pozwalają wykluczyć zmiany rozrostowe i inne patologie ośrodkowego układu nerwowego. Oprócz nich wykonywane są testy laboratoryjne z krwi, badania neurologiczne, a niekiedy także nakłucie lędźwiowe z badaniem płynu mózgowo-rdzeniowego.

O tym, jakie badania na ból głowy wykonać, decyduje lekarz w zależności od podejrzewanej przyczyny dolegliwości. Wśród testów laboratoryjnych mogą znaleźć się m.in. morfologia krwi, pakiet hormonów tarczycowych, stężenie białka ostrej fazy (CRP), badanie przeciwciał, stężenie elektrolitów czy diaminooksydaza DAO.

Jak wygląda leczenie przewlekłego bólu głowy?

Leczenie przewlekłego bólu głowy zależy od jego przyczyny. Najczęściej terapia obejmuje kilka metod jednocześnie. Są to m.in.:

• stosowanie leków przeciwbólowych,
• stosowanie leków profilaktycznych,
• nauka technik relaksacyjnych,
• psychoterapia,
• fizjoterapia.

Ważna jest także zmiana stylu życia, a w szczególności unikanie lub wyeliminowanie czynników wywołujących ból głowy.

Bóle głowy mogą mieć wiele przyczyn – od całkowicie niegroźnych po poważne choroby. Ważne jest, aby obserwować swój organizm i zwracać uwagę na objawy towarzyszące, a w razie potrzeby niezwłocznie skonsultować się z lekarzem. W diagnostyce stosuje się m.in. badania obrazowe i testy laboratoryjne krwi. Leczenie bólu głowy zależy od przyczyny oraz obejmuje metody farmakologiczne i niefarmakologiczne.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

1. A. Prusiński, Bóle głowy w praktyce podstawowej opieki zdrowotnej, Przewodnik Lekarza 4/2006, s. 20–29
2. J.J. Rożniecki, M. Bodzioch, Bóle głowy, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.4. (dostęp 05.08.2024)
3. Neurologia Praktyczna, Samoistne bóle głowy, https://neurologia-praktyczna.pl/a2654/Samoistne-bole-glowy.html (dostęp 05.08.2024)
4. I. Domitrz, Jak klasyfikujemy i rozpoznajemy pierwotne bóle głowy?, Migrena News 2021, nr 2, s. 41–45