Szeroko pojęte choroby sercowo-naczyniowe, będące współczesną pandemią już od wielu lat, są główną przyczyną zgonów w krajach wysokorozwiniętych. Do tej grupy jest zaliczana choroba wieńcowa – co należy rozumieć pod tym pojęciem? Chcesz dowiedzieć się, czy Ty i Twoi bliscy cierpią z powodu tej choroby? Odpowiedź na wiele pytań znajdziesz w poniższym artykule.
Spis treści:
- Choroba niedokrwienna serca – co to za schorzenie?
- Choroba wieńcowa – przyczyny
- Objawy choroby niedokrwiennej serca
- Choroba wieńcowa – jakie badania trzeba wykonać?
- Choroba niedokrwienna serca – leczenie
- Choroba wieńcowa – rokowanie
- Podsumowanie
Choroba niedokrwienna serca – co to za schorzenie?
Choroba wieńcowa jest częstą chorobą serca – na całym świecie dotyka aż około 130 milionów ludzi, a szacunki epidemiologiczne podają, że odsetek ten będzie stale rosnąć. Schorzenie jest skutkiem tworzenia się blaszki miażdżycowej w obrębie tętnic wieńcowych, ważnych naczyń krwionośnych zaopatrujących serce w tlen i składniki odżywcze. Wspomniana blaszka miażdżycowa, w miarę zwiększania swoich rozmiarów, prowadzi do stopniowego zwężania się światła tętnic, co z kolei prowadzi do niedokrwienia serca i występowania objawów.
>> Przeczytaj też: Niedokrwienie mięśnia sercowego (zawał serca) – przyczyny, objawy, badania i leczenie
Choroba wieńcowa – przyczyny
Im więcej czynników sprzyjających tworzeniu się blaszek miażdżycowych, tym większa szansa na rozwój choroby wieńcowej. Stąd istnieje wiele czynników ryzyka i niektóre z nich można kontrolować. Są to:
- nadciśnienie tętnicze,
- podwyższone stężenie cholesterolu we krwi (tego o niskiej i bardzo niskiej gęstości),
- cukrzyca i insulinooporność,
- nadmierna masa ciała, a zwłaszcza otyłość,
- palenie tytoniu, także bierne (!),
- nieodpowiednia dieta zawierająca napoje słodzone, nadmierną ilość czerwonego mięsa oraz produkty wysokoprzetworzone,
- brak lub niska aktywność fizyczna,
- zbyt niskie stężenie witaminy D3,
- niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby (która jest skutkiem głównie nadmiernej masy ciała),
Warto wspomnieć też o innych czynnikach, które nie są modyfikowalne z samej swojej natury:
- przewlekła choroba nerek,
- choroby autoimmunologiczne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, choroby zapalne jelit,
- zakażenie wirusem HIV,
- niedoczynność tarczycy,
- płeć męska,
- wiek (im wyższy, tym większe ryzyko ChNS),
- zachorowania wśród bliskich krewnych.
>> Zobacz też: Czym jest miażdżyca? Objawy i konsekwencje
Objawy choroby niedokrwiennej serca
Objawy choroby są zależne w głównej mierze od stopnia zwężenia tętnic wieńcowych. Klasyfikacji choroby wieńcowej – w pewnym uproszczeniu – dokonuje się w następujący sposób:
- stabilna choroba niedokrwienna serca (inaczej stabilna dławica piersiowa),
- niestabilna choroba niedokrwienna serca (inaczej niestabilna dławica piersiowa),
- ostry zespół wieńcowy:
- zawał mięśnia sercowego z uniesieniem odcinka ST w EKG (STEMI),
- zawał mięśnia sercowego bez uniesienia odcinka ST (NSTEMI).
Do objawów stabilnej ChNS zalicza się:
- ból w klatce piersiowej pojawiający się w trakcie wysiłku; ma on charakter piekący i/lub gniotący i/lub rozpierający, niekiedy z promieniowaniem do szyi, lewego barku czy lewej ręki,
- uczucie niepokoju, nudności, duszność w trakcie odczuwania bólu,
- spadek tolerancji wysiłku fizycznego,
- zaburzenia rytmu serca.
Niestabilna postać ChNS objawia się podobnie jak stabilna, jednak objawy mogą występować w sposób nieprowokowany wysiłkiem fizycznym.
Klinicznie, tylko na podstawie objawów i badania przedmiotowego, nie da się określić podtypu zawału mięśnia sercowego. Ten dramatyczny stan zagrożenia życia daje następujące objawy:
- bardzo silny ból w klatce piersiowej, trwający długo (nawet kilkanaście godzin), któremu niejednokrotnie towarzyszy lęk przed śmiercią,
| UWAGA nr 1. Kojarzenie zawału serca tylko z bólem po lewej stronie klatki piersiowej jest błędem, gdyż lokalizacja bólu może się różnić w zależności od obszaru serca objętego niedokrwieniem; niekiedy jest on odczuwany nawet między łopatkami. Inna lokalizacja to nadbrzusze, często z towarzyszącymi nudnościami i wymiotami, co określa się mianem “brzusznej maski” zawał. Warto zauważyć, jak łatwo pomylić te objawy z pospolitym nieżytem żołądkowo-jelitowym. |
| UWAGA nr 2. Osoby chorujące na cukrzycę, z uwagi na uszkodzenie nerwów wskutek wysokiego stężenia glukozy, mogą nie odczuwać bólu z taką intensywnością jak osoby bez cukrzycy. Warto o tym pamiętać, gdyż w tej grupie chorych należy być szczególnie wyczulonym na wystąpienie objawów sugerujących zawał serca. |
- uczucie duszności,
- obfite, zimne poty,
- zblednięcie skóry,
- osłabienie,
- utrata przytomności; zawał serca może prowadzić do bardzo groźnych zaburzeń rytmu serca, które skutkują zatrzymaniem krążenia.
Choroba wieńcowa – jakie badania trzeba wykonać?
Badania krwi pomagają w ustaleniu rozpoznania i ocenie odpowiedzi na leczenie. W przypadku przewlekłych postaci ChNS należy oznaczyć panel lipidowy, który dostarcza ważnych informacji prognostycznych – dotyczy to zarówno cholesterolu całkowitego, LDL jak i HDL. Zwłaszcza przy współistnieniu nadmiernej masy ciała i/lub otyłości brzusznej, dokonywana jest ocena stężenia glukozy na czczo i – w zależności od wyniku – test doustnej tolerancji glukozy.
Z chorobami układu krążenia często współistnieją przewlekła choroba nerek, dna moczanowa czy niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby, stąd wskazane jest oznaczenie ALT, AST, kreatyniny, mocznika i kwasu moczowego.
Ważnym badaniem jest elektrokardiografia, która jest zapisem czynności elektrycznej serca. Oprócz “świeżych” zmian niedokrwiennych, niekiedy pozwala na zidentyfikowanie “niemych” klinicznie niedokrwień, które pacjent przebył w przeszłości. Umożliwia także ocenę współistniejących zaburzeń rytmu serca.
W ostrych stanach często wykonuje się badania enzymów sercowych (troponina i kinaza kreatynowa) i peptydu natriuretycznego typu B (NT-proBNP) wraz z pełną morfologią krwi i panelami metabolicznymi. Jednak tego typu badania wykonywane są w warunkach szpitalnych.
Z badań obrazowych należy wspomnieć najważniejsze – koronarografię, która polega na wprowadzeniu środka cieniującego do naczyń krwionośnych i wykonanie zdjęcia rentgenowskiego serca. W ten sposób możliwe jest uwidocznienie zwężeń w tętnicach wieńcowych. Kolejnym istotnym badaniem jest echokardiografia, dzięki której jest możliwa ocena kurczliwości serca, efektywności jego pracy i stanu zastawek.
Choroba niedokrwienna serca – leczenie
Leczenie choroby niedokrwiennej serca składa się z kilku równie ważnych elementów. W niniejszym artykule pominiemy leczenie zawału serca, które każdorazowo odbywa się w warunkach szpitalnych.
W przypadku rozpoznania choroby niedokrwiennej serca kluczowe jest:
- rzucenie palenia tytoniu,
- regularna aktywność fizyczna; jej rodzaj oraz intensywność są ustalane przez lekarza w oparciu o nasilenie objawów,
- eliminacja z diety produktów wysokoprzetworzonych, słodzonych, redukcja spożycia czerwonego mięsa,
- farmakoterapia: leki obniżające stężenie cholesterolu LDL, leki obniżające zdolność płytek krwi do tworzenia skrzepów,
- leczenie chorób współistniejących.
Choroba wieńcowa – rokowanie
Rokowanie w chorobie zależy od wielu czynników, z których – jak podano w poprzednich akapitach – niektóre można modyfikować, a innych nie. Ogólna zasada jest następująca: im mniej czynników ryzyka, tym mniejsza szansa na postęp choroby i wystąpienie ostrych powikłań. Należy pamiętać, że absolutną podstawą do zmniejszenia ryzyka jest postawa chorego, gdyż sama farmakoterapia – mimo, że w pewnym zakresie skuteczna – jest tylko jedną z części kontroli choroby.
Podsumowanie
Choroba niedokrwienna serca jest powszechna. Do jej wystąpienia prowadzą czynniki, których nie da się zmienić, jednak w większości są to czynniki modyfikowalne. Objawami ChNS są m.in. ból w klatce piersiowej, duszność, uczucie niepokoju, osłabienie i uczucie lęku. Diagnostyka ma na celu ocenę ryzyka wystąpienia ostrych powikłań, najczęstszych chorób współistniejących, stopień zwężenia tętnic wieńcowych jak i obecność przebytych epizodów niedokrwienia. Leczenie składa się nie tylko z farmakoterapii, ale – przede wszystkim – ze zmiany stylu życia.
Źródła
- Brown JC, Gerhardt TE, Kwon E. Risk Factors for Coronary Artery Disease. [Updated 2023 Jan 23]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554410/
- Virani SS, Newby LK, Arnold SV, Bittner V, Brewer LC, Demeter SH, Dixon DL, Fearon WF, Hess B, Johnson HM, Kazi DS, Kolte D, Kumbhani DJ, LoFaso J, Mahtta D, Mark DB, Minissian M, Navar AM, Patel AR, Piano MR, Rodriguez F, Talbot AW, Taqueti VR, Thomas RJ, van Diepen S, Wiggins B, Williams MS; Peer Review Committee Members. 2023 AHA/ACC/ACCP/ASPC/NLA/PCNA Guideline for the Management of Patients With Chronic Coronary Disease: A Report of the American Heart Association/American College of Cardiology Joint Committee on Clinical Practice Guidelines. Circulation. 2023 Aug 29;148(9):e9-e119. doi: 10.1161/CIR.0000000000001168. Epub 2023 Jul 20. Erratum in: Circulation. 2023 Sep 26;148(13):e148. doi: 10.1161/CIR.0000000000001183. Erratum in: Circulation. 2023 Dec 5;148(23):e186. doi: 10.1161/CIR.0000000000001195. PMID: 37471501.
https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/CIR.0000000000001168?rfr_dat=cr_pub++0pubmed&url_ver=Z39.88-2003&rfr_id=ori%3Arid%3Acrossref.org
- Khan MA, Hashim MJ, Mustafa H, Baniyas MY, Al Suwaidi SKBM, AlKatheeri R, Alblooshi FMK, Almatrooshi MEAH, Alzaabi MEH, Al Darmaki RS, Lootah SNAH. Global Epidemiology of Ischemic Heart Disease: Results from the Global Burden of Disease Study. Cureus. 2020 Jul 23;12(7):e9349. doi: 10.7759/cureus.9349. PMID: 32742886; PMCID: PMC7384703.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7384703/
- Sanchis-Gomar F, Perez-Quilis C, Leischik R, Lucia A. Epidemiology of coronary heart disease and acute coronary syndrome. Ann Transl Med. 2016 Jul;4(13):256. doi: 10.21037/atm.2016.06.33. PMID: 27500157; PMCID: PMC4958723.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4958723/
- Shahjehan RD, Bhutta BS. Coronary Artery Disease. [Updated 2023 Aug 17]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK564304/
- Hajar R. Risk Factors for Coronary Artery Disease: Historical Perspectives. Heart Views. 2017 Jul-Sep;18(3):109-114. doi: 10.4103/HEARTVIEWS.HEARTVIEWS_106_17. PMID: 29184622; PMCID: PMC5686931.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5686931/
- Bösner S, Becker A, Abu Hani M, Keller H, Sönnichsen AC, Haasenritter J, Karatolios K, Schaefer JR, Baum E, Donner-Banzhoff N. Accuracy of symptoms and signs for coronary heart disease assessed in primary care. Br J Gen Pract. 2010 Jun;60(575):e246-57. doi: 10.3399/bjgp10X502137. PMID: 20529488; PMCID: PMC2880766.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2880766/
