Menopauza – ważny okres w życiu kobiety

Spis treści:

1. Perimenopauza – pierwszy etap menopauzy
2. Postmenopauza
3. Jak rozpoznać menopauzę?
4. Objawy menopauzy – leczenie
5. Jakie choroby mogą towarzyszyć menopauzie?

Czy można się przygotować na menopauzę i co należy o niej wiedzieć? Jakie badania laboratoryjne mogą potwierdzić menopauzę?

Menopauza to okres obejmujący 12 miesięcy po ostatniej miesiączce, związany z fizjologicznym wygasaniem czynności jajników. Słowo menopauza oznacza dosłownie zaprzestanie miesiączkowania (grec. men — miesiąc, pausis — pauza) i u większości kobiet w Polsce ma miejsce w wieku 50-51 lat.

Perimenopauza – pierwszy etap menopauzy

Jednak sama menopauza jest dłuższym procesem. Zaczyna się perimenopauzą (w wieku ok. 43 lat), czyli okresem, gdy zaczynający się niedobór hormonów płciowych powoduje, iż pojawiają się zaburzenia cyklu miesiączkowego (np. skąpe i długie krwawienia lub obfite i bardzo krótkie, nieregularne miesiączki – raz na kilka miesięcy lub co 14 dni). Kobieta z perimenopauzą może zacząć również odczuwać objawy kojarzone z przekwitaniem, czyli:

• uderzenia gorąca, nocne poty,
• kołatania serca, zwiększone ciśnienie krwi, obrzęki nóg,
• bóle i zawroty głowy, zaburzenia snu,
• obrzęki i silne bóle piersi,
• bóle pleców, bóle w podbrzuszu.

Jest to właściwy czas, aby przygotować się do nadchodzących dalszych zmian i zacząć zmieniać nawyki żywieniowe oraz rozpocząć aktywność fizyczną (jeśli do tej pory prowadziłyśmy wyłącznie siedzący tryb życia). Pamiętajmy, iż aktywność fizyczna nie oznacza, że musimy codziennie chodzić na siłownię. Wskazany jest umiarkowany ruch (np. spacery, nordic walking), trwający co najmniej 30-45 minut pięć razy w tygodniu.

Nasilenie objawów towarzyszących menopauzie jest sprawą indywidualną. Ocenia się, iż u ok. 25% objawy są uciążliwe i nasilone, ok. 25-30% nie odczuwa ich wcale. Pozostałe kobiety odczuwają je w stopniu łagodnym i umiarkowanym. Badania wskazują, iż na nasilenie objawów wpływa np. aktywność fizyczna – im większa częstotliwość, intensywność oraz różnorodność aktywności fizycznej, tym mniejsze są objawy wypadowe. Również kobiety z prawidłowym BMI oraz obwodem talii mniejszym niż 80 cm łagodniej przechodzą menopauzę.

Postmenopauza

WHO jako okres pomenopauzalny określa czas od wystąpienia ostatniej miesiączki do końca życia kobiety. W Polsce średni czas życia kobiety wynosi 80 lat, co oznacza, iż 1/3 jej życia przypada na okres postmenopauzy. Etap postmenopauzy u większości kobiet łączy się z ustaniem objawów, jeśli były odczuwane do tej pory. U pewnego odsetka kobiet uderzenia gorąca czy zlewne poty mogą się jednak utrzymywać przez dłuższy czas, u niektórych nawet do końca życia.

Jak rozpoznać menopauzę?

Opisane powyżej objawy menopauzy mogą być wywołane również innymi przyczynami, dlatego warto potwierdzić rozpoznanie kliniczne badaniami laboratoryjnymi.

Jakie badania warto zrobić? Kluczowa zmiana, jaka zachodzi w czasie menopauzy, to zaprzestanie pracy jajników i stopniowe zmniejszanie produkcji estradiolu. W odpowiedzi na tę zmianę, przysadka mózgowa zwiększa wydzielanie hormonów FSH i LH, aby „przekonać” jajniki do większej produkcji estradiolu. Dlatego w początkowej fazie menopauzy stężenie FSH oraz LH rośnie.

Z czasem możliwości dalszej produkcji estradiolu wyczerpują się całkowicie, jego poziom nieodwołalnie spada. W ślad za tym następuje ograniczenie wydzielania LH i FSH, stężenie tych hormonów we krwi również się zmniejsza.

Badania hormonalne, które poleca się wykonać w celu potwierdzenia rozpoczęcia procesu menopauzy obejmują:

• estradiol
• FSH i LH

Badania wykonuje się z krwi żylnej. Jeśli kobieta jeszcze miesiączkuje, powinny być wykonane pomiędzy 3-5. dniem cyklu, licząc od pierwszego dnia miesiączki.

Objawy menopauzy – leczenie

Najważniejszą rolę w zmniejszaniu nasilonych objawów wypadowych menopauzy odgrywa hormonoterapia zastępcza (HTZ). Głównym wskazaniem do stosowania HTZ są objawy wynikające z niedoboru estrogenów, natomiast nie stosuje się hormonoterapii tylko w celu zapobiegania chorobom sercowo-naczyniowym lub osteoporozie. Rekomendacje podkreślają konieczność indywidualizacji terapii, tak aby maksymalizować korzyści i zmniejszać potencjalne ryzyko.

Współczesna HTM powinna polegać na podawaniu hormonów bioidentycznych, nie hormonów syntetycznych. Rekomendowane są niskie dawki estrogenów doustnych – 1 mg/d lub 50 mcg/d przezskórnie. Jeśli u kobiety zachowana jest macica, niezbędna jest dawka progestagenów w postaci mikronizowanego progesteronu lub dydrogesteronu.

Dostępna literatura medyczna wskazuje, iż estrogeny mają korzystny wpływ na stężenie lipidów, insuliny i glukozy we krwi, zmniejszają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

Wiele kobiet obawia się stosowania hormonalnej terapii menopauzalnej, ponieważ boją się zwiększenia ryzyka raka piersi. Nowoczesne leki minimalizują to ryzyko i prawdopodobny wzrost ryzyka rozwoju raka piersi pod wpływem HTM jest niewielki i porównywalny z ryzykiem wywołanym wzrostem masy ciała po menopauzie o 5 kg. Kluczowym elementem jest stosowanie odpowiedniego progesteronu – najkorzystniejszy profil wykazana dla mikronizowanego progesteronu i dydrogesteronu. Jednak nie zaleca się stosowania HTM u kobiet po leczeniu raka piersi.

Jakie choroby mogą towarzyszyć menopauzie?

Estradiol jest hormonem, który u kobiet wykazuje działanie ochronne na układ sercowo-naczyniowy oraz układ kostny. Z tego powodu po wygaśnięciu czynności jajników przez menopauzę rośnie ryzyko wystąpienia pewnych chorób. Są to:

• osteoporoza – dlatego należy pamiętać o prawidłowej podaży wapnia oraz witaminy D (koniecznie należy wykonywać badania laboratoryjne określające stężenie witaminy D we krwi). Profilaktyką osteoporozy jest właściwa aktywność fizyczna.
• choroby sercowo-naczyniowe – po menopauzie obserwuje się wzrost zachorowalności kobiet na choroby układu krążenia – nadciśnienie tętnicze, chorobę niedokrwienną serca, miażdżycę. Obserwuje się również wzrost poziomu cholesterolu.
• zaburzenia gospodarki węglowodanowej – cukrzyca i insulinooporność
• otyłość
• wzrost ryzyka nowotworów – m. in. raka piersi, raka jajnika

Wzrost ryzyka występowania tych chorób powinien być wskazówką dla wszystkich kobiet 40/50+, aby regularnie wykonywać badania profilaktyczne. Aby ułatwić paniom dostęp do tych badań w ALAB laboratoria skomponowaliśmy – specjalnie dla kobiet w tym wieku – pakiety badań, które obejmują testy wskazujące na ryzyko rozwoju chorób okresu menopauzy i postmenopauzy.