Ciąża pozamaciczna, nazywana także ciążą ektopową, to stan, w którym zapłodniona komórka jajowa zagnieżdża się poza jamą macicy. Uniemożliwia to prawidłowy rozwój zarodka, a dodatkowo stanowi poważne zagrożenie dla życia kobiety. Dlatego bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie nieprawidłowości. Dowiedz się, jakie są przyczyny ciąży pozamacicznej i jak wygląda postępowanie medyczne, gdy zostanie zdiagnozowana.
Spis treści:
- Co to jest ciąża pozamaciczna?
- Objawy ciąży pozamacicznej
- Przyczyny ciąży pozamacicznej
- Rozpoznanie ciąży pozamacicznej
- Leczenie ciąży pozamacicznej
- Ciąża pozamaciczna – co dalej?
Co to jest ciąża pozamaciczna?
Ciąża pozamaciczna to ciąża, w której zapłodniona komórka jajowa nie zagnieżdża się w jamie macicy, jak to ma miejsce w prawidłowej ciąży, lecz poza nią – najczęściej w jajowodzie, rzadziej w jamie brzusznej, jajniku, szyjce macicy czy bliźnie po cesarskim cięciu.
Niestety, ciąża pozamaciczna nie może być donoszona, a rozwój zarodka poza jamą macicy jest niemożliwy i niebezpieczny. Jeżeli nie zostanie odpowiednio wcześnie wykryta i leczona, może dojść do pęknięcia jajowodu, co prowadzi do wewnętrznego krwotoku i stanowi poważne zagrożenie życia.
Ciąża pozamaciczna występuje w około 1–2% przypadków. Odsetek ten nie zmienił się znacząco w ciągu ostatnich lat. Zmalała natomiast śmiertelność dzięki możliwości zdiagnozowania jej na wczesnym etapie.
| Warto wiedzieć Ciąża pozamaciczna może współwystępować z ciążą prawidłową. Jest to tzw. ciąża heterotopowa. Ryzyko jej wystąpienia dotyczy szczególnie sytuacji, gdy do zapłodnienia doszło przy pomocy metod wspomaganego rozrodu. |
Objawy ciąży pozamacicznej
Objawy ciąży pozamacicznej nie są charakterystyczne, przez co kobieta może nie zdawać sobie sprawy z istnienia nieprawidłowości. Ich wykrycie możliwe jest w badaniu ultrasonograficznym (USG).
Objawy występujące w przebiegu ciąży pozamacicznej to:
- opóźnienie miesiączki,
- plamienie lub krwawienie z dróg rodnych,
- ból podbrzusza.
Powyższe objawy pojawiają się najczęściej między 6. a 10. tygodniem ciąży. Występują u 45% kobiet.
Jak już było wspomniane, jeżeli ciąża pozamaciczna rozwija się w jajowodzie, może dojść do jego pęknięcia. Wówczas pojawia się nagły ból oraz rozwija się wstrząs hipowolemiczny. Niepokojące objawy to m.in. tachykardia, osłabienie, spadek ciśnienia tętniczego, przyspieszenie oddechu.
Jak wygląda ciąża pozamaciczna?
W ciąży pozamacicznej rozwój zarodka jest niemożliwy, ponieważ miejsce, w którym doszło do zagnieżdżenia nie zapewnia ku temu odpowiednich warunków. Z tego powodu taka ciąża zazwyczaj kończy się samoistnie lub musi zostać przerwana z powodu ryzyka powikłań.
Przyczyny ciąży pozamacicznej
Dokładne przyczyny ciąży pozamacicznej nie zostały poznane. Udało się jednak zidentyfikować czynniki, które predysponują do jej wystąpienia. Są to m.in.:
- uszkodzenie jajowodów na skutek stanu zapalnego w miednicy mniejszej,
- zabiegi chirurgiczne w obrębie jajowodów,
- infekcje w jamie brzusznej lub miednicy mniejszej,
- stymulacja jajników w procesie leczenia niepłodności,
- zapłodnienie pozaustrojowe,
- wady anatomiczne układu rozrodczego.
W grupie ryzyka ciąży pozamacicznej znajdują się także kobiety uzależnione od nikotyny i zachodzące w ciążę w wieku powyżej 35. roku życia. Nie udowodniono, aby antykoncepcja hormonalna sprzyjała zagnieżdżeniu się zarodka poza jamą macicy, ale może się to zdarzyć przy stosowaniu wkładki wewnątrzmacicznej zawierającej lewonorgestrel.
| Warto wiedzieć Kobiety, u których doszło do ciąży pozamacicznej, są bardziej narażone na jej wystąpienie w przyszłości. Ryzyko wzrasta o 12,5%. |
Rozpoznanie ciąży pozamacicznej
Diagnostyka ciąży pozamacicznej opiera się o:
- szczegółowy wywiad lekarski,
- badanie stężenia ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej w surowicy,
- badanie USG.
Samo badanie stężenia ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (beta-hCG) nie pozwala zróżnicować ciąży pozamacicznej od ciąży wewnątrzmacicznej. Podejrzenie nieprawidłowości może jednak wzbudzić podwyższony poziom tego hormonu, który nie rośnie systematycznie w kolejnych dniach, jak powinno mieć to miejsce w prawidłowej ciąży.
Oznaczenie poziomu beta-hCG powinno być wykonywane w połączeniu z badaniem USG przezpochwowym. Brak uwidocznienia pęcherzyka ciążowego w jamie macicy przy podwyższonym stężeniu gonadotropiny kosmówkowej pozwala na podejrzenie ciąży pozamacicznej. Konieczne jest ustalenie lokalizacji jaja płodowego lub przyczyny podwyższonego poziomu beta-hCG.
| Nawet u 8–31% kobiet pierwsze badanie USG może nie wykazać obecności ciąży w jamie macicy ani poza nią. W takiej sytuacji konieczne jest monitorowanie poziomu beta-hCG oraz powtórzenie ultrasonografii. |
Leczenie ciąży pozamacicznej
Postępowanie w ciąży pozamacicznej zależy od stanu klinicznego pacjentki. W leczeniu można zastosować:
- farmakoterapię,
- zabieg chirurgiczny,
- postępowanie wyczekujące.
Farmakologiczne leczenie ciąży pozamacicznej polega na przyjmowaniu metotreksatu. Jest to lek, który zatrzymuje wzrost komórek i prowadzi do resorpcji ciąży ektopowej. Stosowanie metotreksatu wymaga monitorowania poziomu beta-hCG.
W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie chirurgiczne. Polega ono na usunięciu jaja płodowego z miejsca zagnieżdżenia – najczęściej metodą laparoskopową. Niekiedy konieczne jest również usunięcie jajowodu.
Postępowanie wyczekujące w ciąży pozamacicznej oczekiwaniu na samoistną resorpcję ciąży pozamacicznej. W takiej sytuacji konieczne jest ścisłe monitorowanie pacjentki poprzez częste pomiary beta-hCG i badania USG.
Ciąża pozamaciczna – co dalej?
Po przebyciu ciąży pozamacicznej ważne jest monitorowanie zdrowia oraz ocena ryzyka wystąpienia jej po raz kolejny. Zalecane jest dokładne monitorowanie kolejnych ciąż już od ich wczesnych etapów.
Ciąża pozamaciczna wymaga szybkiej diagnozy i odpowiedniego leczenia. Wczesne wykrycie nieprawidłowości pozwala ograniczyć ryzyko powikłań. Nigdy nie należy ignorować objawów, takich jak opóźnienie miesiączki, bóle podbrzusza czy plamienie lub krwawienie z dróg rodnych. Ich wystąpienie należy skonsultować z lekarzem oraz wykonać badania obrazowe i laboratoryjne.
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia
- M. Sowa i in., Ciąża ektopowa – czynniki ryzyka, diagnostyka i leczenie, Journal of Education, Health and Sport 2015; 5(11), s. 311–320
- A. Słabuszewska-Jóźwiak i in., Ciąża pozamaciczna – czy nadal jest to stan naglący?, Postępy Nauk Medycznych 2014, t. XXVII, nr 8, s. 581–585
- K.T. Barnhart, Ciąża pozamaciczna, Ginekologia po Dyplomie 2010, s. 28–35
