Estrogeny to hormony płciowe kojarzone z wpływem na organizm kobiety i jest to skojarzenie prawidłowe. Estrogeny są kluczowe dla kobiecej płodności, wpływają jednak nie tylko na funkcjonowanie kobiecego układu rozrodczego, ale działają także ochronnie na układ krwionośny i kostny. Mają również znaczenie dla równowagi hormonalnej mężczyzny. Zapraszamy do lektury artykułu na temat estrogenów.
Spis treści:
- Estrogeny – co to za hormony?
- Rola estrogenów w organizmie – za co odpowiadają?
- Badanie poziomu estrogenów – przygotowanie do badania. Kiedy badać estrogeny?
- Badanie estrogenów – wskazania
- Możliwe przyczyny nieprawidłowych wyników estrogenów
- Estrogeny – podsumowanie
Estrogeny – co to za hormony?
Estrogeny są hormonami układu rozrodczego, należącymi do grupy hormonów steroidowych. Hormony steroidowe to cząstki:
- związane z białkami osocza.
- rozpuszczalne w tłuszczach (co oznacza, iż mogą przenikać przez błony komórkowe).
- syntetyzowane z cholesterolu (pozyskiwanego z diety lub wyprodukowanego w komórkach organizmu).
Do estrogenów zaliczamy trzy hormony:
- estron (E1),
- estradiol (E2) – najważniejszy z estrogenów,
- estriol (E3).
>> To może Cię zainteresować: Wybrane hormony a procesy starzenia się organizmu
Synteza estrogenów w organizmie kobiety
Synteza estrogenów w organizmie kobiety ma miejsce w jajnikach, a ich wydzielanie regulowane jest przez oś podwzgórze-przysadka-jajniki, za pomocą hormonów przysadki (FSH i pośrednio LH).
W niewielkich ilościach organizm kobiety syntetyzuje estrogeny również w tkance tłuszczowej, kościach i mózgu.
Estrogeny u mężczyzn
Estrogeny produkuje również organizm mężczyzny – ich prekursorem jest testosteron. Synteza estrogenów u płci męskiej ma miejsce głównie w jądrach; reakcję nadzoruje i katalizuje enzym aromataza cytochromu P450. Aktywność tego enzymu wykrywa się nie tylko w komórkach gonad, ale wykazują ją także ludzie plemniki już po opuszczeniu jąder, przy czym jest ona wyższa w plemnikach prawidłowych, niż w plemnikach niewykazujących ruchu. Oznacza to, iż plemniki z ejakulatu również są miejscem potencjalnej syntetazy estrogenów.
Inne źródło estrogenów u mężczyzny stanowi tkanka tłuszczowa, w której również zachodzi aromatyzacja androgenów do estrogenów. Badania wskazują, iż ta przemiana skorelowana jest ze wzrostem masy ciała i BMI. Mężczyźni z nadwagą i otyłością mają wyższe stężenie estradiolu we krwi, czemu towarzyszy spadek poziomu testosteronu. Jest to zależność odwracalna, wraz z normalizacją masy ciała ilość produkowanego estradiolu spada. Dodatkowe źródło tych hormonów u mężczyzny stanowią komórki mięśni, mózg, gruczoły piersiowe, tkanka kostna i skóra.
>> Sprawdź również: Od zmęczenia do maksymalnej wydajności: jak wolny testosteron może wpływać na poziom energii
Rola estrogenów w organizmie – za co odpowiadają?
Estrogeny to grupa hormonów wpływających na prawidłowe funkcje narządów płciowych, układu rozrodczego i rozwój drugorzędowych cech płciowych u kobiety. Działają ochronnie na układ krążenia, wspomagają prawidłowy profil lipidowy oraz mineralizację kości.
Estrogeny są również ważne dla przebiegu ciąży, dzięki temu, iż mają wpływ na powiększanie się macicy, sprzyjają działaniu oksytyocyny na receptory macicy, wpływają na rozwój płodu i przewodów mlecznych w gruczołach piersiowych u kobiety.
U mężczyzny mają wpływ na dojrzewanie plemników, regulację libido oraz wzrost organizmu i metabolizm kości.
Estron – E1
Estron jest hormonem wydzielanym przez jajniki, jednak jego największa część powstaje z androstendionu w tkankach obwodowych. Jest to hormon silniejszy niż estriol, ale siła jego działania jest słabsza niż estradiolu. Jest głównym estrogenem krążącym w organizmie kobiety po menopauzie.
Estradiol – E2
Estradiol to najsilniejszy estrogen, produkowany przede wszystkim w jajnikach. Jego prawidłowy poziom warunkuje wystąpienie owulacji i następnie zapłonienie, dlatego jego poziom u kobiety jest najniższy w I fazie cyklu miesiączkowego, następnie stopniowo rośnie, aby osiągnąć stężenie maksymalnie ok. 24 godziny przed owulacją. Jest to hormon pierwszej fazy cyklu.
Jest to również dla kobiet hormon ochronny, odgrywający ważną rolę w kontroli profilu lipidowego oraz metabolizmu kostnego. Ponieważ jego poziom spada po okresie reprodukcyjnym, kobiety po menopauzie narażone są na wzrost ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i osteoporozy.
>> Więcej o równowadze hormonalnej kobiety w artykule: Równowaga hormonalna u kobiet
Estradiol u mężczyzn występuje w dużo niższych stężeniach, ma wpływ na jakość nasienia i płodność. Odgrywa również pewną rolę w utrzymaniu libido.
Estriol – E3
Estriol jest głównym estrogenem u kobiet w ciąży. Jego wydzielanie zwiększa się około 8. tygodnia ciąży i rośnie aż do chwili porodu. Źródłem estriolu jest przede wszystkim łożysko, dlatego jego poziom jest ważnym wskaźnikiem zdrowia rozwijającego się płodu. Jego systematyczny wzrost w czasie trwania ciąży świadczy o prawidłowym funkcjonowaniu łożyska i płodu. W przypadku pogorszenia dobrostanu płodu, bez względu na przyczynę, obserwuje się zmniejszanie stężenia estriolu.
Oznaczenie tego hormonu poza ciążą nie przynosi dodatkowych korzyści klinicznych.
Badanie poziomu estrogenów – przygotowanie do badania. Kiedy badać estrogeny?
Oznaczenie poziomu estrogenów dokonywane jest najczęściej z krwi żylnej. Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania, nie jest wymagane pozostawanie na czczo, chociaż jest to rekomendowane.
Estrogeny – wartości referencyjne (normy estrogenów) kobiety
Poziom estradiolu u kobiety miesiączkującej i niebędącej w ciąży zmienia się wraz z cyklem miesięcznym, dlatego wartości referencyjne (czyli normy estrogenu) zależą od dnia cyklu i są wyznaczone osobno dla każdej fazy.
W fazie pierwszej (folikularnej) poziom hormonów wzrasta z każdym dniem cyklu, dlatego – aby wyniki były możliwe do interpretacji i porównywalne – należy je wykonywać pomiędzy 2-5 dniem cyklu. Dokładny czas wykonania badania zależy od tego, w jakim celu się je wykonuje i powinien o tym zadecydować lekarz. Ważne jest, aby – jeśli kobieta wykonuje serię oznaczeń w kolejnych miesiącach – wykonywać badania w tym samym dniu cyklu i o tej samej porze dnia i w tym samym laboratorium. Jeśli nie dochodzi do zapłodnienia, poziom estradiolu obniża się i w czasie owulacji oraz w II fazie cyklu wartości referencyjne (normy estradiolu) są niższe. Po menopauzie, gdy czynność wydzielnicza jajników zanika, poziom estrogenów we krwi staje się jeszcze niższy, dlatego normy laboratoryjne dla tego okresu są wyznaczone osobno.
Poziom estradiolu u kobiety w ciąży systematycznie rośnie przez cały okres jej trwania, aby osiągnąć maksimum w 40 tygodniu.
Faza cyklu nie ma znaczenia w przypadku oznaczania poziomu estronu, dlatego w przypadku tych wyników na sprawozdaniu z laboratorium będzie widoczny podział na okres rozrodczy i menopauzę. Estriol jest hormonem, gdzie na wyniku podawana jest tylko jedna wartość referencyjna.
Estrogeny – wartości referencyjne (normy estrogenów) u mężczyzn
Normy estrogenów u mężczyzn są takie same dla każdej grupy wiekowej.
W naszym artykule nie podajemy konkretnych wartości, ponieważ – w zależności od stosowanych przez laboratorium metod oznaczania i odczynników – mogą się one nieznacznie różnić. Ponadto mogą być podawane w różnych jednostkach, dlatego zawsze należy kierować się zakresem wartości określonym na wyniku laboratoryjnym.
Badanie estrogenów – wskazania
Estrogeny – kiedy wykonać badanie u kobiet
Oznaczenie stężenia estronu wykonuje się w okresie menopauzy, aby wykluczyć niedoboru estrogenów, oraz w celu kontroli terapii hormonalnej.
Oznaczenie stężenia estradiolu u kobiet wykonuje się w przypadku:
- zaburzeń miesiączkowania – ocena przyczyny, np. ciąża, menopauza.
- w poszczególnych fazach cyklu, aby ocenić rezerwę jajnikową, dojrzewanie pęcherzyka Graffa przed owulacją, czynność ciałka żółtego po owulacji.
- zaburzeń dojrzewania płciowego.
- diagnostyki przyczyn niepłodności.
- procedur związanych z zapłodnieniem in vitro oraz kontroli owulacji wywoływanej przez leki.
- diagnostyki guzów jajników lub nadnerczy.
- zmiany masy ciała (np. w anoreksji).
- diagnostyki przyczyn trądziku.
- monitorowania terapii antyestrogenowej w leczeniu raka piersi.
>> Sprawdź też: Torbiel na jajniku – przyczyny, objawy, skutki, leczenie
Estrogeny – kiedy wykonać badanie u mężczyzn
Oznaczenie poziomu estradiolu u mężczyzn wykonuje się w przypadku:
- oceny zaburzeń wydzielanie męskich hormonów płciowych, np. testosteronu.
- ginekomastii.
- diagnostyce guzów jąder lub nadnerczy.
- opóźnionego dojrzewania płciowego.
- problemów z płodnością.
>> Przeczytaj także: Niepłodność u mężczyzn: najczęstsze przyczyny, objawy i rozpoznanie. Leczenie niepłodności
Możliwe przyczyny nieprawidłowych wyników estrogenów
Nieprawidłowe wyniki badania estrogenów muszą być intepretowane przez lekarza w powiązaniu z objawami oraz innymi badaniami laboratoryjnymi i obrazowymi.
Wartości podwyższone
Podwyższone wartości estrogenów u kobiety – w powiązaniu z objawami, fazą cyklu i wiekiem pacjentki – mogą świadczyć m.in. o:
- prawidłowej ciąży.
- guzie jajników lub nadnerczy.
- przedwczesnym dojrzewaniu.
Podwyższone wartości u mężczyzn mogą wiązać się m.in. z:
- występowaniem guza jąder lub nadnerczy,
- zaburzonym rozwoju męskich cech płciowych,
- otyłością,
- terapią TRT (terapią zastępczą testosteronem).
Podwyższony poziom estrogenów obserwuje się także w przypadkach upośledzenia funkcji wątroby (w marskości wątroby) lub nerek, u osób ze zdiagnozowaną nadczynnością tarczycy.
Wartości obniżone
Obniżone wartości estrogenów u kobiety – w powiązaniu z objawami, fazą cyklu i wiekiem pacjentki mogą świadczyć m.in. o:
- pierwotnej niewydolności jajników powodowanej przez:
– przedwczesne wygasanie czynności jajników.
– okres pomenopauzalny.
– niedorozwój jajników.
– dysgenezję jajników (z. Turnera, z. Sweyera).
- wtórnej niewydolności jajników powodowanej przez:
– niedoczynność przysadki mózgowej.
– leki hamujące owulację.
– anoreksję, przewlekłe głodzenie.
– nadmierny wysiłek fizyczny (u sportowców).
Obniżone wartości estrogenów u mężczyzny nie mają znaczenia klinicznego, ale mogą pogarszać jakość życia seksualnego i być przyczyną problemów z płodnością (na skutek obniżenia jakości nasienia i zmniejszenia ruchliwości plemników).
Estrogeny – podsumowanie
Estrogeny to niezwykle ważne hormony płciowe, wpływający w bardzo istotny sposób na płodność kobiety, jej zdrowie fizyczne i psychiczne. Badanie poziomu estrogenów u kobiet to jedno z podstawowych badań pozwalających na ocenę jej stanu zdrowia.
Jest to również badanie coraz częściej wykonywane w diagnostyce zaburzeń hormonalnych i ocenie zdrowia mężczyzny.
PIŚMIENNICTWO:
- Thomas MP, Potter BV. The structural biology of oestrogen metabolism. J Steroid Biochem Mol Biol. 2013 Sep;137:27-49. doi: 10.1016/j.jsbmb.2012.12.014. Epub 2013 Jan 4. PMID: 23291110; PMCID: PMC3866684.
- Schulster M, Bernie AM, Ramasamy R. The role of estradiol in male reproductive function. Asian J Androl. 2016 May-Jun;18(3):435-40. doi: 10.4103/1008-682X.173932. PMID: 26908066; PMCID: PMC4854098
- Pilutin Anna Karolina, rozprawa doktorska ”Wpływ długotrwałego niedoboru estrogenów na morfologię i funkcję gonady męskiej”, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie 2011, publikacja w Repozytorium URL/ https://ppm.pum.edu.pl/info/phd/PUM617eff16f504418992d868c746443ed3/ 14.10.2020, dostęp 16.09.2024
- Wielka Interna, Endokrynologia, pod redakcją Wojciecha Zgliczyńskiego. Medical Tribune Polska, Warszawa 2020. Wydanie II. Caquet R., 250 badań laboratoryjnych. Kiedy zlecać, jak interpretować. PZWL, Warszawa 2007, 2009
- Pagana K., Pagana T., Testy laboratoryjne i badania diagnostyczne w medycynie, Elsevier Urban&Partner, Wrocław, 2013.
