Czynnik wewnętrzny Castle’a, a zdrowie – kiedy badanie ma sens? 

Czynnik Castle’a (in. czynnik wewnętrzny, IF) odgrywa kluczową rolę w przyswajaniu witaminy B12 przez nasz organizm. Jej niedobór może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak anemia złośliwa. Z tego artykułu dowiesz się, czym jest czynnik Castle’a, kiedy warto przeprowadzić badanie na obecność przeciwciał przeciwko niemu, jak się przygotować oraz jak interpretować wyniki.  

Spis treści:

• Czym jest czynnik wewnętrzny Castle’a?
  • Rodzaje przeciwciał przeciw czynnikowi wewnętrznemu Castle’a 
• Kiedy bada się przeciwciała przeciw czynnikowi wewnętrznemu Castle’a?
  • Zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka a czynnik Castle’a 
  • Anemia złośliwa a czynnik Castle’a
  • Inne objawy i schorzenia 
• Przeciwciała przeciw czynnikowi wewnętrznemu Castle’a – opis badania 
  • Czynnik Castle’a – jak przygotować się do badania? 
  • Interpretacja wyników badania 
• Czynnik wewnętrzny Castle’a i badania – podsumowanie 

Czym jest czynnik wewnętrzny Castle’a? 

Czynnik wewnętrzny Castle’a (ang. intrinsic factor, IF) jest białkiem produkowanym przez komórki okładzinowe żołądka. W żołądku czynnik ten wiąże się z witaminą B12, tworząc odporny na trawienie kompleks niezbędny do transportu tej witaminy do jelita cienkiego, gdzie jest wchłaniana do krwiobiegu. Bez czynnika wewnętrznego witamina B12 nie może być efektywnie przyswajana przez organizm. Jej niedobór może doprowadzić do wielu poważnych powikłań, w tym niedokrwistości z niedoboru witaminy B12 – anemii złośliwej. 

Rodzaje przeciwciał przeciw czynnikowi wewnętrznemu Castle’a 

Najczęstszą przyczyną niedoboru czynnika wewnętrznego jest toczący się proces autoimmunizacyjny, w przebiegu którego układ odpornościowy produkuje przeciwciała skierowane przeciwko temu czynnikowi. Przeciwciała przeciw czynnikowi Castle’a (anty-IF) atakują i niszczą czynnik wewnętrzny, zakłócając i upośledzając jego funkcjonowanie.  

Wyróżnia się dwa główne typy tych przeciwciał:  

• przeciwciała blokujące (typ I) – uniemożliwiają wiązanie witaminy B12 z czynnikiem wewnętrznym,  

• przeciwciała neutralizujące (typ II) – atakują i niszczą kompleks czynnik wewnętrzny–witamina B12 (IF-B12). 

Kiedy bada się przeciwciała przeciw czynnikowi wewnętrznemu Castle’a?

Badanie obecności przeciwciał przeciwko czynnikowi wewnętrznemu jest istotne w diagnostyce autoimmunologicznego metaplastycznego zapalenia błony śluzowej żołądka (ang. autoimmune metaplastic atrophic gastritis, AMAG) oraz anemii złośliwej, nazywanej chorobą Addisona-Biermera. Badanie przeciwciał anty-IF może być przydatnym narzędziem diagnostycznym w przypadku poszukiwania przyczyny niedokrwistości i/lub niedoboru witaminy B12 oraz neuropatii związanych z niedoborem witaminy B12. 

Do objawów anemii złośliwej zalicza się: 

• neuropatie – drętwienie kończyn z uczuciem mrowienia, zaburzenia równowagi, pogorszenie wzroku, 

• objawy ze strony układu pokarmowego związane z przewlekłym zanikowym zapaleniem błony śluzowej żołądka, 

• niedokrwistość – bladość, osłabienie, kołatanie serca, zawroty głowy, duszności, 

• gładki, ciemnoczerwony, bolesny (piekący) język. 

Zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka a czynnik Castle’a 

Przeciwciała przeciw czynnikowi wewnętrznemu (anty-IF) są uznawane za jeden z markerów autoimmunologicznego metaplastycznego zapalenia błony śluzowej żołądka (AMAG). Jest to przewlekłe zapalenie żołądka o podłożu autoimmunizacyjnym, które może prowadzić do zanikowego zapalenia błony śluzowej, a tym samym do uszkodzenia komórek produkujących czynnik wewnętrzny. W konsekwencji niedoboru czynnika wewnętrznego i braku możliwości wchłaniania witaminy B12 schorzenie to może spowodować rozwój anemii złośliwej (megaloblastycznej, choroba Addisona-Biermera, ang. pernicious anemia, PA). Objawy pojawiają się bardzo często dopiero wtedy, gdy u pacjenta rozwija się niedokrwistość megaloblastyczna. 

Anemia złośliwa a czynnik Castle’a 

Obecność przeciwciał anty-IF jest charakterystyczna dla anemii złośliwej (choroba Addisona-Biermera), która jest ciężką formą niedokrwistości, spowodowaną niedoborem witaminy B12, wynikającym z braku czynnika wewnętrznego Castle’a. Niedokrwistość złośliwa charakteryzuje się niskim poziomem czerwonych krwinek i wymaga natychmiastowego leczenia. Ze względu na kluczową rolę, jaką przeciwciała anty-IF odgrywają w rozwoju tego schorzenia, badanie ich obecności jest bardzo ważnym krokiem w diagnostyce choroby Addisona-Biermera. 

Przeciwciała anty-IF występują u 40–60% pacjentów z anemią złośliwą, a po dłuższym okresie choroby aż u 60–80%. 

Inne objawy i schorzenia 

Niedobór czynnika wewnętrznego Castle’a może prowadzić także do innych problemów zdrowotnych, takich jak neuropatie, zaburzenia funkcji poznawczych, a nawet depresja, urojenia czy otępienie. Dlatego badanie poziomu anty-IF jest istotne w diagnostyce różnych dolegliwości. 

Przeciwciała przeciw czynnikowi wewnętrznemu Castle’a – opis badania 

Badanie na obecność przeciwciał przeciw czynnikowi wewnętrznemu Castle’a jest proste i polega na pobraniu próbki krwi żylnej od pacjenta. 

Czynnik Castle’a – jak przygotować się do badania 

Przed badaniem na obecność przeciwciał przeciw czynnikowi Castle’a nie jest wymagane specjalne przygotowanie. Ważne jest jednak, aby poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, gdyż niektóre z nich mogą wpływać na wynik badania, w szczególności suplementacja wysokimi dawkami witaminy B12. 

Czynnik Castle’a – interpretacja wyników badania 

W procesie diagnostycznym wyniki oznaczeń powinny być analizowane łącznie z wynikami innych badań oraz występującymi objawami klinicznymi. 

• Wynik prawidłowy w badaniu czynnika wewnętrznego 

Wynik prawidłowy, czyli brak obecności przeciwciał anty-IF u pacjenta, oznacza, że w jego organizmie nie wykryto przeciwciał przeciwko czynnikowi wewnętrznemu Castle’a. 

• Wynik nieprawidłowy w badaniu czynnika Castle’a 

Nieprawidłowy wynik wskazuje na obecność przeciwciał przeciwko czynnikowi wewnętrznemu Castle’a. Taki stan może prowadzić do niedoboru witaminy B12 i wiązać się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Wymaga to konsultacji lekarskiej, dalszej diagnostyki oraz wdrożenia odpowiednio dobranej terapii. 

Czynnik wewnętrzny Castle’a i badania – podsumowanie 

Czynnik wewnętrzny Castle’a odgrywa kluczową rolę w przyswajaniu witaminy B12, a jego niedobór może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak anemia złośliwa. Badanie obecności przeciwciał anty-IF jest niezwykle istotne w procesie diagnostycznym tych schorzeń. Dzięki odpowiedniej diagnostyce można zapobiegać powikłaniom wynikającym z niedoboru witaminy B12 i poprawić jakość życia pacjentów. 

Bibliografia

1. Podolak-Dawidziak M., Ochrem B., Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.15.1.4.  
2. Solnica B. (red), Diagnostyka laboratoryjna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014. 
3. Bizzaro N., Antico A., Diagnosis and classification of pernicious anemia. Autoimmun Rev 2014; 13(4–5): 565–568.  
4. Hariz A., Bhattacharya P.T., Megaloblastic Anemia. StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2019. 
5. Green R., Allen L.H., Vitamin B12 deficiency as a global health problem. Annu Rev Nutr 2012, 32, 173–196. 
6. Kulnigg-Dabsch S., Autoimmune gastritis. Wien Med Wochenschr 2016; 166(13–14): 424–430.  
7. Rusak E., Chobot A., Krzywicka A., Wenzlau J., Anti-parietal cell antibodies ‒ diagnostic significance. Adv Med Sci 2016; 61(2): 175–179. 
8. EUROIMMUN AG. Stöcker W., Schlumberger W., Krüger C., Alle Beiträge zum Thema Autoimmundiagnostik. W: Gressner A., Arndt T. (Hrsg.), Lexikon der Medizinischen Laboratoriumsdiagnostik. 2. Auflage. Springer Medizin Verlag, Heidelberg 2012. 
9. https://sklep.alablaboratoria.pl/badanie/8290/p_c_przeciw_czynnikowi_wewnetrznemu_castle_a_n71_.