Kolonoskopia to kluczowe badanie diagnostyczne, które pozwala na ocenę stanu jelita grubego i wykrycie ewentualnych nieprawidłowości, takich jak polipy czy zmiany nowotworowe. Aby jednak badanie było możliwe do przeprowadzenia i dostarczyło wiarygodnych wyników, niezbędne jest odpowiednie przygotowanie pacjenta, w tym przestrzeganie specjalnej diety.
Spis treści:
- Dieta przed kolonoskopią – w jakim celu się ją stosuje?
- Kolonoskopia – jak dieta pomaga przygotować się do badania?
- Jak wygląda dieta przed kolonoskopią – co można jeść, a czego nie?
- Dieta – o czym pamiętać przed kolonoskopią?
Dieta przed kolonoskopią – w jakim celu się ją stosuje?
Kolonoskopię stosuje się w celu diagnostycznym, gdy występuje podejrzenie występowania m.in.:
- polipów, choroby nowotworowej jelita grubego,
- zaburzeń wchłaniania,
- nieswoistego zapalenia jelit – wrzodziejącego zapalenie jelita grubego, choroby Leśniowskiego-Crohna,
- przewlekłej biegunki o niejasnej etiologii,
- spadku masy ciała – z niewyjaśnionych przyczyn,
- niedokrwistości z niedoboru żelaza o nieokreślonym pochodzeniu.
Kolonoskopia to badanie przeprowadzane wśród ogółu populacji po 50. roku życia w ramach profilaktyki raka jelita grubego. Natomiast kolonoskopia terapeutyczna jest przeprowadzana u pacjentów ze wskazaniem lekarskim. Może dotyczyć np. usunięcia pojedynczych polipów (tzw. polipektomia), czy ciał obcych, hamowanie krwawień z dolnego odcinka przewodu pokarmowego oraz wiele innych schorzeń dolnego odcinka przewodu pokarmowego.
Kolonoskopia – jak dieta pomaga przygotować się do badania?
Zalecenie ESGE wskazuje na stosowanie diety ubogoresztkowej w dniu poprzedzającym kolonoskopię [S/U]. Dotychczas w ramach przygotowania do kolonoskopii stosowało się dietę płynną lub ubogoresztkową. Ostatnie badania wskazują, że dieta płynna nie powoduje wcale lepszego przygotowania jelita do badania niż dieta ubogoresztkowa. Pacjenci gorzej tolerują dietę płynną, a co za tym idzie, przestają jej przestrzegać. To przynosi gorsze efekty w badaniu kolonoskopii. Osoby, które stosują dietę ubogoresztkową, chętniej deklarują ewentualne powtórzenie przygotowania oraz lepiej znoszą zarówno przygotowanie do badania, jak i samo badanie. Przemawia to za wyborem diety ubogoresztkowej, którą należy stosować nawet 7 dni przed planowanym badaniem.
Bardzo ważna w przygotowaniu do kolonoskopii jest tzw. Skala Boston, która mówi o jakości przygotowania jelita do badania.
Skala Boston (tab. 1) jest skalą 10-punktową, w której ocenia się osobno trzy segmenty jelita:
- prawą część jelita grubego (odbytnica)
- środkową część jelita grubego (poprzecznica)
- lewą część jelita grubego (kątnica).
W odróżnieniu od innych skali, oceny dokonuje się po zakończeniu spłukiwania i odsysania treści i resztek stolca z jelita. Rezultat otrzymuje się, sumując punkty przyznane każdemu z segmentów. Suma punktów równa 9 świadczy o bardzo dobrym przygotowaniu, a 0 — o braku przygotowania. Wykazano, że liczba punktów przyznanych w tej skali jest proporcjonalna do częstości wykrywania polipów.
Jak wygląda dieta przed kolonoskopią – co można jeść, a czego nie?
Jak powinna wyglądać dieta przed badaniem kolonoskopii? Już na 7 dni przed terminem badania zalecana jest tzw. dieta ubogoresztkowa. Zalecane są produkty, tj.:
- zupy krem, zupy płynne i buliony;
- kurczak bez skóry, indyk bez skóry, wędliny drobiowe, mięso bez długich włókien mięsnych, np. w formie pulpetów;
- ryby;
- jaja;
- ryż jaśminowy i biały, makaron pszenny, pieczywo białe lub razowe (porządnie zmielone – bez ziaren), gotowane ziemniaki bez skóry;
- serki homogenizowane, jogurty pitne, mleko, ser żółty, sery twarogowe;
- kisiele i galaretki (cytrynowe, pomarańczowe, agrestowe – bez intensywnych kolorów, które mogą zmieniać barwę wewnątrz jelita i utrudniać widoczność);
- napoje niegazowane, kawa, herbata, klarowne soki.
Przeciwwskazania przed kolonoskopią – oto lista produktów, które należy wyeliminować:
- surowe owoce i warzywa, które powodują wzdęcia i gazy;
- buraki w żadnej postaci;
- owoce drobnopestkowe gotowane i surowe, np. maliny, truskawki, porzeczki, kiwi;
- owoce i warzywa z grubą twardą skórką, np. śliwka, czereśnia, agrest, pomidory koktajlowe. Skórka z owoców lub warzyw, która utknie w jelicie, będzie trudna do odessania endoskopem lub może spowodować, że urządzenie się zapcha. W takiej sytuacji endoskopista może przerwać badanie;
- pestki słonecznika, dyni, wszelkie ziarna typu siemię lniane, nasiona chia, babka płesznik (jajowata), sezam, mak, drobne elementy pestkowe, orzechy;
- chleb ciemny, ziarnisty, z pestkami oraz nasionami, płatki zbożowe oraz musli;
- tłuste wędliny, mięso czerwonego oraz drobiowe z dużą ilością włókien;
- śmietana;
- napoje gazowane, przeciery owocowe z pestkami, napoje o intensywnej barwie;
- słodycze, wyroby cukiernicze, czekoladę powodujące zaparcia.
Pijemy dużo płynów – zupy, jogurty pitne woda z elektrolitami, kawa herbata, woda, woda niegazowana tak, aby nawet mieć 2-3 stolce luźne w ciągu doby.
Na 2 dni przed kolonoskopią:
- jemy mniejsze posiłki, ale częściej – najlepiej około 4-5;
- wprowadzamy do diety buliony, kisiele, galaretki w neutralnym kolorze (cytrynowa, agrestowa, brzoskwiniowa), a unikamy kisieli i galaretek w bardzo intensywnych kolorach, np. niebieski, gdyż może zaburzyć to obraz badania;
- dbamy, aby jedzenie było rozdrobnione, miksowane lub miękkie (zupy kremy, jajecznice, pulpety, ziemniaki purée, miękkie makarony). Nie jemy kaszy i ryżu, gdyż powoduje to zaparcia;
- warzywa gotujemy na miękko;
- spożywamy tylko gotowane mięso;
- jeżeli chodzi o nabiał, możemy zjeść plasterek żółtego sera lub białego sera typu twarogowego;
- przyjmujemy dużo płynów – bardzo dużo wody niegazowanej, kawa bez fusów (może być z niewielką ilością mleka), kompot klarowany bez owoców.
Na 1 dzień przed badaniem:
- zjadamy czysty klarowny bulion bez klusek, galareta z rosołu klarowna bez mięsa;
- można spożywać kisiele i galaretki bez cząstek owocowych;
- dopuszczalne jest picie słabej herbaty i obowiązkowo wody;
- unikamy kawy!!!
W dniu kolonoskopii:
- nic nie jemy;
- pijemy płyny do 2h przed badaniem – szczególnie wodę niegazowaną – natomiast jeżeli badanie będzie wykonane w znieczuleniu, to należy zrezygnować z picia już 4 godziny wcześniej;
- zakładamy luźne ubrania, które nie uciskają brzucha.
Dieta – o czym pamiętać przed kolonoskopią?
Do prawidłowo przeprowadzonego badania jelito grube przygotowuje odpowiednia dieta. Oczyszczenie jelita zapewnia z kolei preparat, który jest wydawany na receptę. Pacjent otrzymuje ją od lekarza, który kieruje na kolonoskopię. Sposób użycia może być różny ze względu na rodzaj preparatu, dlatego zawsze należy postępować zgodnie z instrukcją na opakowaniu i zaleceniami lekarskimi. Zazwyczaj preparaty te są formą proszku do rozpuszczenia w wodzie, które należy wypić w odpowiedniej ilości i w określonym czasie.
Przy nieodpowiednim przygotowaniu do badania kolonoskopii, w kale łatwo jest przegapić nawet większe zmiany w jelitach. Widoczność 70-80% to dla gastroenterologa nie jest badanie wysokiej jakości.
Przygotowując się do badania, należy więc bezwzględnie przestrzegać wcześniej opisanych zasad. Odpowiednio dobrana dieta, wprowadzana w odpowiednim czasie niesie korzyści zarówno dla lekarza wykonującego badanie (dobra widoczność wewnątrz jelita, sprawny i szybki oraz bezpieczny przebieg badania), jak i dla pacjenta (szybkie dojście do siebie po badaniu, bez rozdętego jelita i powikłań, prawidłowa diagnoza po przeprowadzonym badaniu).
Bibliografia
- Szmit M., Bugajski M., Kamiński M.F.: Przygotowanie jelita grubego do kolonoskopii. Omówienie wytycznych European Society of Gastrointestinal Endoscopy 2019. Med. Prakt., 2020; 3: 68–77
- Lekarz Dobras Marta specjalista chorób wewnętrznych, specjalista gastroenterologii. Poradnik Gastrologiczny BLOG
- Kolonoskopia. Informacje dla pacjenta. Online: www.luxmed.pl/assets/media/Kolonoskopia.pdf [dostęp: 09.01.2022].
- E. Antos, J. Maliszewska, M. Wojciechowska, Kolonoskopia – problemy pacjentów przygotowujących się do badania, „Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu” 2019, t. 59, nr 2, s. 150–156.
- K. Dołoto, Kolonoskopia w profilaktyce raka jelita grubego – działania pielęgniarskie w przygotowaniu do badania, „Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu” 2017, t. 1, nr 50, s. 102–106.
- M. Leszczyński, K.L. MacArthur, K.P. Nelson i wsp., The association among diet, dietary fiber, and bowel preparation at colonoscopy, „Gastrointestinal Endoscopy” 2018, t. 88, nr 4, s. 685–694.
