Spis treści
- Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy
- Najważniejsze zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy
- Produkty dozwolone i niedozwolone w chorobie niedoczynności tarczycy
- Przykładowy jadłospis w niedoczynności tarczycy
Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy
Tarczyca to gruczoł umiejscowiony w przednio-dolnej części szyi. Na jej budowę składają się dwa płaty połączone ze sobą cieśnią. Jej waga waha się w granicach 30-60 g. Tarczyca zaliczana jest do gruczołów wydzielania wewnętrznego i produkuje hormony:
- trójjodotyroninę (T3),
- tyroksynę (T4).
Tarczyca odpowiedzialna jest za regulację metabolizmu całego organizmu. Hormony tarczycy, czyli tyroksyna i trójjodotyronina wpływają na regulacje podstawowej przemiany materii i termogenezy, na pracę układu nerwowego oraz krążenia. Zaburzenia w funkcjonowaniu tego gruczołu mogą mieć niebezpieczne konsekwencje dla naszego zdrowia. Najczęstsze objawy niedoczynności tarczycy to odczucie zmęczenia, senności, męczliwość, bóle głowy, zaparcia, wypadanie włosów, uczucie zimna, suchość skóry. Niedoczynność tarczycy leczy się przez podawanie jej hormonów, a także stosowanie odpowiedniej diety.
Wiodącym składnikiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania tarczycy jest jod. Około 80% całkowitej ilości jodu znajduje się w tarczycy. Jod jest składnikiem hormonów trójjodotyroniny i tyroksyny. Niedobór tego pierwiastka może doprowadzić do:
- niedoczynności tarczycy,
- przerostu gruczołu i powstania tzw. wola,
- zaburzenia płodności, poronienia,
- także opóźnienia rozwoju fizycznego i umysłowego.
Ciekawostka – niedobory jodu występują najczęściej w południowej części Polski, gdzie w naturalnym środowisku jest zbyt mało tego pierwiastka. Bardzo ważne, aby w diecie używać sól jodowaną. W przypadku Polski jodowanie jest obowiązkowe dla wszystkich producentów soli kuchennej.
W zaleceniach żywieniowych musimy pamiętać, że w codziennej diecie znajduje się wiele substancji tzw. wolotwórczych, które utrudniają wykorzystanie jodu z pożywienia, a także hamują syntezę hormonów. Mowa tutaj o goitrogenach – są to substancje antyodżywcze, czyli hamujące wchłanianie składników odżywczych z pożywienia. Goitrogeny oraz ich metabolity powodują blokowanie przyswajania jodu i zaburzenia jego gospodarki w organizmie, co z kolei prowadzi do szeregu dysfunkcji i zaburzeń homeostazy. Goitrogeny nazywane są również substancjami wolotwórczymi, ze względu na przyczynianie się do powstawania wola tarczycowego.
W diecie w niedoczynności tarczycy należy ograniczyć:
a) warzywa kapustne – kapusta, kalafior, kalarepa, jarmuż, brokuł, rzepa – zawierają tzw tioglikozydy,
b) soję – zbyt duże jej spożycie może hamować syntezę hormonów tarczycy,
c) orzeszki ziemne oraz gorczycę – zawierają substancje wolotwórcze.
Wolotwórcze działanie w/w produktów jest wyższe, jeżeli zawartość jodu w diecie jest niska. Dlatego odpowiednia podaż jodu w diecie jest głównym elementem diety w chorobie niedoczynności tarczycy. Dużą ilość jodu zawierają ryby morskie.
Cenna uwaga: gotowanie w dużej ilości wody, bez przykrycia zmniejsza zawartość związków antyodżywczych o ok. 30-40%.
W diecie u chorych na niedoczynność tarczycy bardzo ważna jest podaż odpowiedniej ilości składników mineralnych – żelaza, cynku, selenu i potasu. Niedobór żelaza czy selenu może wpływać na nieprawidłową przemianę hormonów do ich aktywnych form. Niezbędna jest też odpowiednia podaż białka, powinno ono pokrywać 15% zapotrzebowania dziennego na energię. Natomiast osoby z zapaleniem Hashimoto powinny dostarczać z dietą 20% białka.
Najważniejsze zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy
- w ciągu dnia spożywaj od 4 do 5 posiłków, co 3-4 godziny. Ostatni posiłkiem jemy 2 godziny przed snem. Regularne spożywanie posiłków poprawia tempo przemiany materii,
- przy nadwadze czy otyłości, należy koniecznie zredukować swoją masę ciała, najlepiej z pomocą dietetyka,
- wybieraj zdrowe źródła białka – chude gatunki mięs (kurczak, indyk, królik, chuda wołowina) oraz niskotłuszczowe mleko i przetwory mleczne. Szczególną uwagę zwróć na ryby, które dostarczą selenu, jodu oraz witaminy D, a także wielonienasyconych kwasów tłuszczowych – składników istotnych w niedoczynności tarczycy. Ryby najlepiej spożywać 3-4 razy w tygodniu.
- podczas przygotowywania potraw stosuj oleje roślinne i oliwę z oliwek. Unikaj spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych w postaci np. masła oraz tłuszczu ukrytego w tłustych mięsach, wyrobach cukierniczych i słodyczach,
- spożywaj pełnoziarniste produkty zbożowe zwłaszcza ze względu na odpowiednią podaż błonnika pokarmowego, która jest kluczowa przy towarzyszących chorobie zaparciach,
- wyeliminuj z diety cukier, słodycze, słodkie i gazowane napoje oraz żywność typu fast food,
- unikaj smażenia i pieczenia w tradycyjny sposób, ze względu na ilość stosowanych tłuszczów. Piecz w folii aluminiowej, rękawie lub na grillu, duś bez wcześniejszego obsmażania, gotuj na parze.
- pij przynajmniej 2 litry płynów dziennie, najlepiej w postaci wody lub słabych naparów herbat. Odpowiednie spożycie płynów będzie sprzyjać przyspieszeniu tempa metabolizmu.
Produkty dozwolone i niedozwolone w chorobie niedoczynności tarczycy
Przykładowy jadłospis w niedoczynności tarczycy
Śniadanie
- płatki owsiane z owocami jabłko i kiwi, do tego jogurt naturalny 2% plus nasiona siemienia lnianego.
- kanapka z pieczywa pełnoziarnistego z chudą wędliną z indyka podana z ogórkiem kwaszonym
II śniadanie
- smoothie owocowo-warzywne z gruszką, selerem naciowym, garść szpinaku, kilka kropli cytryny i woda
- kanapka z pieczywa razowego do tego serek chudy z jogurtem 2% i startą rzodkiewką, podane na sałacie z pomidorem
Obiad
- łosoś z kaszą pęczak, surówką z ogórka kiszonego z cebulą
- upieczone w folii udo z kurczaka do tego kasza gryczana i marchewka z groszkiem
Podwieczorek
- marchew do pochrupania plus 3 orzechy włoskie
- pomidorki cherry podane z sałatą i uprażonymi ziarnami słonecznika, pokropione cytryną, oliwą z oliwek i doprawione do smaku ulubionymi ziołami
Kolacja
- kanapka z pieczywa pełnoziarnistego z plastrami awokado i jajkiem na twardo, do tego ogórek zielony i kiełki rzodkiewki
- jajecznica, podana z pieczywem żytnim razowym oraz papryką i rukolą
Piśmiennictwo
- Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej „Jaka dieta w niedoczynności tarczycy”
