Spis treści
GFR – co to jest?
GFR (glomerular filtration rate) jest to wskaźnik filtracji kłębuszkowej, który określa wielkość przesączania kłębuszkowego w nerce – najważniejszego czynnika oceniającego czynność nerek.
W prawidłowo funkcjonujących nerkach w ciągu minuty w kłębuszkach nerkowych przesączeniu ulega ok. 120 ml osocza. Wartość ta zwana jest przesączaniem kłębuszkowym. Wielkość przesączania kłębuszkowego jest równa objętości osocza przesączonego przez kłębuszki nerkowe w jednostce czasu. Prawidłowo jest to około 10% objętości krwi przepływającej przez nerki. Przesączanie kłębuszkowe jest najważniejszym wskaźnikiem oceniającym czynność nerek. Wśród badań czynnościowych najistotniejszą rolę odgrywają badania klirensowe.
Klirens, czyli współczynnik oczyszczania substancji, to objętość osocza całkowicie oczyszczona przez nerki z danej substancji w jednostce czasu.
Do obliczenia klirensu służy równanie:
Cl = U × V/P
- Cl – klirens badanej substancji (ml/min),
- U – stężenie substancji w moczu (mg/dl lub mmol/l),
- V – objętość moczu (ml/min),
- P – stężenie substancji w surowicy (mg/dl lub mmol/l).
Jak określić wartość GFR?
W codziennej praktyce szacowanie czynności wydalniczej nerek odbywa się najczęściej na podstawie oznaczenia stężenia kreatyniny w surowicy krwi i zastosowania jednego ze wzorów służących do obliczania eGFR, czyli szacunkowego przesączania kłębuszkowego. Obecnie dla osób dorosłych rekomendowany jest wzór CKD-EPI (Chronic Kidney Disease Epidemiology Collaboration).
Równanie oparte jest na tych samych zmiennych co MDRD, ale charakteryzuje je poprawa precyzji i mniejszy błąd systematyczny. Zostało też zweryfikowany na znacznie większej i bardziej zróżnicowanej populacji pacjentów (chorzy z przewlekłą chorobą nerek PChN, z różnym stopniem wydolności nerek, cukrzycą, oraz ludzie zdrowi z prawidłową funkcją nerek). Mniejszy błąd systematyczny uwidacznia się w wyższym GFR (dla wartości zbliżonych do 60ml/min/1,73m²) i mniejszym odsetkiem kwalifikacji do przewlekłej choroby nerek (PCHN).
Wartość eGFR a przewlekła choroba nerek (PChN)
Rozpoznanie przewlekłej choroby nerek (PChN) opiera się na stwierdzeniu obniżonego oszacowanego przesączania kłębuszkowego (eGFR) < 60 ml/min/1,73m² utrzymującego się przez co najmniej 3 miesiące lub wskaźników uszkodzenia nerek w badaniach biochemicznych (najczęściej w postaci np. albuminurii, białkomoczu, nieprawidłowego osadu moczu) albo badań obrazowych.
Głównymi wskazaniami do skierowania pacjenta pod opiekę nefrologiczną w przypadku szacowanego przesączania kłębuszkowego są:
- eGFR < 30 ml/min/1,73 m²,
- eGFR < 60 ml/min/1,73 m² u pacjentów z cukrzycą,
- nagłe pogorszenie czynności wydalniczej nerek wyrażone spadkiem eGFR >15% w ciągu 3 miesięcy.
Na podstawie wartości szacunkowego przesączenia kłębuszkowego (eGFR) przewlekłą chorobę nerek (PChN) podzielono na 5 stadiów:
Badanie GFR w diagnostyce chorób nerek
Oszacowanie wskaźnika filtracji kłębuszkowej (GFR) na podstawie oznaczonego w surowicy stężenia kreatyniny należy traktować jako badanie wstępne. W niektórych przypadkach, gdy GFR jest obniżony u pacjenta, gdzie prawdopodobieństwo wystąpienia choroby nerek jest niewielkie, należy zweryfikować wynik, korzystając z oznaczenia cystatyny C lub z badania klirensu endogennej kreatyniny.
W niektórych sytuacjach klinicznych obliczony wskaźnik przesączania kłębuszkowego nie odzwierciedla rzeczywistej czynności wydalniczej nerek. W takich przypadkach nie stosuje się wzorów opartych na oznaczeniu stężenia kreatyniny w surowicy.
W tych przypadkach szacunkowe przesączanie kłębuszkowe (eGFR) nie ma zastosowania:
- ostre uszkodzenie nerek i inne gwałtowne zmiany czynności wydalniczej nerek,
- schyłkowa niewydolność nerek w trakcie dializoterapii,
- ekstremalne wymiary ciała,
- bardzo duża masa mięśniowa,
- stany po amputacjach kończyn,
- choroby mięśni szkieletowych,
- paraplegia,
- przyjmowanie kreatyny w suplementach diety,
- znaczne uszkodzenie wątroby.
Pojedyncze oznaczenie kreatyniny podlega wpływom wielu czynników niezwiązanych z filtracją kłębuszkową takich jak: produkcja kreatyniny w mięśniach, spożycie produktów mięsnych bogatych w kreatynę (gotowane mięso), dieta wysokobiałkowa, przyjmowanie suplementów zawierających kreatyninę, sekrecja kanalikowa kreatyniny oraz pozanerkowa eliminacja kreatyniny przez przewód pokarmowy. Na oznaczenie kreatyniny wpływ mają również różnego rodzaju interferencje: spektralne (np. bilirubina i niektóre leki), chemiczne (np. glukoza, bilirubina, ketony, niektóre leki). Stąd może również wynikać źródło błędów w ocenie wskaźnika filtracji kłębuszkowej (GFR).
