Pobranie próbki kału do badania może przysporzyć trudności. Pacjent może mieć wątpliwość, np. jaki rodzaj pojemniczka wybrać, jak poprawnie umieścić stolec w opakowaniu bez ryzyka jego zanieczyszczenia oraz jak dużo go pobrać. W artykule zebraliśmy często zadawane pytania, m.in. na temat przechowywania próbek i czasu ich pobrania.
Spis treści:
- Jak prawidłowo pobrać kał do badania?
- Pobieranie kału do badań – często zadawane pytania
- Kiedy pobrać kał do badania – czy można pobrać dzień wcześniej?
- Czy stosowane leki mają znaczenie przy pobieraniu próbki kału?
- Czy można oddać kał do badania podczas okresu?
- Jak przechowywać kał do badania i w jakich warunkach?
- Jaki jest maksymalny czas przechowywania kału do badania?
- Czy można używać dowolnego pojemnika do pobrania kału?
Jak prawidłowo pobrać kał do badania?
Odpowiednie przygotowanie do badania kału, a także technika jego pobrania, może zaważyć na wiarygodności testu, ale także zredukować ryzyko nieprawidłowych wyników:
- fałszywie dodatnich, w których wskazuje się na obecność danego parametru, mimo braku jego rzeczywistego występowania;
- fałszywie ujemnych, w których nie stwierdza się jego obecności, mimo realnego występowania.
| Warto wiedzieć: W aptekach dostępne są specjalne zestawy ułatwiające pobranie kału. Zwykle dołączany jest do nich pojemnik na kał, jednorazowe rękawiczki i specjalny koszyczek, do którego oddaje się stolec. |
Na co uważać i o czym pamiętać oddając kał do badania?
Pobierając kał do badania, należy zwrócić uwagę na kilka kwestii:
- stolec nie może mieć kontaktu z moczem, a także wodą z toalety i detergentami;
- kał powinien być oddany bez ingerencji jakichkolwiek leków przeczyszczających (zarówno doustnych, jak i doodbytniczych);
- pacjent nie powinien zmieniać dotychczasowej diety na kilka dni przed badaniem;
- stolec należy pobrać za pomocą szpatułki, która stanowi element zestawu do pobierania kału do badania.
Do badania potrzebna jest niewielka próbka świeżego kału pobrana w sposób losowy. Oznacza to, że powinna być ona pobrana z różnych części stolca, co określa się mianem „próbki reprezentatywnej”.
| Pamiętaj: Pobierając materiał do badania, należy uwzględnić fragmenty o zmienionym wyglądzie, np. z obecnością śluzu lub krwi na powierzchni stolca. |
Jak duża powinna być próbka kału do badań?
Istotna jest również wielkość próbki stolca, która powinna odpowiadać objętości orzecha włoskiego/śliwki i sięgać ¼ wysokości pojemnika.
Jak pobrać kał do badania krwi utajonej?
Pacjent nie musi wprowadzać specjalnego przygotowania przed większością badań kału, podobnie w przypadku testu na krew utajoną. Przeprowadza się go na podstawie nowoczesnych metod immunochemicznych. Na ich wiarygodność nie wpływają spożywane pokarmy.
>> Przeczytaj również o badaniu krwi utajonej w kale i jego znaczeniu w diagnostyce raka jelita grubego.
| Warto wiedzieć: W przypadku pacjentów z krwawiącymi dziąsłami i po ekstrakcji zęba, badanie należy wykonać po ustąpieniu krwawienia. W przeciwnym wypadku grozi to wynikiem fałszywie dodatnim. |
Jak przygotować kał do badania na posiew?
W przypadku badań kału na posiew, należy wykorzystać jałowe pojemniki. Jest to istotne dla wiarygodności badania mikrobiologicznego stolca. Na podstawie próbki kału prowadzi się hodowlę i identyfikację bakterii, odpowiedzialnych za infekcje w obrębie układu pokarmowego.
>> Dowiedź się więcej: Posiew kału – czemu służy badanie i jak interpretować wyniki?
Jak pobrać kał do badania dla sanepidu?
Badanie dla sanepidu ma na celu określenie nosicielstwa pałeczek Salmonella. Wykorzystuje się je m.in. u pracowników służby zdrowia i gastronomii. Test ten polega na badaniu 3 próbek kału, które są pobierane z trzech kolejnych dni (dzień po dniu) do specjalnych próbówek – są to wymazówki z podłożem transportowym.
Jak pobrać kał do badania parazytologicznego?
Kał do badania parazytologicznego (czyli na obecność pasożytów pokarmowych) pobiera się 1 lub 2-3 razy w odstępach 2-4 dni, z kilku różnych miejsc (dwóch lub trzech). Taki schemat zwiększa prawdopodobieństwo wykrycia patogenów.
>> Przeczytaj również o tasiemczycy, lambliozie, owsicy i glistnicy.
Niektóre badania wymagają użycia specjalnego zestawu, który dostępny jest w punktach pobrań, umożliwiającego identyfikację profilu bakteryjnego w kierunku dysbiozy, a także test na poziom kwasu masłowego w kale.
>> Przeczytaj też: Badanie kału w kierunku pasożytów. Jak się przygotować, ile trwa, co wykrywa? Fakty i mity
Pobieranie kału do badań – często zadawane pytania
Poniżej zebraliśmy jedne z najczęściej zadawanych pytań dotyczących, m.in. przechowywania i czasu pobrania próbki kału.
Kiedy pobrać kał do badania – czy można pobrać dzień wcześniej?
Próbka kału powinna być możliwie jak najświeższa.
W przypadku większości badań poranny kał najlepiej jest oddać do laboratorium w ciągu 2-3 godzin od sporządzenia próbki. Maksymalny czas jej przechowywania nie powinien przekroczyć 24 godzin.
Należy unikać pobierania próbki dzień wcześniej lub wykonać to w wyjątkowych sytuacjach, np. przy problemach z defekacją. Podobne założenie dotyczy pobierania próbki wieczorem na dzień przed badaniem, więc w efekcie „wczorajszej próbki kału”.
Czy stosowane leki mają znaczenie przy pobieraniu próbki kału?
Próbkę kału pobiera się przed rozpoczęciem jakiegokolwiek leczenia lub po upływie kilku dni od jej zakończenia. Dłuższy odstęp czasu należy zachować w przypadku stosowania antybiotyków i wynosi on 2-3 tygodnie.
Czy można oddać kał do badania podczas okresu?
Próbek kału nie powinno pobierać się czasie trwania menstruacji. Należy zachować również odstęp 3 dni przed i po krwawieniu miesiączkowym. Niezastosowanie się grozi zafałszowaniem badań stolca, np. w kierunku krwi utajonej w kale, ale również badania mikroskopowego.
Jak przechowywać kał do badania i w jakich warunkach?
Gotową próbkę stolca do badań przechowuje się w warunkach, które przeciwdziałają rozpadowi i degradacji mas kałowych. W warunkach domowych spełnia je lodówka – gwarantuje ona temperaturę 2-8°C.
Jaki jest maksymalny czas przechowywania kału do badania?
W dużej części badań maksymalny czas przechowywania próbki stolca wynosi 24 godziny. Wyjątkiem jest badanie sanepidowskie (na Salmonellę i Shigellę), gdzie pierwsza próbka kału pochodzi sprzed 72 godzin, druga 48 godzin i trzecia 24 godzin.
Czy można używać dowolnego pojemnika do pobrania kału?
Zależnie od rodzaju badania wykorzystuje się jeden z trzech rodzajów pojemników, tj.:
- pojemnik na kał niejałowy,
- pojemnik na kał jałowy,
- pojemnik na kał z podłożem, np. wymazówki do badania do książeczki sanepidowskiej.
Stosowanie niewłaściwych lub innych pojemników pozyskiwanych wtórnie (np. słoik) może grozić zafałszowaniem wyniku.
| Warto wiedzieć: Do badania mikroskopowego, mikrobiologicznego, na krew utajoną oraz jakościową ocenę zawartości tłuszczu w kale wystarczy jedna próbka. |
Z pobraniem próbki kału wiąże się kilka reguł, których warto przestrzegać – decydują one o wiarygodności wyniku, a tym samym o możliwości wykrycia chorób. Oprócz tego, istotny jest prawidłowy sposób pobrania stolca do badań, a także warunki przechowywania i inne ograniczenia dotyczące np. kobiet w okresie menstruacji.
Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki
Bibliografia
- Ciepiela Olga, Diagnostyka laboratoryjna w pielęgniarstwie i położnictwie, Warszawa, PZWL, 2021, wyd.1
- Ostrowska Lucyna, Orywal Karolina, Stefańska Ewa, Diagnostyka laboratoryjna w dietetyce, Warszawa, PZWL, 2023, wyd.2
- https://www.gov.pl/web/psse-turek/badanie-kalu, dostęp 12/08/2024
- https://www.gov.pl/web/psse-pabianice/szczegolowy-sposob-pobierania-i-dostarczenia-probek-do-badan-do-celow-sanitarno-epidemiologicznych–ksiazeczki-zdrowia, dostęp 12/08/2024
- https://www.gov.pl/web/wsse-krakow/badania-na-nosicielstwo, dostęp 12/08/2024
- https://www.gov.pl/web/wsse-poznan/pytania-i-odpowiedzi, dostęp 12/08/2024
