Zatorowość płucna jest jedną z postaci żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ). Schorzenie to nie zawsze jest łatwe do zdiagnozowania i wiąże się z ryzykiem poważnych powikłań. Jakie są objawy zatoru tętnicy płucnej? Jak wygląda diagnostyka i leczenie zatorowości płucnej?
Spis treści:
- Zator płucny – co to jest?
- Przyczyny prowadzące do zatoru tętnicy płucnej
- Objawy zatoru płucnego
- Rozpoznanie zatoru płucnego: jak lekarz stawia diagnozę?
- Jak leczy się zator tętnicy płucnej?
- Czy można zapobiec rozwojowi zatorowości płucnej?
Zator płucny – co to jest?
Pod pojęciem zatoru płucnego rozumie się schorzenie nazywane zatorowością płucną, które zaliczane jest do grupy chorób sercowo-naczyniowych.
Istotą zatorowości płucnej jest zwężenie lub zamknięcie tętnicy płucnej albo jej rozgałęzień przez materiał zatorowy. Konsekwencją jest upośledzenie wymiany gazowej, a tym samym niedotlenienie organizmu oraz rozwój niewydolności prawej komory, co przy braku odpowiedniego leczenia może doprowadzić do zagrożenia życia, a nawet zgonu pacjenta.
Przyczyny prowadzące do zatoru tętnicy płucnej
Materiałem zatorowym, który powoduje zamknięcie lub zwężenie tętnic płucnych, często jest skrzeplina powstająca w naczyniach żylnych. Taki materiał dostaje się do krążenia płucnego przez prawą komorę i powoduje upośledzenie przepływu krwi.
Materiałem zatorowym może być również:
- płyn owodniowy – który powstaje na przykład w czasie przedwczesnego oddzielenia się łożyska,
- powietrze – jako powikłanie w czasie wprowadzania cewnika do żyły centralnej,
- tkanka tłuszczowa – do czego może dojść w czasie złamania kości,
- zator septyczny – powstający na przykład w przebiegu infekcyjnego zapalenia wsierdzia,
- masy nowotworowe,
- ciało obce – do takiego powikłania może dojść w czasie zabiegów wewnątrznaczyniowych.
>> To może Cię zainteresować: Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa – przyczyny, objawy, diagnostyka
Objawy zatoru płucnego
Jakie są objawy zatoru płucnego? Należy w tym miejscu wymienić przede wszystkim:
- duszność,
- ból w klatce piersiowej (raczej o charakterze kłującym),
- krwioplucie,
- kaszel,
- omdlenia,
- przyspieszenie czynności serca,
- spadek ciśnienia tętniczego,
- czasami poszerzenie żył szyjnych.
>> Sprawdź też: Ból pleców pod łopatkami – jakie mogą być przyczyny?
Pierwsze objawy zatoru płucnego – co powinno zwrócić uwagę?
Pierwsze objawy zatorowości płucnej mogą być w niektórych przypadkach bardzo niespecyficzne. Czasami zator płucny objawia się na przykład wyłącznie kaszlem i lekkim pogorszeniem wydolności organizmu. Z tego powodu warto być wyczulonym na objawy tego schorzenia. W przypadku ich wystąpienia konieczna jest pilna wizyta u lekarza.
Rozpoznanie zatoru płucnego: jak lekarz stawia diagnozę?
Zatorowość płucna wymaga szybkiej diagnostyki. Lekarz w trakcie diagnozowania zatorowości płucnej opiera się o specjalną skalę (skalę Wellsa lub zmodyfikowaną skalę genewską, oceniającej ryzyko wystąpienia zatorowości).
W przypadku małego lub pośredniego ryzyka klinicznego konieczne jest wykonanie oznaczenia stężenia D-dimerów. D-dimery to produkty powstające na skutek rozpadu fibryny. Wzrost ich stężenia świadczy o jednoczesnej aktywacji układu krzepnięcia i fibrynolizy. Jeżeli stężenie tego parametru jest powyżej wartości referencyjnych, konieczne jest wykonanie badania obrazowego, jakim jest angio-TK.
W sytuacji, gdy ma się do czynienia z wysokim ryzykiem zatorowości, w celu potwierdzenia rozpoznania od razu wykonuje się badanie angio-TK lub echokardiografię przyłóżkową.
Badania z wykorzystaniem aparatów diagnostycznych przy zatorowości płucnej
Do badań obrazowych, wykorzystywanych w diagnostyce zatorowości płucnej należy:
- angio-TK (angiografia metodą tomografii komputerowej) – pozwala na bardzo dokładną ocenę tętnic płucnych oraz ich rozgałęzień, a także obrazuje zmiany w miąższu płuc,
- echokardiografia (ECHO serca) – pozwala ocenić zmiany w sercu, w tym zobrazować rozstrzeń prawej komory, spłaszczenie przegrody międzykomorowej oraz zaburzenia kurczliwości komór,
- RTG klatki piersiowej – obrazuje takie nieprawidłowości jak: powiększenie sylwetki serca, obecność płynu w jamie opłucnej, jak i również poszerzenie tętnicy płucnej, towarzyszące obecności materiału zatorowego,
- elektrokardiografia – pozwala na identyfikację zaburzeń rytmu mogących towarzyszyć zatorowości,
- USG żył głębokich kończyn dolnych – to badanie pozwala na wykluczenie zakrzepicy żył kończyn dolnych.
>> Sprawdź także: Niewydolność serca – przyczyny, diagnostyka, objawy, leczenie
Badania laboratoryjne przy podejrzeniu zatoru tętnicy płucnej
Ważną rolę w diagnostyce zatorowości płucnej odgrywają badania laboratoryjne takie jak:
- stężenie D-dimerów – należy jednak podkreślić, że prawidłowe stężenie tego parametru nie zwalnia z dalszej diagnostyki, szczególnie przy obecności objawów,
- stężenie troponin sercowych – są to markery uszkodzenia mięśnia sercowego,
- stężenie peptydów natriuretycznych (BNP lub NT-proBNP) – odzwierciedlają rozwijające się przeciążenie prawej komory.
Jak leczy się zator tętnicy płucnej?
Leczenie zatorowości płucnej obejmuje w zależności od danego przypadku klinicznego:
- podawanie tlenu,
- podawanie heparyny niefrakcjonowanej,
- stosowanie leków trombolitycznych (przeciwkrzepliwych), takich jak streptokinaza, urokinaza i alteplaza,
- wszczepienie filtra do żyły głównej dolnej (ta procedura jest stosowana u pacjentów, u których istnieją przeciwwskazania do leczenia przeciwkrzepliwego).
Warto zaznaczyć, że leczenie przeciwkrzepliwe jest najskuteczniejsze, gdy zastosuje się je w ciągu 48-godzin od wystąpienia objawów zatorowości płucnej.
Zatorowość płucna – rokowania
Rokowanie w zatorowości płucnej zależy od stanu klinicznego pacjenta, a także od stopnia uszkodzenia prawej komory serca i szybkości, z jaką wdrożono leczenie. Sytuacje powikłane wstrząsem wiążą się ze śmiertelnością przekraczającą 15%. Natomiast u chorych z prawidłowymi wartościami ciśnienia tętniczego i bez cech uszkodzenia prawej komory notuje się śmiertelność nieprzekraczającą 1%.
Czy można zapobiec rozwojowi zatorowości płucnej?
Zatorowości płucnej można zapobiegać poprzez stosowanie profilaktyki przeciwzakrzepowej w tych sytuacjach klinicznych, które wiążą się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia zatorowości. Do takich sytuacji zaliczamy między innymi:
- duże zabiegi operacyjne,
- wprowadzenie cewnika do dużych żył,
- duże urazy i złamania,
- urazy rdzenia kręgowego,
- leczenie onkologiczne, w tym chemioterapia,
- unieruchomienie w łóżku przez ponad 3 dni,
- zaawansowaną niewydolność serca i niewydolność oddechową.
O konieczności profilaktyki przeciwzakrzepowej decyduje lekarz prowadzący.
Zator tętnicy płucnej to poważne schorzenie sercowo-naczyniowe, które wymaga pilnej diagnostyki i leczenia. W diagnostyce tej przypadłości stosuje się zarówno badania laboratoryjne, jak i obrazowe. Przy podejrzeniu możliwości wystąpienia zatorowości płucnej konieczna jest wizyta w gabinecie lekarskim i wykonanie zleconych przez lekarza badań.
>> To może Cię zainteresować: Czym jest miażdżyca? Objawy i konsekwencje
Bibliografia
- M. Kostrubiec, P. Pruszczyk, Zatorowość płucna, Wielka Interna. Kardiologia, Wydawnictwo Medical Tribune 2008,
- P. Gajewski, Interna Szczeklika – Podręcznik Chorób Wewnętrznych, wydanie 2019/2020, Medycyna Praktyczna, Kraków.
