Otyłość gynoidalna, otyłość typu gruszka – charakterystyka, przyczyny

Otyłość jest chorobą przewlekłą, która jest wielkim problemem zdrowotnym, ponieważ wiąże się z wieloma chorobami (insulinoopornością, cukrzycą t.2, chorobami układu sercowo-naczyniowego, nowotworami).

Badania jednak wskazują, iż nie sama otyłość jest czynnikiem ryzyka chorób metabolicznych, ale rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w organizmie. Wiadomo, iż odkładanie się tłuszczu w okolicach brzucha (otyłość brzuszna) jest czynnikiem ryzyka wystąpienia tych chorób, podczas gdy odkładanie się tłuszczu w okolicach pośladkowo-udowych (otyłość gynoidalna) wydaje się raczej chronić przed tymi chorobami.

Jaki czynniki wpływają na dystrybucję tłuszczu oraz jakie są przesłanki łączące sylwetkę typu gruszka z efektem chroniącym przed chorobami układu krążenia? Jak postępować w przypadku otyłości gynoidalnej? Zapraszamy do artykułu.

Spis treści:

1. Otyłość gynoidalna i androidalna
2. Przyczyny otyłości gynoidalnej
3. Otyłość gynoidalna a zaburzenia metaboliczne. Jakie zagrożenia niesie otyłość gynoidalna?
4. Otyłość pośladkowo-udowa – postępowanie i leczenie
5. Podsumowanie

Otyłość gynoidalna i androidalna

Otyłość androidalna charakteryzuje się gromadzeniem tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha, który stanowi najszerszą część sylwetki, szeroką klatką piersiową i szczupłymi nogami. W otyłości brzusznej (typu jabłko) tkanka tłuszczowa rozmieszczona jest nie tylko podskórnie, ale również wewnątrz jamy brzusznej, otaczając poszczególne organy. Niestety pogarsza to ich funkcjonowanie i wydolność, dlatego ten typ otyłości związany jest z ryzykiem chorób układu krążenia, cukrzycą i nadciśnieniem tętniczym.

>> Więcej o tym typie otyłości w artykule: Otyłość brzuszna (trzewna) u kobiet i mężczyzn – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Otyłość gynoidalna natomiast gromadzi tłuszcz w okolicach ud, bioder i pośladków jako tkankę podskórną i tkankę międzymięśniową mięśni szkieletowych. Takie rozmieszczenie adipocytów nadaje sylwetce kształt gruszki, a jej charakterystyczne cechy to:

• szerokie biodra i pełne uda
• duże i opadające pośladki
• szczupła górna część ciała z wąskimi ramionami
• widoczna talia i zazwyczaj płaski brzuch.

Otyłość gynoidalną rozpoznaje się gdy BMI > 30 kg/m² , a wskaźnik WHR jest niższy niż 0,85 u kobiet i 0,9 u mężczyzn.

>> Przeczytaj także: Adiponektyna – jak wpływa na otyłość?

Przyczyny otyłości gynoidalnej

Rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w ciele człowieka zależy od wielu czynników, do których należą:

• czynniki genetyczne – podłoże genetyczne odgrywa znaczącą rolę w tym procesie, niektóre geny powiązane są ze zwiększoną ilością tkanki tłuszczowej w jamie brzusznej, podczas gdy ze zwiększoną ilością tkanki tłuszczowej w biodrach i udach,
• pochodzenie etniczne,
• płeć – otyłość typu gruszka częściej występuje u kobiet, estrogeny sprzyjają bowiem gromadzeniu się tłuszczu w udach i biodrach,
• zmiany hormonalne – menopauza sprzyja rozrostowi tkanki tłuszczowej wisceralnej
• dieta i aktywność fizyczna.

Dieta śródziemnomorska prowadzi do mobilizacji ektopowego tłuszczu do innych zdrowych magazynów, podczas gdy ćwiczenia prowadzą jedynie do ektopowej utraty tłuszczu.

Otyłość gynoidalna a zaburzenia metaboliczne. Jakie zagrożenia niesie otyłość gynoidalna?

Badania wskazują, iż tłuszcz gromadzony w górnej części ud ma działanie ochronne przeciwko ryzyku chorób układu sercowo-naczyniowego i insulinooporności, a co ciekawe takie działanie utrzymuje się również w starszym wieku. Mechanizmy wpływające na ten fakt są ciągle przedmiotem badań naukowych.

Postuluje się, iż ten efekt może być spowodowany przez:

• lipolizę z udziałem katecholamin – metabolizm tkanki tłuszczowej jest niski w tkance podskórnej okolicy udowo-pośladkowej, średni w okolicach tkanki podskórnej brzucha i duży w tkance trzewnej. Hamowanie lipolitycznego działania katecholamin w podskórnych komórkach tłuszczu i zwiększona ich aktywność w komórkach trzewnych sprzyja uwalnianiu wolnych kwasów tłuszczowych z okolic brzucha i powoduje szereg powikłań metabolicznych,
• działanie tłuszczu pośladkowo-udowego jak bufora kontrolującego nadmiar lipidów – większość tłuszczu zgromadzonego w udach jest przechowywana w podskórnym magazynie tłuszczu co utrzymuje jego nadmiar z dala od okolicy trzewnej i wiąże się z niższym ryzykiem postępu zaburzeń metabolicznych.
• podwyższony poziom adipokin ochronnych (leptyny i adiponektyny) i mniejsza ilość cytokin prozapalnych (IL-6) wydzielany przez tłuszcz udowo-pośladkowy.

Leptyna to adipokina o kluczowym znaczeniu dla metabolizmu energii pochodzącej z tkanki tłuszczowej, poziom jej wydziałania jest wyższy w tkance tłuszczowej podskórnej w porównaniu z tkanką trzewną. Adiponektyna jest hormonem powiązanym z wrażliwością na insulinę oraz stanem zapalnym. Korzystny jest wyższy poziom adiponektyny, który obserwuje się u osób gromadzących tłuszcz w okolicy pośladkowo-udowej, w porównaniu z pacjentami gromadzącymi tłuszcz w tkance trzewnej brzucha. Podnosi się również rolę cytokin prozapalnych – interleukiny 6 – która wytwarzana jest przez wiele tkanek, w tym przez adopicyty. Poziom wydzielania tej substancji koreluje z BMI. Im wyższe BMI tym wyższy poziom IL-6 w osoczu, co powiązane jest z kaskadą stanu zapalnego.

Omówione mechanizmy wpływają na fakt, iż otyłość gynoidalna wiąże się z niższym ryzykiem powikłań metabolicznych oraz sercowo-naczyniowych, może jednak wpływać na zagrożenia ze strony układu oddechowego oraz sprzyjać powstawaniu nowotworów.

Sylwetka typu gruszka u kobiet, postrzegana jest jako sprzyjająca płodności i łatwiejszemu rodzeniu dzieci. Należy jednak wyraźnie podkreślić, iż jeśli mamy do czynienia z otyłością gynoidalną nie jest to stan sprzyjający płodności i zdrowej ciąży.

Otyłość pośladkowo-udowa – postępowanie i leczenie

Otyłość u pacjentów z sylwetką typu gruszka jest mniejszym zagrożeniem dla układu sercowo-naczyniowego niż otyłość trzewna. Jednak pacjent powinien pozostawać pod kontrolą specjalisty, regularnie wykonywać badania laboratoryjne i – w zależności od istniejącego zagrożenia zdrowotnego – podejmować leczenie choroby.

Leczenie otyłości polega na połączeniu kilku elementów:

• diety,
• aktywności fizycznej,
• leków.

Niestety otyłość gynoidalna trudniej poddaje się redukcji przez dietę i aktywność fizyczną. Dieta sprzyjająca redukcji tkanki tłuszczowej w tym typie otyłości powinna zawierać produkty o niskim indeksie glikemicznym. Badania pokazały, iż dieta śródziemnomorska sprzyja mobilizacji tłuszczu ektopowego i przesuwaniu go do innych magazynów (co ma szczególne znaczenie w otyłości brzusznej, ale sprzyja redukcji masy ciała w każdym typie otyłości).

>> Przeczytaj też: Otyłość brzuszna a dieta. Co jeść, a czego unikać? Przykładowy jadłospis

Ćwiczenia fizyczne polecane pacjentom z sylwetką typu gruszka powinny uwzględniać mobilizację tłuszczu okolic ud i pośladków. Dlatego polecane są:

• spacery,
• nordic walking,
• pływanie,
• jazda na rowerze.

Aby zniwelować dysproporcje pomiędzy dolną, masywną częścią ciała a górną – szczupłą – można wzmacniać i rozbudowywać mięśnie ramion i klatki piersiowej.

Podsumowanie

Rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w sylwetce typu gruszka do pewnego stopnia chroni przed ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych. Pamiętać jednak należy, iż w przypadku istnienia otyłości o typie gynoidalnym należy podejmować działania, aby zredukować masę ciała, ponieważ – pomimo mniejszych zagrożeń zdrowotnych – każda otyłość niesie za sobą niekorzystne skutki zdrowotne.

PIŚMIENNICTWO

1. Alser M, Naja K, Elrayess MA. Mechanisms of body fat distribution and gluteal-femoral fat protection against metabolic disorders. Front Nutr. 2024 Mar 25;11:1368966. doi: 10.3389/fnut.2024.1368966. PMID: 38590830; PMCID: PMC10999599.