Pokrzywka u dziecka – jak ją rozpoznać i leczyć? 

Pokrzywka jest bardzo częstym zjawiskiem u dzieci. Charakteryzuje się występowaniem rumieniowych, swędzących zmian na skórze i błonach śluzowych. Najczęstsza jest postać ostra, jednak wyróżnia się także przewlekłą pokrzywkę idiopatyczną, przewlekłą pokrzywkę indukowalną i epizodyczną pokrzywkę przewlekłą. 

Spis treści:

1. Pokrzywka u dzieci – charakterystyka 
   • Jakie są postacie pokrzywki? 
2. Co może wywołać pokrzywkę alergiczną u dziecka? Poznaj przyczyny 
3. Jak rozpoznać pokrzywkę u dziecka? Objawy 
   • Co robić, gdy dziecko ma pokrzywkę? 
4. Na czym polega leczenie pokrzywki u dzieci? 
5. Pokrzywka u dzieci – podsumowanie 

Pokrzywka u dzieci – charakterystyka 

Pokrzywka charakteryzuje się nagłym pojawieniem się swędzących, rumieniowych zmian skórnych (niekiedy przypominających bąble), które czasem bywają bledsze w części środkowej. Dodatkowo u 40% pacjentów bąble są związane z obrzękiem naczynioruchowym, który z kolei charakteryzuje się bladym, nierumieniowym obrzękiem. Towarzyszy mu też uczucie napięcia i/lub bólu. Obrzęk lokalizuje się głównie w obszarach o obfitszej tkance podskórnej, takich jak twarz, narządy płciowe i kończyny.  

Według wspólnych wytycznych kilku wiodących towarzystw naukowych bąbel pokrzywkowy ma 3 typowe cechy: 

• centralny obrzęk o różnej wielkości, prawie zawsze otoczony rumieniem, 

• uczucie swędzenia lub czasami pieczenia, 

• charakter krótkotrwały, skóra powraca do normalnego wyglądu zwykle w ciągu 30 minut do 24 godzin. 

Z kolei obrzęk naczynioruchowy charakteryzuje się: 

• nagłym i wyraźnym puchnięciem, które może przyjąć kolor skóry lub być zaczerwienione. Dotyczy to zarówno dolnej warstwy skóry właściwej i tkanki podskórnej, jak i błon śluzowych;

• możliwością wystąpienia bólu zamiast swędzenia;

• wolnym ustępowaniem, które trwa nawet do 72 godzin.  

Znajomość powyższych cech ułatwia różnicowanie między klinicznie różnymi, choć patofizjologicznie jednorodnymi jednostkami chorobowymi.  

Jakie są postacie pokrzywki? 

Aktualne rekomendacje wyróżniają 2 główne kryteria. Są one podstawą dla wszystkich innych rodzajów pokrzywek. Istnieje wiele odmian, jednak nie będziemy szczegółowo omawiać wszystkich w tym artykule. Pokrzywkę dzielimy się na: 

• ostrą, jeśli trwa co najwyżej 6 tygodni oraz przewlekłą, trwającą dłużej,  

• idiopatyczną, gdy nie uczestniczy w niej żaden specyficzny czynnik lub indukowalną, gdy jest znany czynnik wywołujący. 

• >> Odkryj: Co wygląda na alergię pokarmową, choć nią nie jest?

Co może wywołać pokrzywkę alergiczną u dziecka? Poznaj przyczyny 

Zmiany skórne u dzieci może wywoływać wiele czynników, takich jak infekcje, leki, żywność, czynniki psychogenne i alergeny wziewne. W większości przypadków leczenie pokrzywki jest proste i bezpieczne, a rozpoznanie z reguły nie nastręcza trudności.

Według danych literaturowych około 15% wszystkich dzieci w wieku poniżej 10. roku życia co najmniej raz doświadczy ostrej pokrzywki, przy czym ryzyko jest nieco wyższe u dziewcząt niż u chłopców. Nieco większe ryzyko (20%) dotyczy dzieci z atopowym zapaleniem skóry. Czynniki wywołujące najczęstszą i bardzo niepokojącą dla rodzica postać – ostrą pokrzywkę spontaniczną – mogą obejmować: 

• infekcje wirusowe (w 40% przypadków), bardzo częste w populacji pediatrycznej, 

• infekcje bakteryjne, takie jak zapalenie zatok lub ropień okołozębowy, 

• alergia pokarmowa, zwykle po lub po pierwszym kontakcie z określonym pokarmem, takim jak jaja, mleko, soja, orzeszki ziemne i pszenica, 

• leki, najczęściej określone antybiotyki lub niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), 

• użądlenie pszczoły lub osy. 

Warto dodać, że w około 50% przypadków ostrej pokrzywki nie udaje się zidentyfikować przyczyny. Postać przewlekła zwykle wynika z choroby autoimmunologicznej lub przewlekłej infekcji, co jednak jest rzadkie u dzieci. Pokrzywka indukowana, głównie postać przewlekła, jest spowodowana bezpośrednim bodźcem, takim jak dermografizm, nacisk na skórę, zimno, ciepło, światło słoneczne, wibracje lub wysiłek fizyczny. 

>> Sprawdź, czym charakteryzuje się: Alergia na jajko i orzechy – dieta eliminacyjna

Jak rozpoznać pokrzywkę u dziecka? Objawy 

Zmiany skórne w przebiegu pokrzywki mogą pojawić się na dowolnej części ciała i często są bardzo swędzące. Charakteryzują się różnym rozmiarem, od wielkości szpilki do nawet kilku centymetrów średnicy. Są białe lub czerwone i mogą być zlokalizowane, lub szeroko rozpowszechnione. Obrzęk naczynioruchowy jest zwykle zlokalizowany w jednym obszarze. Pokrzywka może więc pojawić się u na dłoniach, stopach i narządach płciowych. Najczęściej jednak pokrzywka występuje na twarzy. Dziecko może mieć spuchnięty język, powieki lub usta z towarzyszącym bólem.  

>> Dowiedz się, jak wygląda: Diagnostyka alergii u dzieci – jakie badania wykonać?

Co robić, gdy dziecko ma pokrzywkę? 

Wielu rodziców zastanawia się, co zrobić, gdy u dziecka wystąpi pokrzywka i, przede wszystkim, kiedy należy udać się do szpitala. Na szczęście pokrzywka zwykle ustępuje samoistnie. Jednak z uwagi na świąd bywa dla dziecka uciążliwa i jest to jedyna poważniejsza konsekwencja. Tutaj warto dodać, że pokrzywka może być jednym z objawów anafilaksji (ciężkiej reakcji alergicznej). Pamiętaj, że jeśli dziecko z pokrzywką uskarża się również (lub samemu zauważasz) na trudności z oddychaniem, świszczący oddech, ból brzucha, a do tego wymiotuje lub wykazuje utrudniony kontakt, pilnie zwróć się po pomoc lekarską.  

Na czym polega leczenie pokrzywki u dzieci? 

Gdy jest znany czynnik wywołujący ostrą pokrzywkę alergiczną u dziecka (np. lek, pokarm) należy przerwać ekspozycję. Częstą (i skuteczną) praktyką jest krótkotrwałe podanie leków przeciwhistaminowych. Obrzęk naczynioruchowy, który dotyczy twarzy i języka, stwarza ryzyko niedrożności górnych dróg oddechowych. Dlatego w tej sytuacji należy pilnie szukać pomocy w szpitalu. W postaciach przewlekłych pokrzywki leczenie I rzutu obejmuje leki przeciwhistaminowe II generacji. W przypadku braku poprawy stosuje się 4-krotne zwiększenie dawki i/lub dołączenie kolejnego leku z tej grupy. Dalsze leczenie wymaga opieki specjalistycznej w ośrodkach referencyjnych. 

>> Przeczytaj też: Nietolerancja histaminy – definicja, objawy, diagnostyka

Pokrzywka u dzieci – podsumowanie 

Pokrzywka u dziecka jest reakcją skórną, która zarówno w postaci ostrej, jak i przewlekłej z reguły nie jest groźna dla zdrowia i życia. W pierwszej kolejności potrzebne jest jednak odróżnienie pokrzywki od reakcji anafilaktycznej (czemu towarzyszą trudności w oddychaniu i/lub ból brzucha i/lub zaburzenia świadomości etc.), a także od obrzęku naczynioruchowego (nie daje świądu, lecz ból w obrębie zmian i z reguły jest zlokalizowany na dłoniach, stopach i twarzy). W przypadku narastającego obrzęku w obrębie twarzy w wyniku pokrzywki u dziecka również konieczne jest pilne zgłoszenie się do szpitala. 

Źródła: 

1. The EAACI/GA²LEN/EDF/WAO guideline for the definition, classification, diagnosis and management of urticaria [https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/all.13397] 
2. Chang J, Cattelan L, Ben-Shoshan M, Le M, Netchiporouk E. Management of Pediatric Chronic Spontaneous Urticaria: A Review of Current Evidence and Guidelines. J Asthma Allergy. 2021 Mar 9;14:187-199. doi: 10.2147/JAA.S249765. PMID: 33727832; PMCID: PMC7955742 [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7955742/] 
3. Caffarelli C, Paravati F, El Hachem M, Duse M, Bergamini M, Simeone G, Barbagallo M, Bernardini R, Bottau P, Bugliaro F, Caimmi S, Chiera F, Crisafulli G, De Ranieri C, Di Mauro D, Diociaiuti A, Franceschini F, Gola M, Licari A, Liotti L, Mastrorilli C, Minasi D, Mori F, Neri I, Pantaleo A, Saretta F, Tesi CF, Corsello G, Marseglia GL, Villani A, Cardinale F. Management of chronic urticaria in children: a clinical guideline. Ital J Pediatr. 2019 Aug 15;45(1):101. doi: 10.1186/s13052-019-0695-x. PMID: 31416456; PMCID: PMC6694633. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6694633/] 
4. Caffarelli C, Duse M, Martelli A, Calvani M, Cardinale F, Chiappini E, Marseglia GL, Miraglia Del Giudice M, Tosca MA, Castagnoli R, Brambilla I, Santoro A, Procaccianti M, Giannetti A, Ricci G, Minasi D. Urticaria in childhood. Acta Biomed. 2020 Sep 15;91(11-S):e2020013. doi: 10.23750/abm.v91i11-S.10317. PMID: 33004783; PMCID: PMC8023062.[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8023062/] 
5. Kanani A, Betschel SD, Warrington R. Urticaria and angioedema. Allergy Asthma Clin Immunol. 2018 Sep 12;14(Suppl 2):59. doi: 10.1186/s13223-018-0288-z. PMID: 30263036; PMCID: PMC6157046.  [https://aacijournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13223-018-0288-z]