Suchość skóry to problem dotyczący ok. 30% populacji ogólnej. Termin „sucha skóra” dotyczy zarówno osób z łagodną i przejściową postacią tego defektu (powstałą np. wskutek nieprawidłowej pielęgnacji, ekspozycji na promienie słoneczne, przebywania w suchych i klimatyzowanych pomieszczeniach, niektórych zabiegów kosmetycznych), jak również pacjentów z chorobami skóry (np. łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, choroby o podłożu grzybiczym) i chorobami ogólnoustrojowymi (np. choroby tarczycy). Do klinicznych objawów suchej skóry należą uczucie jej ściągnięcia i nienaturalnego napięcia, szorstkość, rogowacenie i złuszczanie naskórka, skłonność do powstawania bolesnych spękań. Utrzymanie prawidłowego poziomu nawodnienia ma niezwykle istotny wpływ na fizjologiczne procesy biochemiczne zachodzące w skórze. Suchość zaburza fizjologię jej funkcjonowania, rośnie zatem ryzyko pojawienia się stanów zapalnych oraz skłonność do atopii. Objawy najczęściej dotyczą obszarów skóry z mniejszą liczbą gruczołów łojowych (dłonie, przedramiona, stopy, podudzia).
Z kosmetycznego punktu widzenia szczególnie istotna jest suchość pojawiająca się w obrębie twarzy, szczególnie narażonej na działanie czynników zewnętrznych. Fizjologicznie zawartość wody w skórze właściwej wynosi ok. 70–80%. Prawidłowe uwodnienie pozwala m.in. na niezaburzoną syntezę „substancji młodości” – kolagenu, elastyny i naturalnego „nawilżacza” – kwasu hialuronowego. Spadek poziomu nawodnienia skóry właściwej skutkuje utratą jej jędrności i elastyczności, rośnie zatem ryzyko pojawienia się przedwczesnych zmarszczek. Dlatego kluczowa jest prawidłowa podaż wody – należy wypijać jej 1,5-2 litrów na dobę. Z kolei w najbardziej zewnętrznie położonej warstwie rogowej naskórka zawartość wody u zdrowego człowieka powinna wynosić około 12–15%. Jej obniżenie wpływa na zaburzenie syntezy składników tworzących naturalną barierę chroniącą skórę przed utratą wody. Efektem jest pogłębienie problemu. Poza tym utrzymanie prawidłowego nawilżenia warstwy rogowej gwarantuje prawidłowy przebieg procesu złuszczania naskórka. Jest to istotne z kosmetycznego punktu widzenia, ponieważ zrogowaciałe komórki naskórka utrudniają penetrację substancji aktywnych aplikowanych w produktach pielęgnacyjnych (w tym produktów nawilżających), co utrudnia przywrócenie nawilżenia skóry.
Reasumując, odbudowa prawidłowego nawodnienia skóry przywraca warunki niezbędne do prawidłowego przebiegu fizjologicznych procesów zachodzących w niej, w tym odtworzenia i odnowy struktur barierowych.
Kluczowa rola prawidłowej diagnozy nawilżenia skóry
Najprostszym testem poziomu nawilżenia skóry, który każdy może wykonać sam w domu, jest nienałożenie na skórę jakichkolwiek kosmetyków po kąpieli. Pojawiające się wówczas uczucie ściągnięcia i suchości skóry wskazuje na uszkodzenie bariery hydrolipidowej (bariery chroniącej skórę przed utratą wody).
Prawidłowa diagnoza i zrozumienie etiologii (przyczyny) suchości skóry powinny być pierwszym krokiem w terapii. Jest to kluczowe, ponieważ umożliwia nie tylko skuteczne usuwanie objawów, ale też działanie na jej przyczyny, gwarantując znacznie lepsze efekty terapii. Suchość skóry może być wywołana przez czynniki zarówno endo-, jak i egzogenne.
Przyczyny endogenne suchej skóry
U podłoża suchej skóry mogą leżeć choroby dermatologiczne i ogólnoustrojowe. Warunkiem skutecznej terapii w gabinecie kosmetycznym jest wówczas ścisła współpraca z lekarzem prowadzącym, wykonanie niezbędnych badań diagnostycznych.
Przyczyny egzogenne suchej skóry
Zbyt mała podaż płynów jest bezpośrednią przyczyną złego nawodnienia całego organizmu, a co za tym idzie również skóry. Dlatego, zgodnie z zaleceniami, należy wypijać minimalnie 1,5-2 litry wody dziennie. Również niedobory pokarmowe związane z niedożywieniem lub niedoborem witamin A, E, D, C oraz deficytem żelaza i kwasów omega-3 i 6 mogą stać się przyczyną występowania suchości skóry. Najlepiej i najbezpieczniej jest zwiększyć ich podaż w diecie. Natomiast przed rozpoczęciem ewentualnej suplementacji należy wykonać badania laboratoryjne w celu ustalenia, czy rzeczywiście występuje ich niedobór, a następnie skonsultować dobową dawkę suplementu z lekarzem. Wbrew powszechnemu przekonaniu – nadmiar niektórych witamin oraz mikro- i makroelementów może stać się niebezpieczny dla zdrowia (np. zbyt wysoki poziom witaminy A czy selenu).
Kolejną grupą czynników powodującą uszkodzenie bariery hydrolipidowej są czynniki atmosferyczne. Wiatr, gorące oraz zimne powietrze przyczyniają się do nadmiernego wysuszenia skóry. Podobny wpływ ma przebywanie w pomieszczeniach o obniżonej wilgotności powietrza (klimatyzowane i ogrzewane wnętrza). Dlatego warto używać nawilżaczy powietrza.
Czynnikiem mającym bardzo silne działanie wysuszające skórę jest ekspozycja (w szczególności długotrwała) na promieniowanie słoneczne. Jej efektem jest uszkodzenie bariery hydrolipidowej oraz degradacja cementu międzykomórkowego uszczelniającego naskórek i blokującego odparowywanie wody. Promieniowanie UV powoduje także powstawanie stresu oksydacyjnego, którego finalnym efektem jest zwiększenie przepuszczalności naskórka.
Suchość skóry może być także efektem działania czynników chemicznych, np. narażenia w środowisku pracy na kontakt substancjami drażniącymi i alergizującymi lub detergentami. Najczęstszą przyczyną jest stosowanie silnie odtłuszczających mydeł i żeli do mycia, w szczególności zawierających SLS (Sodium Lauryl Sulfate – Laurylosiarczan sodu) oraz SLES (Sodium Laureth Sulfate – sól sodowa siarczanu oksyetylenowanego alkoholu laurylowego). Znacznie lepiej sprawdzą się środki myjące, które ich nie zawierają. Warto zwrócić uwagę, czy taka informacja umieszczona jest na opakowaniu produktu. Co ciekawe – również tłuste kremy na podłożach opartych o oleje mineralne przyczyniają się do pogłębienia suchości skóry. Usunięcie ze skóry kremów z takim podłożem powoduje drastyczny wzrost TEWL (transepidermal water loss – przeznaskórkowa utrata wody). Dlatego znacznie lepszym wyborem są ciekłokrystaliczne podłoża biozgodne zawierające lipidowe składniki, fizjologicznie „uszczelniające” zdrową skórę.
Warto wiedzieć, że niektóre zabiegi kosmetyczne mogą przejściowo zwiększyć problem suchości skóry. Należą do nich eksfoliacje przy użyciu kwasów, zabiegi z retinolem czy zabiegi z użyciem laserów. Dlatego w trakcie takich terapii należy ściśle przestrzegać zaleceń specjalisty, który zazwyczaj zaleca krem do pielęgnacji pozabiegowej. Zgodnie z zaleceniami korneoterapii, dziedziny zajmującej się terapią głębokich warstw skóry poprzez regenerację oraz uszczelnienie najbardziej zewnętrznej warstwy rogowej naskórka (stratum corneum), zabiegi stymulujące powinny być poprzedzone odbudowaniem bariery hydrolipidowej.
Piśmiennictwo
- Pons-Guiraud A. Dry skin in dermatology: a complex physiopathology. J Eur Acad Dermatol Venereo 2007 Sep:21 Suppl 2:1-4
- A. M. Kligman A. M. Corneobiology and Corneotherapy – a final chapter – Kligman – 2011 – International Journal of Cosmetic Science – Wiley Online Library. March 2011.
- https://doi.org/10.1111/j.1468-2494.2011.00644.x
- Andriessen A. Prevention, recognition and treatment of dry skin conditio. Br J Nurs. 2013 Jan;22(1):26-30. doi: 10.12968/bjon.2013.22.1.26.
- Czarnecka-Operacz M. Sucha skóra jako aktualny problem kliniczny. Post Dermatol Alergol 2006; XXIII, 2: 49–56
- Wojnowska D, Chodorowska G, Juszkiewicz-Borowiec M. Sucha skóra – patogeneza, klinika i leczenie. Post Dermatol Alergol 2003; 2: 98-105.
- Hertz PW. Lipids and barier function of the skin. Acta Derm Venereol 2000; 208: 7-11.
