Wirusowe zapalenie wątroby typu A jest potocznie nazywane żółtaczką pokarmową. Do zakażenia dochodzi przez przewód pokarmowy – najczęściej na skutek spożycia skażonych pokarmów. Ryzyko zachorowania wzrasta w niehigienicznych warunkach sanitarnych i miejscach bez dostępu do czystej wody. Dowiedz się, jakie są przyczyny, objawy i leczenie wirusowego zapalenia wątroby typu A oraz w jaki sposób można zapobiec zakażeniu.
Spis treści:
- Wirusowe zapalenie wątroby typu A – przyczyny
- Wirusowe zapalenie wątroby typu A – objawy
- Diagnostyka wirusowego zapalenia wątroby typu A – jak przebiega?
- Wirusowe zapalenie wątroby typu A – leczenie
- WZW A – powikłania wirusowego zapalenia wątroby typu A
- Profilaktyka WZW A – jak zapobiec zakażeniu?
Wirusowe zapalenie wątroby typu A – przyczyny
Wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW A) jest chorobą zakaźną. W jej przebiegu dochodzi do powstania ostrego stanu zapalnego wątroby i zaburzenia funkcji tego narządu [1]. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia każdego roku odnotowuje się ponad 1,4 miliona zachorowań. Na przestrzeni lat liczba przypadków w Europie znacznie się zmniejszyła [2]. Zgodnie z raportem European Centre for Disease Prevention and Control w 2022 roku w populacji Unii Europejskiej odnotowano łącznie 4548 zgłoszeń WZW A [3].
Przyczyną wirusowego zapalenia wątroby typu A jest zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu A (HAV). Jest to wirus RNA z rodziny Picornaviridae. Jest wydalany z kałem na 1-2 tygodnie przed i tydzień po wystąpieniu objawów WZW A.
Jak dochodzi do zarażenia WZW A?
Do zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu A dochodzi drogą fekalno-oralną. Najczęściej ma to miejsce poprzez spożycie skażonej żywności lub wody. Zarazić można się także poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą – w tym seksualny, zwłaszcza analny.
Ryzyko zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu A wzrasta w przypadku:
- nieprzestrzegania właściwych praktyk higienicznych,
- złych warunków sanitarnych,
- miejsc pozbawionych dostępu do czystej wody,
- pracy z nieczystościami,
- pracy w szpitalach i żłobkach.
Czynnikiem ryzyka wirusowego zapalenia wątroby typu A jest także podróżowanie do krajów endemicznego występowania HAV. Są to m.in. Tunezja, Seszele, Egipt, Cypr, Turcja, Oman, Arabia Saudyjska, Indie, Gruzja, Jamajka, Kuba, Argentyna.
Wirusowe zapalenie wątroby typu A – objawy
Pierwsze objawy wirusowego zapalenia wątroby typu A pojawiają się po upływie 15–50 dni od zakażenia HAV. Średnio jest to 30 dni.
Objawy wirusowego zapalenia wątroby typu A różnią się w zależności od wieku. W przypadku dzieci najczęściej choroba jest bezobjawowa. Dorośli są narażeni na ciężki przebieg, powikłania i hospitalizację.
Do początkowych objawów WZW A należą:
- ogólne osłabienie,
- gorączka,
- ból z prawej strony brzucha, w okolicy podżebrowej,
- nudności,
- brak apetytu,
- bóle mięśniowe,
- bóle kostno-stawowe.
Następnie mogą pojawić się: żółtaczka, ciemne zabarwienie moczu, odbarwienie stolca. Dochodzi także do powiększenia wątroby. Objawy wirusowego zapalenia wątroby typu A utrzymują się do kilku tygodni.
Diagnostyka wirusowego zapalenia wątroby typu A – jak przebiega?
Rozpoznanie wirusowego zapalenia wątroby typu A opiera się o badania laboratoryjne. W surowicy stwierdza się przeciwciała anty-HAV w klasie IgM lub IgG. Pierwsze z nich pojawiają się w ostrej fazie infekcji i są wykrywalne od 3 do 6 miesięcy. Natomiast przeciwciała IgG są wykrywalne 2–3 miesiące od zakażenia i pozostają do końca życia. Przechorowanie WZW A zapewnia długotrwałą odporność. Innym sposobem na rozpoznanie wirusowego zapalenia wątroby typu A jest wykonanie badania wykrywającego obecność RNA wirusa HAV.
Badania dodatkowe u osób z podejrzeniem wirusowego zapalenia wątroby typu A to:
- próby wątrobowe,
- stężenie bilirubiny,
- poziom fosfatazy zasadowej,
- poziom kwasów żółciowych,
- poziom γ-glutamylotranspeptydazy (GGTP).
Zwykle przy podejrzeniu WZW A nie ma potrzeby wykonywania biopsji wątroby.
Wirusowe zapalenie wątroby typu A – leczenie
Leczenie wirusowego zapalenia wątroby typu A ma na celu złagodzenie objawów. Nie istnieje terapia usuwająca przyczynę choroby. Postępowanie obejmuje m.in.:
- odpowiednie nawodnienie organizmu,
- przestrzeganie zaleceń dietetycznych (dieta lekkostrawna, ograniczenie spożycia tłuszczu, spożywanie 5–6 lekkich posiłków dziennie),
- odpoczynek i unikanie intensywnego wysiłku,
- bezwzględne zrezygnowanie z używek,
- regularne zgłaszanie się na kontrolne badania krwi.
W przypadku ciężkiego przebiegu lub wystąpienia powikłań konieczna jest hospitalizacja.
WZW A – powikłania wirusowego zapalenia wątroby typu A
U części chorych (15%) wirusowe zapalenie wątroby typu A ma przedłużony lub nawrotowy przebieg. Nawrót występuje zwykle w ciągu 6–12 tygodni, ale zdarza się także dopiero po kilku miesiącach. Najcięższym powikłaniem WZW A jest ostra niewydolność wątroby. Występuje ono rzadko – w 0,2% przypadków [2]. Szczególnie narażone są osoby starsze, zakażone wirusem HIV, z niedoborami odporności lub przewlekłymi chorobami wątroby.
Profilaktyka WZW A – jak zapobiec zakażeniu?
Najskuteczniejszą profilaktyką są szczepienia przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A. Preparat zawiera inaktywowany wirus HAV. Podaje się go domięśniowo lub podskórnie. Schemat szczepienia obejmuje 2 dawki.
Szczepienie przeciw WZW A jest zalecane:
- dzieciom po 1. roku życia,
- osobom podróżującym do krajów endemicznego występowania HAV,
- osobom wykonującym pracę wysokiego ryzyka zakażenia (przy nieczystościach, kontakcie z żywnością),
- osobom z przewlekłymi chorobami wątroby.
Aby ograniczyć rozprzestrzenianie się HAV, osoby chore powinny powstrzymać się od kontaktów seksualnych i przygotowywania jedzenia dla innych osób do momentu wyleczenia.
Wirusowe zapalenie wątroby typu A jest chorobą wywołaną przez zakażenie wirusem HAV. Patogen przenosi się przez zakażoną żywność i wodę oraz kontakt z osobą chorą. Objawy WZW A to bóle brzucha, ogólne osłabienie, gorączka, brak apetytu, wymioty i nudności. Może wystąpić także żółtaczka. W diagnostyce choroby znaczenie ma badanie przeciwciał anty-HAV. Leczenie jest wyłącznie objawowe. W profilaktyce wirusowego zapalenia wątroby typu A stosuje się szczepienia ochronne. Ich skuteczność oceniana jest na bardzo wysoką.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk
Bibliografia
- E. Krupowicz, Rola pielęgniarki w edukacji podróżującego z ryzykiem zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu A, Pielęgniarstwo Polskie 2021, 4(82), s. 175-178
- M. Pawłowska, Szczepienia przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A, Medycyna po Dyplomie 2020, s. 6-11
- M. Ściubisz, Zachorowania na WZW typu A w krajach Unii Europejskiej w 2022 roku, https://www.mp.pl/szczepienia/aktualnosci/341753,zachorowania-na-wzw-typu-a-w-krajach-unii-europejskiej-w-2022-roku (dostęp 10.05.2024)
- Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny, Jakie kraje są na liście endemicznego występowania wzw A?, https://szczepienia.pzh.gov.pl/faq/jakie-kraje-sa-na-liscie-krajow-endemicznego-wystepowania-wzw-a/ (dostęp 10.05.2024)
