Żelazo w surowicy (O95)
Kiedy i w jakim celu
Badanie poziomu żelaza we krwi jest wykonywane w celu wykrycia nieprawidłowości związanych z poziomem tego pierwiastka występującym m.in. w niedokrwistości z niedoboru żelaza i hemochromatozie. Zalecane m.in. u pacjentów po obfitych krwawieniach oraz z problemami jelitowymi.
Charakterystyka badania
Żelazo jest pierwiastkiem wchodzącym w skład wielu białek i enzymów w organizmie. 70% żelaza w organizmie znajduje się w hemoglobinie erytrocytów (poziom żelaza we krwi), pozostałe 30% jest żelazem zmagazynowanym w postaci ferrytyny i hemosyderyny, musi być dostarczane w diecie - człowiek nie jest w stanie wytworzyć go samodzielnie. Odgrywa istotną rolę w dostarczaniu tlenu do narządów oraz mięśni człowieka. Wspiera układ odpornościowy i nerwowy. Bierze także udział w detoksykacji związków obcych w wątrobie, a dzięki właściwościom antyoksydacyjnym pomaga niwelować nadmiar wolnych rodników.
Zawartość żelaza w organizmie jest regulowana głównie przez jego wchłanianie w górnym odcinku jelita cienkiego, dystrybucję pomiędzy narządami oraz w mniejszym stopniu przez wydalanie. W warunkach fizjologicznych żelazo wydalane jest wraz ze złuszczającymi się nabłonkami przewodu pokarmowego i naskórka, u kobiet również z krwawieniami miesięcznymi.
W warunkach patologicznych do utraty żelaza dochodzi najczęściej z powodu przewlekłej utraty krwi. Przewlekłe stany zapalne, poważne infekcje, choroby nowotworowe mogą również prowadzić do niedoborów tego pierwiastka. Przyczyną zubożenia tego składnika w organizmie są też diety ubogie w dobrze przyswajalne żelazo hemowe, przyjmowanie leków upośledzające wchłanianie żelaza (np. inhibitory pompy protonowej), fityniany zawarte np. herbacie lub procesy zapalne dystalnej części żołądka, dwunastnicy i jelita cienkiego.
Osoby szczególnie narażone na niedobór żelaza w organizmie (niski poziom żelaza we krwi) to:
- kobiety (miesiączkujące, ciężarne, karmiące)
- dzieci
- sportowcy
- osoby nie dietach niedoborowych
- osoby w podeszłym wieku
- wegetarianie (jeśli dieta jest źle zbilansowana)
- chorzy z zaburzeniami wchłaniania (celiakia, NChZJ)
- osoby otyłe
Niedobór żelaza w organizmie (niski poziom żelaza we krwi) przyczynia się do upośledzenia tworzenia hemoglobiny, co prowadzi do niedokrwistości z niedoboru żelaza. Niedokrwistości z niedoboru żelaza często towarzyszą niespecyficzne objawy. Może być to uczucie braku sił, słabości, drażliwość, bóle i zawroty głowy, szumy uszne, a u pacjentów z zaawansowaną miażdżycą naczyń może dojść do powikłań naczyniowych mózgu.
Nadmierna podaż żelaza z dietą nie jest przyczyną zaburzeń, natomiast występują one u osób z hemochromatozą, również po częstych przetoczeniach krwi i nadmiernej suplementacji preparatów zawierających żelazo.
Nadmierna podaż żelaza (wysoki poziom żelaza we krwi) powoduje zaburzenia pracy: układu pokarmowego (biegunki, nudności, wymioty), sercowo-naczyniowego, ośrodkowego układu nerwowego, wątroby nerek trzustki, nasila produkcję wolnych rodników, może powodować zmniejszone wchłanianie innych pierwiastków (miedzi i cynku).