Tryptaza

Kiedy i w jakim celu

Badanie tryptazy jest przydatne w ocenie ryzyka wystąpienia reakcji anafilaktycznych u osób uczulonych na jady owadów błonkoskrzydłych, jak i ocenie ryzyka reakcji anafilaktycznej przed wdrożeniem immunoterapii na jady. Tryptazę jako badanie przesiewowe oznaczany również w diagnostyce mastocytozy.

Charakterystyka badania

Tryptaza jest jednym ze wskaźników aktywacji komórek tucznych (mastocytów). Komórki tuczne są elementem układu odpornościowego i biorą udział w reakcjach alergicznych, stają w obronie organizmu przed pasożytami, bakteriami i innymi drobnoustrojami. W wyniku degranulacji komórek tucznych uwalniana jest tryptaza wraz z szeregiem innych mediatorów m.in. histaminą. Mastocyty są komórkami znajdującymi się w miejscu pierwszego kontaktu z obcymi alergenami: w skórze i  błonach śluzowych przewodu pokarmowego i dróg oddechowych. Szybki rozkład histaminy, która jest dobrze znanym mediatorem wywołującym objawy alergii czyni ją niepraktycznym parametrem, natomiast poziom tryptazy pozostaje stabilny i mierzalny przez szereg godzin. Ta trwałość tryptazy czyni ją użytecznym narzędziem potwierdzającym wpływ komórek tucznych na ciężkie reakcje takie jak anafilaksja.

Według rekomendacji Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej  tryptaza powinna być oznaczana u wszystkich pacjentów z historią ciężkich reakcji po użądleniu owadów. Oznaczenia tryptazy odgrywają również znaczącą rolę u pacjentów przed rozpoczęciem swoistej immunoterapii na jady. Podwyższony bazowy poziom tryptazy wskazuje na ryzyko wystąpienia reakcji anafilaktycznych, również po podaniu szczepionki w trakcie swoistej immunoterapii (odczulania).

Każdy osobnik ma swój własny, indywidualny poziom całkowitej tryptazy, który zwykle jest stabilny w czasie. Bazowy poziom tryptazy w krwioobiegu odzwierciedla ilość komórek tucznych. Trwale podwyższony poziom tryptazy powyżej 20 µg/l wskazuje na możliwość występowania zaburzeń w komórkach tucznych i jest uznawany przez WHO za mniejsze diagnostyczne kryterium układowej mastocytozy.

Mastocytoza jest niezakaźną chorobą, w której dochodzi do patologicznego rozrostu mastocytów w skórze, narządach wewnętrznych lub skórze i narządach wewnętrznych.Obserwujemy u chorego zbyt dużą liczbę mastocytów. Tradycyjnie mastocytozę dzielimy na mastocytozę skórną (zazwyczaj rozpoznawana we wczesnym dzieciństwie) i  mastocytozę układową (dotyczy przede wszystkim osób dorosłych).

Obraz kliniczny mastocytozy związany jest z naciekaniem tkanek przez mastocyty, oraz zależy od występowania objawów wywołanych przez liczne mediatory uwalniane z tych komórek w procesie degranulacji. Do najczęstszych objawów zależnych od mediatorów należą: napadowy rumień, świąd skóry, bóle brzucha, biegunka, nudności, hipotensja, hipotonia, omdlenia, zawroty głowy, tachykardia, bóle głowy oraz wstrząs anafilaktyczny. Anafilaksja występuje u ok. 50% dorosłych i ok. 5–10% dzieci z mastocytozą. U dorosłych reakcja ta jest najczęściej związana z alergią na jady owadów błonkoskrzydłych, natomiast u większości dzieci czynnik jest nieznany. U chorych pediatrycznych ryzyko wystąpienia anafilaksji jest wyższe w przypadkach przebiegających z rozległym zajęciem skóry i podwyższonym stężeniem tryptazy w surowicy.

W celu potwierdzenia aktywacji komórek tucznych: próbka krwi powinna być pobrana możliwie jak najszybciej po reakcji, w ciągu 15 minut do 3 godzin po wystąpieniu pierwszych objawów anafilaksji. Podwyższone poziomy tryptazy zwykle mogą być wykryte do 6 godzin od wystąpienia reakcji anafilaktycznej po czym powracają do poziomów bazowych w ciągu ok. 24-48h po całkowitym ustąpieniu objawów klinicznych.

Aby zmierzyć poziom podstawowy tryptazy; próbki krwi mogą zostać pobrane w dowolnym czasie, za wyjątkiem okresu wystąpienia ostrej reakcji ogólnoustrojowej (średnio 24-48 h później, po całkowitym ustąpieniu wszystkich klinicznych objawów.) 

Poziom tryptazy mierzony jest metodą referencyjną, ilościową ImmunoCAP.

W celu potwierdzenia aktywacji komórek tucznych:

• próbka krwi powinna być  pobrana możliwie jak najszybciej po reakcji, w ciągu 15 minut do 3 godzin po wystąpieniu pierwszych objawów anafilaksji.
• podwyższone poziomy tryptazy zwykle mogą być wykryte do 6 godzin od wystąpienia reakcji anafilaktycznej po czym powracają do poziomów bazowych w ciagu ok. 24-48h po całkowitym ustąpieniu objawów klinicznych.

Aby zmierzyć poziom bazowy:

• próbki krwi mogą zostać pobrane w dowolnym czasie, za wyjątkiem okresu wystąpienia ostrej reakcji (jak opisano powyżej)