Posiew moczu (91.33)

Kiedy i w jakim celu

Celem badania posiewu moczu jest rozpoznanie zakażenia dróg moczowych. Badanie posiewu moczu dedykowane jest osobom z objawami ze strony układu moczowego, kobietom ciężarnym oraz osobom przed zabiegami urologicznymi. Diagnostyka moczu obejmuje wykrycie i identyfikację bakterii, określenie ich liczebności oraz ocenę lekowrażliwości.

Charakterystyka badania

Mocz zdrowego człowieka jest jałowy, czyli pozbawiony drobnoustrojów. Osłabienie, choroba infekcyjna, obecność cewnika i wiele innych okoliczności może prowadzić do stanów zapalnych i zakażenia układu moczowego (ZUM). Do ZUM dochodzi znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn, co jest spowodowane budową anatomiczną ich układu moczowego: krótką cewką moczową położoną blisko odbytu i narządów płciowych.

Czynniki ryzyka

Choroba dotyczy wszystkich grup wiekowych, ale najczęściej chorują młode, aktywne seksualnie kobiety. Czynnikami ryzyka wystąpienia zakażenia są wady wrodzone układu moczowego, cewniki, cukrzyca, choroby gruczołu krokowego, ciąża i inne.

Postacie kliniczne ZUM

• Zapalenie cewki moczowej
• Zapalenie pęcherza moczowego
• Zapalenie miedniczek i kielichów nerkowych
• Odmiedniczkowe zapalenie nerek

Objawy

• Częstomocz
• Ból i pieczenie w okolicy cewki moczowej
• Bolesność okolicy lędźwiowej i w dole brzucha

Choroba może przebiegać również bezobjawowo, a wskazania do antybiotykoterapii w takim przypadku są: ciąża i planowane zabiegi urologiczne.

Etiologia

Przyczyną ZUM są najczęściej bakterie. Ponad 90% przypadków powodowanych jest przez pałeczki Gram (-) z rodziny Enterobacteriaceae wśród których dominuje Escherichia  coli (75-95% zakażeń niepowikłanych). Spośród bakterii Gram (+) przyczyną zakażeń niepowikłanych jest najczęściej Staphylococcus saprophyticus.

Przyczyną ZUM mogą być również inne drobnoustroje, a odsetek zakażeń układu moczowego przez nie wywoływanych wzrasta w przypadkach powikłanych. Są to głównie  Escherichia coli, Proteus mirabilis, Klebsiella spp., Citrobacter spp., Enterobacter spp., Pseudomonas aeruginosa. Sporadycznie przyczyną ZUM są grzyby drożdżopodobne i wirusy.

Grzyby drożdżopodobne są bardzo rzadko izolowane z moczu, a sytuacja taka dotyczy głównie pacjentów hospitalizowanych.   Często obecność  grzybów związana jest z kolonizacją pęcherza moczowego, a nie z zakażeniem.

W przypadkach, gdy mimo obecności podwyższonego poziomu leukocytów w moczu, wynik posiewu moczu jest ujemny, mówimy o „jałowym ropomoczu”. W takim przypadku należy przeprowadzić dalszą pogłębioną diagnostykę w kierunku drobnoustrojów wymagających specjalnych metod diagnostycznych.

Diagnostyka

Rozpoznanie zakażenia układu moczowego jedynie na podstawie objawów klinicznych obarczone jest dużym błędem. Pomocne w tym celu może być badanie ogólne moczu, ale badanie mikrobiologiczne, dzięki któremu stwierdzany jest bakteriomocz, jest ostatecznym potwierdzeniem ZUM.

Podstawową metodą, dzięki której wykrywany jest bakteriomocz jest ilościowy posiew moczu. Materiałem do badania jest najczęściej mocz pobrany metodą środkowego strumienia. Prawidłowe przygotowanie do badania mikrobiologicznego, odpowiednie pobranie i dostarczenie moczu do laboratorium odgrywają decydującą rolę w uzyskaniu wiarygodnego wyniku posiewu moczu. Nieodpowiednio przeprowadzona toaleta oraz niewłaściwe pobranie może skutkować otrzymaniem wyników fałszywie dodatnich. Stosowanie antybiotyków lub innych leków może być przyczyną wyników fałszywie ujemnych. O przyjmowanych lekach należy poinformować personel Punktu Pobrań.

Wynik badania posiewu moczu obejmuje identyfikację drobnoustrojów, ich liczebność oraz określenie lekowrażliwości, czyli antybiogram.

Jak przygotować mocz do badania?