Tężyczka to objaw chorobowy, związany przede wszystkim z zaburzeniami elektrolitowymi i hormonalnymi. Jest to zjawisko znajdujące się w kręgu zainteresowań endokrynologów, ale i internistów oraz neurologów. Jakie rodzaje tężyczki można wyróżnić? Jak diagnozuje się tężyczkę i jakie są możliwości jej leczenia? Dowiedz się więcej na ten ważny temat.
Spis treści:
- Tężyczka: co to za choroba?
- Objawy tężyczki
- Przyczyny występowania tężyczki
- Jak diagnozuje się tężyczkę?
- Jak leczy się tężyczkę?
Tężyczka: co to za choroba?
Tężyczka to tak naprawdę objaw chorobowy, polegający na wyzwoleniu niekontrolowanych, symetrycznych skurczów mięśni. Napad tężyczki jest konsekwencją zaburzeń elektrolitowych, a przede wszystkim obniżonego stężenia wapnia, a więc hipokalcemii. Ze względu na mało charakterystyczne symptomy, tężyczka i jej przyczyny nie zawsze pozwalają się łatwo zdiagnozować.
Ze względu na obraz kliniczny wyróżnić można tężyczkę jawną oraz tężyczkę utajoną.
Tężyczka jawna
Jest to klasyczny napad tężyczki z jej pełnymi objawami skurczowymi. W tym przypadku rozpoznanie tego stanu chorobowego raczej nie przysparza kłopotu. Tężyczka jawna często związana jest z zaburzeniami hormonalnymi oraz uszkodzeniem przytarczyc w czasie operacji w obrębie tarczycy.
>> To może Cię zainteresować: Tężyczka jawna i jej objawy. Czym różni się tężyczka jawna od utajonej?
Tężyczka utajona
Objawy tężyczki utajonej nie są swoiste i często przebiegają w sposób przewlekły. Symptomy tężyczki utajonej są mniej spektakularne i zazwyczaj do ich pojawienia się potrzebny jest dodatkowy bodziec. Takim czynnikiem może być na przykład obniżenie pH krwi w następstwie hiperwentylacji (głębokich i częstych oddechów).
>> Przeczytaj też: Tężyczka utajona – charakterystyka choroby. Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie
Objawy tężyczki
Jak objawia się tężyczka? Warto wiedzieć, że inaczej będzie wyglądać napad tężyczki jawnej, a inaczej tężyczki utajonej.
Objawy tężyczki jawnej
Podstawowym objawem tężyczki jawnej są symetryczne skurcze mięśniowe, które zazwyczaj rozpoczynają się od mięśni rąk (co wiąże się z charakterystycznym objawem, nazywanym ręką położnika). Następnie dochodzi do uogólniania się objawów – skurcze zaczynają obejmować przedramiona, ramiona, a także mięśnie twarzy, klatkę piersiową oraz kończyny dolne.
Warto wiedzieć:
Skurcze mięśni w obrębie ust, w przypadku wystąpienia tężyczki jawnej, prowadzą do pojawienia się charakterystycznego objawu, nazywanego ustami karpia.
W przypadku tężyczki jawnej można mieć też do czynienia z takimi symptomami jak:
- mrowienie w okolicy ust i opuszków palców, które poprzedza pojawienie się napadu skurczów,
- światłowstręt,
- problemy z widzeniem,
- skurcze oskrzeli krtani, co prowadzi czasami do zaburzeń oddychania,
- bóle w klatce piersiowej,
- drgawki przypominające napad padaczkowy,
- bóle głowy,
- utrata przytomności.
>> To może Cię zainteresować: Migrena: objawy, przyczyny i diagnoza. Jakie badania wykonać?
Objawy tężyczki utajonej
Tężyczka utajona wiąże się z obecnością mniej charakterystycznych objawów. Ta odmiana tężyczki może manifestować się:
- objawami ze strony przewodu pokarmowego – między innymi wzdęciami, bólami brzucha, biegunką.
- objawem Chwostka – po uderzeniu młoteczkiem neurologicznym w nerw twarzowy, 2 cm do przodu od płatka ucha, dochodzi do pojawienia się skurczu mięśni twarzy,
- objawem Trousseau – po uciśnięciu ramienia mankietem od ciśnieniomierza (przez minimum 3 minuty) dochodzi do skurczu palców dłoni oraz ich typowego ustawienia (czyli tzw. ręki położnika).
>> Sprawdź też: Wzdęcia brzucha – czym są, jakie mogą być przyczyny, kiedy zgłosić się do lekarza?
Przyczyny występowania tężyczki
Tężyczka wynika ze zwiększonej szybkości przekazywania sygnałów między komórkami nerwowymi a mięśniami, co wynikać może z zaburzeń elektrolitowych, a przede wszystkim z obniżenia stężenia wapnia (hipokalcemii), a także potasu oraz magnezu.
Do przyczyn prowadzących do obniżenia się stężenia wapnia we krwi należy przede wszystkim niewydolność przytarczyc, a więc gruczołów, w których produkowany jest parathormon. Związek ten reguluje stężenie wapnia w surowicy. Inne przyczyny związane z hipokalcemią to:
- uszkodzenie przytarczyc w trakcie zabiegu operacyjnego w obrębie szyi (głównie operacje tarczycy),
- radioterapia w obrębie szyi,
- ostre zapalenie trzustki,
- istotny niedobór witaminy D,
- zaburzenia wchłaniania wapnia w przewodzie pokarmowym,
- wyniszczenie w przebiegu alkoholizmu, choroby nowotworowej,
- stosowanie niektórych leków moczopędnych.
Warto dodać, że w przypadku tężyczki utajonej można mieć do czynienia z prawidłowym stężeniem wapnia w surowicy, a obniżonym stężeniem magnezu i potasu.
>> Przeczytaj też: Diagnostyka zaburzeń gospodarki wapniowej w organizmie
Stres a tężyczka
Należy mieć świadomość, że sytuacje stresowe mogą być czynnikiem wyzwalającym objawy tężyczki w przebiegu tężyczki utajonej. Klasycznym przykładem jest tutaj stresowy napad hiperwentylacji, prowadzący do podwyższenia się pH krwi (w kierunku odczynu zasadowego), co z kolei zwiększa pobudliwość nerwowo-mięśniową. Tężyczka utajona, związana z napięciem emocjonalnym, częściej dotyka osoby młode.
>> Przeczytaj także:
Tężyczka utajona a stres i nerwica. Objawy, diagnostyka i leczenie przypadłości
Stres – przyjaciel czy wróg? Czy można to zbadać?
Jak diagnozuje się tężyczkę?
Pierwszym krokiem jest przeprowadzenie przez lekarza dokładnego wywiadu chorobowego oraz badania przedmiotowego, w tym neurologicznego. Konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych, które mają na celu znalezienie przyczyny objawów. Pomocne może okazać się oznaczenie stężenia:
- wapnia, magnezu i potasu w surowicy,
- kreatyniny,
- fosforanów,
- parathormonu,
- fosfatazy zasadowej,
- witaminy D.
Konieczna może być również ocena dobowej utraty wapnia z moczem.
Próby tężyczkowe
Najdokładniejszym badaniem potwierdzającym tężyczkę jest badanie elektromiograficzne (EMG), nazywane również próbą tężyczkową. EMG pozwala na zobrazowanie nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej, która prowadzi do pojawienia się symptomów tężyczki. W przypadku podejrzenia tężyczki utajonej konieczne może być również wykonanie badania EKG i badania elektroencefalograficznego (EEG), które ocenia bioelektryczną czynność mózgu.
Jak leczy się tężyczkę?
Leczenie tężyczki polega na uzupełnieniu niedobór wapnia, magnezu oraz potasu.
W przypadku objawowego napadu tężyczki konieczne jest szybkie podanie wapnia w postaci dożylnej. Niezbędne jest również równoczesne uzupełnienie stężenia potasu i magnezu. W leczeniu przewlekłym stosuje się doustne preparaty wapnia oraz suplementację witaminy D.
W terapii tężyczki utajonej konieczne może być zrealizowanie konsultacji psychologicznej, szczególnie gdy dochodzi do pojawiania się objawów w sytuacjach stresowych. Jeżeli przyczyną obniżonego stężenia wapnia w surowicy jest utrata tego pierwiastka z moczem, to możliwa jest terapia z wykorzystaniem tiazydów, czyli substancji ograniczających wydalanie wapnia.
Czy tężyczka jest groźna?
Tężyczka jawna wymaga natychmiastowego leczenia, ponieważ w zaawansowanych przypadkach może dojść do wystąpienia zaburzeń oddychania oraz zaburzeń rytmu serca. Jeżeli podejrzewasz, że masz do czynienia z napadem tężyczki – konieczny jest pilny kontakt z lekarzem.
Tężyczka jest schorzeniem z pogranicza endokrynologii i neurologii, które może wiązać się z różnorodnym obrazem klinicznym. W sytuacji podejrzenia tężyczki warto udać się do lekarza, który po wykonaniu odpowiednich badań, wykluczy lub potwierdzi rozpoznanie. Jeżeli pacjent leczy się z powodu tężyczki, to warto pamiętać o wykonywaniu regularnych badań kontrolnych oceniających gospodarkę wapniowo-fosforanową.
Bibliografia:
- R. Murray i inni, Biochemia Harpera, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Wydanie V, Warszawa 2006,
- P. Gajewski, Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019/2020,
- A. Szutowicz i inni, Diagnostyka laboratoryjna, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk 2009.
