Nieswoiste choroby zapalne jelit to grupa schorzeń, w których przewlekły stan zapalny w obrębie cewy pokarmowej prowadzi nie tylko do licznych objawów, ale i groźnych zarówno ostrych, jak i przewlekłych powikłań.
Co dokładnie kryje się pod tym enigmatycznym terminem? Jakie objawy są charakterystyczne dla nieswoistych chorób zapalnych jelit? Te i wiele innych odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule.
Spis treści:
- Nieswoiste zapalenie jelit u dorosłych – czym się objawia?
- Jak rozpoznać nieswoiste zapalenie jelit u dzieci?
- Nieswoiste zapalenie – diagnostyka i badania
- Nieswoiste zapalenie jelit – leczenie u dorosłych
- Nieswoiste zapalenie jelit – leczenie u dzieci
- Nieswoiste zapalenie jelit – dieta
- Podsumowanie
Nieswoiste zapalenie jelit u dorosłych – czym się objawia?
Nieswoiste choroby zapalne jelit, czyli choroba Leśniowskiego-Crohna (ChLC) oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG), to grupa chorób, w przebiegu których układ odpornościowy rozpoznaje tkanki budujące jelita jako obce, atakuje je i niszczy.
W przebiegu ChLC zmiany mogą obejmować odcinek od jamy ustnej do odbytnicy i całą grubość ściany jelita. Natomiast WZJG ogranicza się do jelita grubego i błony śluzowej tego narządu. Ta podstawowa znajomość zasięgu obu chorób pozwala na łatwiejsze zapamiętanie objawów. W ten sposób:
Choroba Leśniowskiego-Crohna objawia się:
- bólami brzucha (zazwyczaj o niewielkim i zmiennym nasileniu),
- przewlekłą biegunką, zazwyczaj bez domieszki świeżej krwi,
- zmianami okołoodbytniczymi: nawracającymi ropniami, przetokami,
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego cechują:
- silne, kurczowe bóle brzucha,
- stolce z obfitą domieszką świeżej krwi,
Wspólnymi objawami są z kolei:
- nawracające gorączki,
- osłabienie,
- utrata apetytu i/lub masy ciała,
- bóle stawów będące skutkiem ich zapalenia.
Jak rozpoznać nieswoiste zapalenie jelit u dzieci?
U dzieci objawy mogą być podobne do wymienionych wyżej, jednak w tej grupie wiekowej szczególną uwagę należy zwrócić na:
- zahamowanie wzrastania,
- zahamowanie przyrostu masy ciała.
W populacji pediatrycznej, w której najczęstszą przyczyną bólów brzucha są zaburzenia czynnościowe, warto znać tzw. “czerwone flagi”, czyli objawy skłaniające do niezwłocznej diagnostyki między innymi w kierunku nieswoistych chorób zapalnych jelit. Oprócz powyższych są to:
- krwawienie z przewodu pokarmowego,
- zmiany okołoodbytnicze (ropnie, przetoki),
- bóle brzucha wybudzające dziecko ze snu,
- dolegliwości brzuszne z jednoczesnym występowaniem zapalenia stawów, zmian skórnych (rumień guzowaty), chorób oczu (zapalenie błony naczyniowej oka i zapalenie nadtwardówki) oraz wątroby (w tym pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych i autoimmunologiczne zapalenie wątroby).
Nieswoiste zapalenie – diagnostyka i badania
“Podstawą podstaw” diagnostyki jest szczegółowo zebrany wywiad – obejmujący także obciążenie rodzinne i czynniki ryzyka zachorowania. W dalszej kolejności są wykonywane badania:
Laboratoryjne:
- morfologia z rozmazem,
- białko C-reaktywne (CRP),
- w zależności od prezentowanych objawów opcjonalnie także ALT, AST, GGTP, czynnik reumatoidalny, kreatynina, mocznik, kwas moczowy, ferrytyna, przeciwciała ANA i/lub ANCA,
- kalprotektyna w kale; jej wartość niska (poniżej 250mcg/g) wskazuje na niskie, a wysoka (powyżej 250, a zwłaszcza 1000 mcg/g) na duże prawdopodobieństwo choroby przy obecności charakterystycznych objawów; należy jednak pamiętać, że ten marker nie jest swoisty dla omawianej grupy chorób.
Endoskopowe:
- kolonoskopia z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego,
- zdecydowanie rzadziej gastroskopia,
Obrazowe:
- USG jamy brzusznej,
- tomografia komputerowa jamy brzusznej i/lub miednicy,
- rezonans magnetyczny jelit (enterografia MR).
Nieswoiste zapalenie jelit – leczenie u dorosłych
Leczenie składa się z postępowania niefarmakologicznego:
- odpowiedniej diety – o tym przeczytaj więcej w artykule: Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) – dieta,
- unikania czynników zaostrzających chorobę (głównie stresu)
oraz farmakoterapii (leki immunosupresyjne):
- aminosalicylany (sulfasalazyna, mesalazyna),
- metotreksat,
- azatiopryna lub 6-merkaptopuryna,
- glikokortykosteroidy (prednizon),
- leki biologiczne.
Nieswoiste zapalenie jelit – leczenie u dzieci
U dzieci stosowane grupy leków są podobne, jednak ich dawkowanie jest dostosowane do wieku i masy ciała.
Nieswoiste zapalenie jelit – dieta
Według ekspertów The International Organization for the Study of Inflammatory Bowel Disease (IOIBD) zalecane jest umiarkowane do wysokiego spożycie warzyw i owoców. Wyjątek dotyczy pacjentów z ChLC, u których występują zwężenia jelit, którym zaleca się ograniczenie spożycia nierozpuszczalnej frakcji błonnika pokarmowego, ograniczając w ten sposób spożycie niektórych:
- warzyw (kalafior, kapusta pekińska, szpinak, pomidory, suszone rośliny strączkowe),
- owoców (maliny, agrest, kiwi, awokado).
IOIBD zaleca spożycie węglowodanów złożonych i cukrów prostych zgodnie z zaleceniami dla osób zdrowych. Wyjątek stanowią pacjenci z ChLC i WZJG z towarzyszącymi czynnościowymi zaburzeniami jelit, bez aktywnego stanu zapalnego. U tych pacjentów sugeruje się stosowanie diety FODMAP.
Nie ma również wskazań do ograniczania spożycia glutenu u pacjentów z chorobami zapalnymi jelit.
Podsumowanie
Choroby zapalne jelit, czyli choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego, wywołują szereg objawów, których część – zwłaszcza u dzieci – może zostać przeoczona.
Jeśli dostrzegasz jedną lub kombinację kilku wyżej wymienionych dolegliwości to zgłoś się do lekarza, który Cię zbada i zleci podstawowy pakiet badań diagnostycznych. A jeśli zdecydujesz się wykonać je samodzielnie, pamiętaj o powyższej liście i każdorazowo skonsultuj wyniki ze specjalistą.
Piśmiennictwo
Bouhuys M, Lexmond WS, van Rheenen PF. Pediatric Inflammatory Bowel Disease. Pediatrics. 2023 Jan 1;151(1):e2022058037. doi: 10.1542/peds.2022-058037. PMID: 36545774.
https://publications.aap.org/pediatrics/article/151/1/e2022058037/190342/Pediatric-Inflammatory-Bowel-Disease?autologincheck=redirected
Oliveira SB, Monteiro IM. Diagnosis and management of inflammatory bowel disease in children. BMJ. 2017 May 31;357:j2083. doi: 10.1136/bmj.j2083. PMID: 28566467; PMCID: PMC6888256.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6888256/
Seyedian SS, Nokhostin F, Malamir MD. A review of the diagnosis, prevention, and treatment methods of inflammatory bowel disease. J Med Life. 2019 Apr-Jun;12(2):113-122. doi: 10.25122/jml-2018-0075. PMID: 31406511; PMCID: PMC6685307.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6685307/
Tavakoli P, Vollmer-Conna U, Hadzi-Pavlovic D, Grimm MC. A Review of Inflammatory Bowel Disease: A Model of Microbial, Immune and Neuropsychological Integration. Public Health Rev. 2021 May 5;42:1603990. doi: 10.3389/phrs.2021.1603990. PMID: 34692176; PMCID: PMC8386758.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8386758/
Godala M, Gaszyńska E, Zatorski H, Małecka-Wojciesko E. Dietary Interventions in Inflammatory Bowel Disease. Nutrients. 2022 Oct 12;14(20):4261. doi: 10.3390/nu14204261. PMID: 36296945; PMCID: PMC9607252.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9607252/
