Spis treści
- Czym jest arsen?
- Ekspozycja na arsen a ryzyko zachorowania na raka piersi
- Jak obniżyć stężenie arsenu w organizmie?
Choroba nowotworowa stanowi wyzwanie zarówno terapeutyczne, jak i diagnostyczne. Problem jest poważny, ponieważ nowotwory, zaliczane do chorób cywilizacyjnych, są drugą przyczyną zgonów na świecie. Dlatego nauka i medycyna ciągle poszukują skutecznych terapii oraz sposobów wczesnego ich wykrywania.
W roku 2020 i 2021 zostały opublikowane dwa badania wskazujące na to, iż poziom arsenu we krwi może stanowić marker ryzyka zachorowania na nowotwór piersi u kobiet z mutacją BRCA1, jak również tych, które nie są obciążone dziedzicznie tym ryzykiem. Badania prowadził prof. Jan Lubiński, lekarz i naukowiec Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, kierujący Międzynarodowym Centrum Nowotworów Dziedzicznych.
Czym jest arsen?
Arsen jest pierwiastkiem chemicznym występującym naturalnie w skorupie ziemskiej. Jeśli występuje w wysokich stężeniach, uznawany jest za silny czynnik rakotwórczy. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem umieszcza arsen w pierwszej grupie czynników o działaniu rakotwórczym. Do tej pory badania koncentrowały się na wpływie arsenu na organizm człowieka narażonego na wysoką ekspozycję tego pierwiastka. Badania profesora Lubińskiego koncentrują się na pacjentkach narażonych na przewlekłą, codzienną ekspozycję na arsen.
Ekspozycja na arsen a ryzyko zachorowania na raka piersi
Badanie z roku 2020 dotyczyło kobiet, które w chwili włączenia do obserwacji nie były chore na nowotwór oraz nie były nosicielkami mutacji BRCA1. Grupa składała się z 1 702 kobiet w wieku 40 lat i więcej. Na początku badania każdej kobiecie oznaczono poziom arsenu we krwi, a następnie każdą z nich obserwowano przez średnio 4,5 roku (zakres obserwacji wyniósł 0,7 – 7,3 lat). Przez cały okres obserwacji rozpoznano 110 przypadków nowotworów, w tym 68 nowotworów piersi, 6 przypadków raka jajnika i 36 nowotworów innych narządów. Analiza wykazała, iż tylko 3 przypadki raka piersi zdiagnozowano wśród kobiet z najniższym stężeniem arsenu we krwi, wynoszącym średnio 0,48 µg/l, natomiast 33 przypadki wystąpiły w grupie z najwyższym wyjściowym stężeniem arsenu, wynoszącym 2,33 µg/l. Ryzyko zachorowania na raka piersi w populacji ogólnej wynosi 6%, w badanej grupie kobiet było 4,9 raza wyższe, w grupie z najwyższym stężeniem arsenu ryzyko było aż 13 razy wyższe. Wieloczynnikowa analiza (palenie tytoniu, usunięcie jajników, stosowanie hormonoterapii, liczba krewnych I stopnia z rakiem piersi) wskazała, iż wzrost ryzyka nowotworów badanych kobiet spowodowany jest przez przewlekłą ekspozycję na arsen.
Badanie drugie, z roku 2021 obejmowało pacjentki będące nosicielkami mutacji BRCA1, w wieku 25-75 lat. Grupa liczyła 1 084 kobiety wolne od nowotworu w chwili włączania do badania. Każda z nich miała pobraną krew i oznaczony poziom arsenu. Pacjentki obserwowano średnio 3,75 roku (0 – 8 lat). W ciągu całego okresu obserwacji w tej grupie kobiet zdiagnozowano 90 przypadków zachorowania na nowotwory, w tym 67 raków piersi, 10 raków jajnika i 13 przypadków nowotworów innych narządów. Jedna z uczestniczek zachorowała na nowotwór piersi i jajnika równocześnie.
Po pięciu latach obserwacji częstość występowania raka piersi została oszacowana na 6% w grupie z niskim poziomem arsenu (< 0,85 µg/l) i 10% w grupie z wysokim poziomem tego pierwiastka (> 0,85 µg/l). Kobiety w drugiej grupie miały zwiększone ryzyko zachorowania na raka piersi o 1,7, czyli blisko dwukrotnie. Ciekawe jest również to, iż poziom arsenu we krwi korelował ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwór w ogóle. W grupie z niższym jego poziomem skumulowana częstość występowania raka wynosiła 7%, a w grupie z wyższym było to 13%. Badanie wykazało, iż w tej grupie pacjentek poziom arsenu jest również markerem ryzyka wystąpienia nowotworu.
Autorzy wskazują, iż obydwa badania wymagają dalszych obserwacji, a mechanizm, w którym arsen zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwór, jest nieznany. Jednak obniżenie stężenia arsenu w organizmie może być czynnikiem zmniejszającym ryzyko nowotworu. Jak można to osiągnąć?
Jak obniżyć stężenie arsenu w organizmie?
Arsen dostaje się do naszego organizmu z dietą (również z wodą pitną) oraz poprzez wdychanie cząstek pyłu zawierających arsen.
Zawartość arsenu w pokarmach jest zróżnicowana, największe jego ilości zawierają ryby, owoce morza oraz ryż. Również w produktach wytwarzanych na bazie ryżu może być więcej arsenu, np. w waflach ryżowych. Ponadprzeciętna zawartość arsenu występuje również w zbożach uprawianych w rejonach, gdzie stosowanie pestycydów i herbicydów jest poza kontrolą.
Arsen nie został jeszcze uznany za marker nowotworowy, jednak na dziś badania profesora Lubińskiego, a także innych naukowców wskazują, iż należy kontrolować poziom arsenu w swoim organizmie, aby nie był wyższy niż 0,65 µg/l. Dalsze badania trwają.
Piśmiennictwo
- Lubiński J. i wsp. Blood Arsenic Levels as a Marker of Breast Cancer Risk among BRCA1 Carriers. Cancers (Basel). 2021 Jul 3;13(13):3345. doi: 10.3390/cancers13133345. PMID: 34283078; PMCID: PMC8269342.
- Lubiński J. i wsp. Blood arsenic levels and the risk of familial breast cancer in Poland. Int J Cancer. 2020 May 15;146(10):2721-2727. doi: 10.1002/ijc.32595. Epub 2019 Aug 26. PMID: 31348523; PMCID: PMC7154768.
- https://dglnews.pl/2019/03/29/gdzie-jest-najwiecej-arsenu/
