Alergia na pyłki chwastów – jak ją wykryć i na jakie rośliny uważać? 

Alergie na pyłki roślinne są częstym problemem zdrowotnym, który dotyka coraz więcej osób w Polsce i na świecie. Jednym z istotnych źródeł alergenowych są pyłki chwastów, które mogą powodować różnorodne objawy alergiczne związane zarówno z uczuleniem pierwotnym, jak i reaktywnością krzyżową. W niniejszym artykule omówimy, jakie gatunki chwastów mogą uczulać, jakie są objawy alergii oraz jakie są dostępne metody diagnostyczne. Zapraszamy do lektury, aby dowiedzieć się więcej o tym, jak rozpoznać i radzić sobie z alergią na pyłki chwastów.

Spis treści:

1. Alergia na chwasty – jakie chwasty uczulają?
2. Okresy pylenia i molekuły alergenowe wybranych chwastów i traw 
3. Objawy alergii na pyłki chwastów
4. Diagnostyka alergii na chwasty 
5. Uczulenie na chwasty – podsumowanie 

Alergia na chwasty – jakie chwasty uczulają? 

Chwasty to rośliny jednoliścienne i dwuliścienne, które towarzyszą uprawom, rosną dziko na polach, w ogrodach, sadach czy pastwiskach. Do chwastów zaliczamy również rośliny zasiedlające tereny przekształcone przez człowieka, takie jak drogi, parkingi, place, obszary kolejowe i przemysłowe. 

Chwasty, które najczęściej powodują alergie w naszym obszarze geograficznym, to bylica, ambrozja oraz babka lancetowata. Każda z tych roślin produkuje duże ilości pyłków, które mogą wywoływać silne reakcje alergiczne. 

Nieco rzadziej uczulać mogą również pyłki innych roślin zaliczanych do chwastów, takich jak złocień maruna, pomurnik (parietaria), komosa biała, pokrzywa czy solanka kolczysta. Warto zwrócić uwagę na to, że okresy pylenia tych chwastów mogą się na siebie nakładać, co utrudnia precyzyjne zdiagnozowanie konkretnej przyczyny alergii. 

Należy również wspomnieć o tymotce łąkowej. Chociaż jest zaliczana do traw, jej okres pylenia nakłada się na okres pylenia chwastów. Może to dodatkowo utrudniać postawienie właściwej diagnozy specjaliście. 

Okresy pylenia i molekuły alergenowe wybranych chwastów i traw 

Bylica pospolita (Artemisia vulgaris) 

• Okres pylenia: Bylica pospolita pyli głównie w lipcu i sierpniu. Mimo to jej pyłki w mniejszym stężeniu czasem utrzymują się w powietrzu aż do końca września. Jest to czas, kiedy osoby uczulone mogą najsilniej odczuwać objawy alergiczne. 

• Molekuły alergenowe: Głównym alergenem pyłku bylicy jest Art v 1 – białko, które może wywoływać silne reakcje alergiczne u osób uczulonych. W przypadku alergii na pyłki bylicy i uczulenia na Art v 1, lekarz może zalecić immunoterapię swoistą skierowaną przeciwko pyłkom bylicy. Osoby uczulone na Art v 1 mogą również doświadczać objawów systemowych po spożyciu ziaren słonecznika. 

Kolejnym istotnym alergenem bylicy jest Art v 3, czyli białko LTP. Wykazuje ono duże podobieństwo do białek obecnych w innych roślinach, takich jak brzoskwinie (Pru p 3), jabłka (Mal d 3), warzywa (selery, pomidory, orzeszki ziemne), orzechy (laskowe, włoskie) oraz ziarna np. pszenica. Osoby uczulone na Art v 3 mogą być narażone na reakcje systemowe po spożyciu pokarmów zawierających inne białka LTP. 

Ambrozja (Ambrosia artemisiifolia) 

• Okres pylenia: Ambrozja pyli od sierpnia do października. Jest to roślina, której okres pylenia kończy się najpóźniej, co sprawia, że jest szczególnie problematyczna dla uczulonych osób. 

• Molekuły alergenowe: Główny alergen pyłku ambrozji to Amb a 1. To białko jest w głównej mierze odpowiedzialne za wywoływanie reakcji alergicznej u osób uczulonych na ambrozję. Może reagować krzyżowo z alergenem bylicy (Art v 6). 

Babka lancetowata (Plantago lanceolata) 

• Okres pylenia: Babka lancetowata pyli od maja do września. Jest to długi okres, który pokrywa się z pyleniem wielu innych roślin, co może komplikować diagnostykę alergii. 

• Molekuły alergenowe: Główny alergen pyłku babki lancetowatej to Pla l 1. Białko to może być przyczyną występowania objawów alergii u osób uczulonych. 

Tymotka łąkowa (Phleum pratense) 

• Okres pylenia: Tymotka łąkowa jest powszechnym źródłem alergenów należącym do grupy traw. Jej szczyt pylenia przypada na okres od końca maja do połowy lipca. Pyłki tymotki w mniejszych stężeniach mogą unosić się w powietrzu aż do września, co zbiega się w czasie z okresem pylenia niektórych chwastów. Może to utrudniać rozpoznanie właściwej przyczyny alergii. 

• Molekuły alergenowe: Markery uczulenia na pyłek tymotki łąkowej i całej grupy roślin z rodziny wiechlinowatych to Phl p 1 oraz Phl p 5. Białka te są głównymi czynnikami wywołującymi objawy alergiczne. Oprócz nich pyłek tymotki zawiera molekuły Phl p 7 (polkalcyna) oraz Phl p 12 (profilina), które mogą reagować krzyżowo z podobnymi białkami znajdującymi się w pyłkach chwastów. 

>> Więcej o alergii na tymotkę łąkową i inne trawy dowiesz się z naszego poprzedniego artykułu: Alergia na pyłki traw. Objawy i leczenie alergii na trawy

Objawy alergii na pyłki chwastów 

Alergia na pyłki chwastów pod względem objawów nie różni się znacznie od alergii na inne pyłki roślinne. Nasilenie objawów zależy od indywidualnego uwrażliwienia układu immunologicznego oraz intensywności narażenia na alergeny. Do najczęstszych objawów należą: 

1. Objawy oddechowe: 

• Katar sienny (alergiczny nieżyt nosa): wodnisty wyciek z nosa, kichanie, swędzenie nosa i gardła; 

• Zapalenie spojówek: zaczerwienienie, swędzenie i łzawienie oczu; 

• Astma oskrzelowa: duszności, świszczący oddech, kaszel. 

2. Objawy skórne: 

• Świąd i zaczerwienienie skóry; 

• Pokrzywka – swędzące, czerwone bąble na skórze; 

• Egzema – sucha, łuszcząca się skóra. 

3. Objawy ogólnoustrojowe: 

• Zmęczenie i osłabienie; 

• Bóle głowy; 

• Zaburzenia koncentracji i problemy ze snem. 

4. Objawy ze strony układu pokarmowego (w przypadku reaktywności krzyżowej z pokarmami roślinnymi): 

• Nudności i wymioty; 

• Bóle brzucha; 

• Biegunka. 

W przypadku wystąpienia powyższych objawów, zwłaszcza w sezonie pylenia chwastów, warto skonsultować się z lekarzem alergologiem w celu przeprowadzenia odpowiednich badań diagnostycznych i wdrożenia właściwego leczenia. 

Diagnostyka alergii na chwasty 

W diagnostyce uczulenia na pyłki chwastów zazwyczaj stosuje się punktowe testy skórne oraz testy IgE z krwi, wykorzystujące odpowiednie ekstrakty alergenowe. Następnym krokiem są testy IgE dla poszczególnych molekuł alergenowych, co pozwala na precyzyjną identyfikację alergenów przyczynowych. 

Molekularna diagnostyka jest szczególnie ważna w przypadku chwastów, ponieważ okresy pylenia różnych roślin nakładają się na siebie, a podobieństwo strukturalne ich alergenów może prowadzić do reakcji krzyżowych. Stosowanie jedynie ekstraktów alergenowych może uniemożliwić dokładne zidentyfikowanie źródła uczulenia. 

Sieć laboratoriów ALAB opracowała pakiet diagnostyczny oparty na molekułach alergenowych bylicy, ambrozji i tymotki łąkowej, który pozwala na dokładną diagnostykę uczulenia na chwasty oraz wykluczenie reaktywności krzyżowej. Wczesne wykrycie alergii i rozpoczęcie odpowiedniego leczenia może znacznie poprawić jakość życia alergika. 

Uczulenie na chwasty – podsumowanie 

Alergie na pyłki chwastów są powszechnym problemem zdrowotnym, który może znacząco obniżać jakość życia. Najczęściej uczulające chwasty to bylica, ambrozja oraz babka lancetowata. Znajomość charakterystycznych okresów pylenia i molekuł alergenowych tych roślin jest kluczowa dla precyzyjnej diagnostyki i skutecznego leczenia alergii. Zachęcamy do przeprowadzenia badań i konsultacji z alergologiem, aby uzyskać kontrolę nad objawami alergii i znacznie poprawić jakość życia. 

Źródła:

1. Matricardi PM et al. EAACI Molecular Allergology User’s Guide. Pediatric allergy and immunology: official publication of the European Society of Pediatric Allergy and Immunology. 2016;27 Suppl 23:1-250.  
2. Gadermaier G et al. Allergens of weed pollen: An overview on recombinant and natural molecules. Methods 2014;66;55-66. 
3. Hirschwehr R et.al, Identification of common allergenic structures in mugwort and ragweed pollen. J Allergy Clin Immunol 1998;101(2 Pt 1):196 206.  
4. Asero R et al. Concomitant sensitization to ragweed and mugwort pollen: who is who in clinical allergy? Ann Allergy Asthma Immunol 2014;113:307-313.  
5. Fuchs T et.al Natural latex, grass pollen, and weed pollen share IgE epitopes. J Allergy Clin Immunol 1997;100(3):356-64.  
6. Helbling A. Food allergy. [German] Ther Umsch 1994;51(1):31-7. 
7. Egger M et al. Pollen food syndromes associated with weed pollinosis: an update from the molecular point of view. Allergy 2006;61:461-476  
8. van Toorenenbergen AW et al. Demonstration of spice-specific IgE in patients with suspected food allergies. J Allergy Clin Immunol 1987;79(1):108-13.  
9. Jensen-Jarolim E et al. Characterization of allergens in Apiaceae spices: anise, fennel, coriander and cumin. Clin Exp Allergy 1997;27(11):1299-306.  
10. Schmid-Grendelmeier P. Recombinant allergens. For routine use or still only science? Hautarzt. 2010; 61(11): 946–53.  
11. Canonica GW, et al. AWAO -ARIA- GA2LEN concenus document on molecular-based allergy diagnostics World Allergy Organization Journal 2013;6(1):17. 7.  
12. Asero R. Component-resolved diagnosis-assisted prescription of allergen-specific immunotherapy: a practical guide Eur Ann Allergy Clin Immunol. 2012;44(5):183-7.  
13. Kleine-Tebbe J and Jakob T Editors: Molecular Allergy Diagnostics. Innovation for a Better Patient Management. Springer International Publishing Switzerland 2017. ISBN 978-3-319- 42498-9 ISBN 978-3-319-42499-6 (eBook), DOI 10.1007/978-3-319-42499-6.