Spis treści
Angina jest to ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych. Jest jedną z najczęstszych przyczyn wizyt u lekarza rodzinnego. U osób dorosłych i dzieci powyżej 5. roku życia za taki stan najczęściej odpowiadają wirusy (adenowirusy, koronawirusy, rinowirusy, Coxsackie, Herpes simplex wirus, wirus Epstein-Barr oraz wirusy grypy i paragrypy). Rzadziej bakterie, aczkolwiek jeżeli dojdzie do bakteryjnego zakażenia, to najczęstszym czynnikiem etiologicznym jest Streptococcus pyogenes potocznie nazywany paciorkowcem beta-hemolizującym grupy A. Znacznie rzadszymi mikrobami atakującymi gardło są paciorkowce z grupy C i G, a niezwykle rzadko to zakażenie powodują Chlamydia, Mycoplasma, Neisseria gonorrhoeae (rzeżączka), Corynebacterium i inne.
Objawy anginy
Rozpoznanie kliniczne można ustalić na podstawie objawów klinicznych takich jak drapanie, podrażnienie lub ból gardła oraz zmian miejscowych na błonach śluzowych gardła i migdałków. Dodatkowo mogą wystąpić objawy anginy takie jak chrypka, gorączka, kaszel niekiedy wymioty i bóle brzucha (zwłaszcza u dzieci). W przypadku zakażeń o etiologii wirusowej objawy anginy ustępują samoistnie po 3-4 dniach, natomiast w przypadku bakteryjnego zakażenia trwają zwykle 8- 10 dni.
Różnicowanie etiologii bakteryjnej od wirusowej w badaniu klinicznym nie jest łatwe ze względu na podobieństwo objawów klinicznych w obu przypadkach. Celem różnicowania przyczyny zakażenia jest ocena prawdopodobieństwa zakażenia paciorkowcowego. W zależności od rezultatu tej oceny podejmowane są dalsze kroki diagnostyczne (zaniechanie dalszej diagnostyki i wprowadzenie leczenia lub wdrożenie badań mikrobiologicznych). Należy jednak nadmienić, iż żadne z podanych w poniższej tabeli objawów oraz ich występowanie w różnych kombinacjach nie pozwala na pewne rozpoznanie bakteryjnego zakażenia, ale mogą upoważnić lekarza do rozpoznania zakażenia o etiologii wirusowej i odstąpienia od dalszej diagnostyki i stosowania antybiotyku, który NIE DZIAŁA w przypadku wirusów.
Pamiętajmy, że anginy spowodowanej bakterią S. pyogenes nie możemy rozpoznać jedynie na podstawie objawów i badania przedmiotowego pacjenta. Dodatkowo prawidłowe rozpoznanie, zdiagnozowanie paciorkowcowego zapalenia gardła i migdałków podniebiennych oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia znacznie obniża prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań. W przypadku anginy o etiologii S. pyogenes mogą rozwinąć się późne, nieropne powikłania takie jak gorączka reumatyczna (asymetryczne zapalenie dużych stawów, zapalenie serca) lub ostre kłębuszkowe zapalenie nerek. Powikłania te występują rzadko i są spowodowane odpowiedzią immunologiczną (przeciwciałami) naszego organizmu na kontakt z antygenami Streptococcus pyogenes.
Diagnostyka mikrobiologiczna anginy
Złotym standardem w rozpoznaniu anginy o etiologii S. pyogenes stanowi posiew wymazu z gardła. Czułość i swoistość prawidłowo wykonanego wymazu z gardła i posianie na odpowiednie podłoża wynosi 90-95%. Bardzo rzadko zdarzają się wyniki fałszywie ujemne (czyli wyniki, w których pacjent ma zakażenie o etiologii S. pyogenes, ale nie zostało ono potwierdzone badaniami mikrobiologicznymi) i są zazwyczaj wynikiem niewłaściwego pobrania materiału lub wcześniejszego zastosowania antybiotyku. Obecnie mamy również dostęp do szybkich testów wykrywających antygeny S. pyogenes, opierających się na metodzie immunochromatograficznej (tak zwane testy kasetkowe). Należy jednak pamiętać, iż negatywny wynik testu u dzieci powinien być potwierdzony posiewem wymazu z gardła.
Pamiętajmy, że w celu ograniczenia szerzenia się zakażenia, pacjent, u którego zostanie zdiagnozowana angina o etiologii paciorkowcowej, powinien pozostać w domu i ograniczyć kontakt z innymi osobami na okres co najmniej 24 godzin od momentu zastosowania skutecznej antybiotykoterapii.
Z badań diagnostycznych, o których warto jeszcze wspomnieć, poruszając temat anginy paciorkowcowej, jest test ASO (test wykrywający przeciwciała przeciwko antystreptolizynie O, która jest enzymem produkowanym przez paciorkowce grupy A). Test ASO wykonuje się w przypadku podejrzenia powikłań po anginie.
Leczenie anginy
Leczenie anginy jest uzależnione od czynnika etiologicznego i obejmuje leczenie zarówno przyczynowe, jak i objawowe.
Leczenie objawowe niezależnie od podłoża zakażenia obejmuje między innymi przyjmowanie dużej ilości płynów (szczególnie gdy mamy gorączkę), odpoczynek, dodatkowo zażywanie leków przeciwbólowych, przeciwgorączkowych oraz preparatów do ssania działających miejscowo.
Leczenie przyczynowe anginy paciorkowcowej obejmuje podanie antybiotyku pochodzącego z grupy penicylin (najczęściej fenoksymetylopenicyliny przez 10 dni). Niekiedy lekarz, kierując się stanem pacjenta, może przepisać inny antybiotyk. Antybiotykoterapia w przypadku anginy bakteryjnej ma na celu eradykacje patogenu, zmniejszenie zakażalności, skrócenie czasu trwania objawów oraz zmniejszenie prawdopodobieństwa powikłań.
