Spis treści
- Przyczyny narastania oporności na antybiotyki
- Skutki nadużywania antybiotyków
- Antybiotyki w lecznictwie otwartym
- Badanie mikrobiologiczne
- Racjonalna polityka antybiotykowa
Co roku w listopadzie mają miejsce dwa wydarzenia związane z terapią antybiotykową:
- 18 listopada – Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach – ustanowiony przez Komisję Europejską w 2008 r. na wniosek ECDC ( ang. European Centre for Disease Prevention and Control)
- 18-24 listopada – Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach – ustanowiony w 2015 r. przez WHO (ang. World Health Organization)
Celem wydarzeń jest szerzenie wiedzy na temat problemu narastania oporności drobnoustrojów na antybiotyki i wskazania drogi postępowania, która może zapobiec utracie skuteczności leków przeciwdrobnoustrojowych.
Przyczyny narastania oporności na antybiotyki
Narastanie antybiotykooporności drobnoustrojów jest zjawiskiem powszechnym, prowadzącym do ograniczenia możliwości terapii chorób zakaźnych. Jego przyczyna kryje się w nadużywaniu antybiotyków w medycynie, weterynarii, rolnictwie, czy kosmetologii. Szczególnie istotnym problemem jest częste stosowanie antybiotyków w chorobach wirusowych układu oddechowego, takich jak pospolite przeziębienia czy grypa, a przecież antybiotyki na wirusy nie działają!
Skutki nadużywania antybiotyków
Skutkiem nadużywania antybiotyków, nieodpowiedniego ich dobierania czy przerywania kuracji jest pojawienie się drobnoustrojów opornych na leki. Na świecie, w tym w Polsce, z materiałów pobranych od chorych nierzadko izolowane są superbakterie oporne na wszystkie znane antybiotyki! Oporność na antybiotyki dotyczy przede wszystkim szczepów izolowanych od pacjentów hospitalizowanych, ale niestety, coraz częściej wielooporne bakterie pochodzą również z próbek od pacjentów ambulatoryjnych.
Antybiotyki w lecznictwie otwartym
W warunkach ambulatoryjnych antybiotyki przepisywane są najczęściej empirycznie, na podstawie oceny stanu klinicznego pacjenta. Niestety badania mikrobiologiczne są zlecane przez lekarza POZ bardzo rzadko. Raport Naczelnej Izby Kontroli z 2019 r. wskazał, że w Polsce w lecznictwie otwartym zlecenie na badanie mikrobiologiczne dostało tylko 1,5% pacjentów spośród tych, którym przepisano antybiotyk. Ponad 31% pacjentów poddanych terapii antybiotykowej powróciło do lekarza z powodu braku poprawy stanu zdrowia, a 40% spośród nich dostało receptę na nowy antybiotyk. Najczęściej występującymi schorzeniami, z powodu których lekarze POZ przepisywali antybiotyki, były ostre zakażenie górnych dróg oddechowych.
Badanie mikrobiologiczne
Badanie mikrobiologiczne ma na celu zidentyfikowanie drobnoustroju odpowiedzialnego za zakażenie oraz ocenę jego wrażliwości na leki, czyli wykonanie tzw. antybiogramu. W zależności od rodzaju próbki i zidentyfikowanego drobnoustroju antybiogram obejmuje od kilku do kilkunastu leków. Szczep bakterii może być wrażliwy, wrażliwy przy zwiększonej ekspozycji lub oporny na dany antybiotyk.
Wynik testów ułatwia lekarzowi podjęcie decyzji o dobraniu właściwego leku lub odstąpienie od przepisywania antybiotyku, jeśli badanie nie potwierdzi etiologii bakteryjnej.
Badanie mikrobiologiczne w lecznictwie otwartym jest szczególnie istotne przy nawracających zakażeniach układu moczowego, płciowego, niegojących się ranach, przedłużających się dolegliwościach ze strony układu pokarmowego. Wymazy z górnych dróg oddechowych mogą pomóc w rozróżnieniu zakażenia bakteryjnego od wirusowego.
Racjonalna polityka antybiotykowa
Postępowanie zgodnie z zasadami racjonalnej antybiotykoterapii może powstrzymać tendencję marszu w kierunku „ery post antybiotykowej”, w której zostaniemy bezbronni wobec bakterii.
Z jednej strony edukacja lekarzy w zakresie zwalczania chorób zakaźnych, z drugiej postępowanie pacjenta, są elementami polityki chroniącej antybiotyki.
Pacjenci powinni pamiętać o tym, że:
- nie należy przyjmować antybiotyków przy „zwykłym” przeziębieniu (za ponad 95 % przypadków odpowiedzialne są wirusy)
- należy stosować wyłącznie antybiotyki przepisane przez lekarza
- należy postępować zgodnie z wytycznymi lekarza:
- nie przerywać kuracji antybiotykowej
- nie zmieniać dawkowania
- nie należy stosować antybiotyków, które pozostały po wcześniejszej kuracji
- nie należy przekazywać antybiotyków innym osobom
