Badanie histopatologiczne – co to jest, co wykrywa i kiedy się je przeprowadza?

Badanie histopatologiczne to powszechnie wykonywana procedura diagnostyczna, która w wielu przypadkach jest konieczna do postawienia ostatecznej diagnozy. Na czym polega badanie histopatologiczne i jakich informacji może ono dostarczyć lekarzowi? Jak interpretować wyniki badań histopatologicznych? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w poniższym artykule.

Spis treści:

1. Badania histopatologiczne – czym są?
2. Rodzaje badań histopatologicznych
   • Jak przebiega badanie histopatologiczne?
3. Kiedy lekarz może zdecydować o wykonaniu badania histopatologicznego?
   • Jak przygotować się do badania histopatologicznego?
4. Interpretacja badań histopatologicznych – wyniki dodatnie i ujemne
5. Na czym polega badanie histopatologiczne – podsumowanie

Badania histopatologiczne – czym są?

Badania histopatologiczne to badania diagnostyczne polegające na wykonaniu oceny mikroskopowej preparatu, będącego fragmentem tkanki lub narządu, który został pobrany od pacjenta. Takiej oceny dokonuje lekarz patomorfolog. Celem badania jest postawienie ostatecznej diagnozy – wykonuje się je w wielu dziedzinach medycyny, w tym w dermatologii, onkologii czy chirurgii.

Rodzaje badań histopatologicznych

Badania histopatologiczne możemy podzielić ze względu na rodzaj pobrania materiału. Najczęściej wykonywane badania histopatologiczne oceniają materiał pobrany drogą:

• biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej – w tym przypadku za pomocą igły pobiera się materiał w postaci komórkowej. Biopsję aspiracyjną cienkoigłową wykonuje się często przy podejrzeniu schorzeń tarczycy. Badanie to można wykonać pod kontrolą ultrasonografu, co ułatwia pobranie materiału i zmniejsza ryzyko ewentualnych powikłań,
• biopsji aspiracyjnej gruboigłowej – badanie to, w przeciwieństwie do biopsji cienkoigłowej, pozwala na pobranie fragmentu tkanki, a nie tylko materiału komórkowego. Biopsja gruboigłowa jest często wykonywana w celu diagnostyki schorzeń wątroby, na przykład przy podejrzeniu polekowego jej uszkodzenia lub do oceny stanu wątroby po przeszczepie,
• biopsja sztancowa – zabieg ten polega na pobraniu materiału do badania za pomocą specjalnej, okrągłej sztancy, o średnicy od 2 do 8 mm. Ta procedura jest wykonywana na przykład w trakcie diagnostyki wielu schorzeń dermatologicznych,
• biopsja wycinająca – polega na chirurgicznym uzyskaniu fragmentu tkanki. Biopsję wycinającą wykonuje się między innymi w diagnostyce podejrzanych znamion barwnikowych czy przy podejrzeniu nowotworów skóry. W większości tych przypadków usuwa się wytypowaną zmianę w całości i poddaje badaniu histopatologicznemu.

Sprawdź też: Czym są markery nowotworowe i jakich dostarczają informacji?

Jak przebiega badanie histopatologiczne?

Przebieg badania histopatologicznego zależy przede wszystkim od sposobu, w jaki pobrano materiał do badania.

Materiał, pobrany jako wycinek tkanki czy narządu, wymaga odpowiedniego postępowania z preparatem. Na początku zostaje utrwalony (z wykorzystaniem np. 40% roztworu formaliny) – to pozwala na zachowanie jego struktury. W kolejnych etapach utrwalacz jest wypłukiwany, a następnie dochodzi do odwodnienia preparatu z wykorzystaniem alkoholu.

W kolejnym kroku materiał jest zatapiany w parafinie, by w końcu zostać skrojonym przy wykorzystaniu mikrotomu na skrawki. Skrawki te są odparafinowane i odpowiednio barwione. Tak przygotowany materiał trafia do oceny pod mikroskopem.

Kiedy lekarz może zdecydować o wykonaniu badania histopatologicznego?

Badanie histopatologiczne wykonuje się w celu postawienia rozpoznania – w sytuacji, gdy nie jest możliwe postawienie diagnozy na podstawie obrazu klinicznego czy wyników innych badań.

Badania histopatologiczne są badaniami z wyboru, przy podejrzeniu procesów nowotworowych (na przykład czerniaka czy innych nowotworów złośliwych). Pozwala ono rozstrzygnąć, czy podejrzana zmiana jest złośliwa, czy łagodna. Biopsję cienkoigłową wykonuje się natomiast przy podejrzeniu i monitorowaniu schorzeń wątroby, w tym schorzeń zapalnych tego narządu.

Jak przygotować się do badania histopatologicznego?

Przygotowanie do badania histopatologicznego zależy od sposobu, w jaki zostanie pobrany materiał. Konieczne jest podpisanie przez pacjenta zgody na pobranie materiału.

• W przypadku wykonywania biopsji sztancowej, pacjent nie wymaga szczególnego przygotowania.
• Przed wykonaniem biopsji cienko- czy gruboigłowej konieczne jest wykonanie badań z krwi, takich jak morfologia krwi obwodowej, układ krzepnięcia (APTT, INR, fibrynogen) i oznaczenie grupy krwi.
• Przy biopsji wątroby konieczne jest także pewne przygotowanie farmakologiczne – w tym odstawienie niektórych leków przeciwkrzepliwych i zamiana ich na leki z innej grupy.

Szczegółowe wytyczne dotyczące przygotowania do zabiegu zostaną przekazane pacjentowi przez lekarza, który ma wykonać pobranie materiału.

Interpretacja badań histopatologicznych – wyniki dodatnie i ujemne

W badaniach histopatologicznych uzyskiwany wynik odnosi się do wstępnego rozpoznania, stawianego przez lekarza. Nie jest on określany w sztywnych ramach, jako wynik dodatni lub ujemny. Jeżeli lekarz zlecający badanie histopatologiczne podejrzewał na przykład nowotwór złośliwy skóry, to w otrzymanych wyniku uzyska odpowiedź, czy jego przypuszczenie się potwierdziło, czy też nie.

W biopsjach pobranych ze zmian skórnych lekarz otrzymuje w wyniku szczegółowy opis pobranych tkanek oraz diagnozę stawianą przez patologa – jeżeli podejrzewana była na przykład łuszczyca, badanie histopatologiczne ze zmian skórnych może potwierdzić lub wykluczyć to rozpoznanie.

Warto mieć świadomość, że wynik biopsji nie zawsze pozwala na postawienie diagnozy, ponieważ możliwe jest uzyskanie wyniku niecharakterystycznego. W tej sytuacji może być konieczne powtórzenie badania. Każdy wynik badania histopatologicznego musi zostać skonsultowany z lekarzem prowadzącym.

Na czym polega badanie histopatologiczne – podsumowanie

Badania histopatologiczne to często wykonywana procedura diagnostyczna, bez której nie można byłoby w wielu przypadkach potwierdzić diagnozy, a co za tym idzie – wprowadzić odpowiedniego postępowania leczniczego. Rodzaj, w jaki zostanie pobrany materiał do badania, zależy od podejrzewanej jednostki chorobowej i decyduje o tym lekarz. Wyniki badania histopatologiczne powinny być omówione z lekarzem prowadzącym po to, aby nie przeoczyć nieprawidłowego wyniku.

Podsumowując, badanie histopatologiczne to bardzo użyteczna procedura diagnostyczna. Jeżeli pacjentowi zostało zlecone tego rodzaju badanie, to zdecydowanie nie powinno się odkładać jego wykonania. Ostateczna diagnoza pozwala bowiem na szybsze włączenie leczenia, a co za tym idzie – na lepsze efekty terapii.

Bibliografia

1. M. Wieczorek, Histopatologia ogólna i podstawy cytodiagnostyki, Katowice 2006,
2. Interna Szczeklika, Podręcznik Chorób Wewnętrznych, wydanie 2019/2020,
3. J. Maciejewska, Badanie histopatologiczne, Medycyna Praktyczna. [dostęp online].