Zasady ogólne diety w hiperurykemii i diety w dnie moczanowej
Dna moczanowa (dowiedz się więcej TUTAJ) jest to schorzenie, w którym występuje nawracające zapalenie stawów, spowodowane krystalizacją moczanu jednosodowego w płynie stawowym, fagocytozą kryształów i powstawaniem złogów w tkankach stawowych, a także w innych tkankach i narządach.
To, co bardzo ważne to fakt, iż dnę moczanową rozpoznaje się przy wartościach kwasu moczowego powyżej 7 mg! Ze względu na fakt, że niskie stężenie kwasu moczowego pomaga w zmniejszeniu ryzyka chorób sercowo naczyniowych, a także ponieważ hiperurykemia jest czynnikiem ryzyka nadciśnienia tętniczego, zaleca się utrzymanie kwasu moczowego poniżej 5 mg/dl. Można to monitorować za pomocą odpowiednio dobranej diety i dedykowanych środków farmakologicznych.
Hiperurykemia w porównaniu z dną moczanową, stwierdzana jest u znacznie większej liczby osób dorosłych. Z danych epidemiologicznych wynika, że w populacji ogólnej częstość jej występowania szacuje się między 5 a 30%. Tak duże zróżnicowanie podyktowane jest wpływem wieku, płci, czynników środowiskowych, a także genetycznych związanych z częstym występowaniem dny w niektórych grupach etnicznych.
W postępowaniu terapeutycznym, poza leczeniem farmakologicznym, bardzo ważną rolę odgrywa styl życia oraz odpowiedni sposób odżywiania. W leczeniu dietetycznym dny moczanowej, jak i hiperurykemii na pierwszy plan wysuwa się ograniczenie spożycia związków purynowych.
Jako ciekawostkę podam, że zwiększając podaż produktów spożywczych zawierających związki purynowe, w okresie dwóch tygodni nastąpił wzrost stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi o 1-2 mg/dl. Natomiast zastosowana w takim samym czasie dieta niskopurynowa spowodowała obniżenie urykemii o 1-2 mg/dl.
Pacjentom z hiperurykemią zaleca się ograniczyć spożycie białka, gdyż są one postrzegane jako obfitujące w związki purynowe. Należy pamiętać, że nie ma dowodów na to, aby zwiększone spożycie białka przyczyniło się do wzrostu kwasu moczowego w surowicy krwi. Natomiast udowodniono dodatnią zależność między spożyciem mięsa i owoców morza a zwiększeniem kwasu moczowego w surowicy oraz ujemną związaną ze spożyciem chudych produktów mlecznych. Także spożycie produktów roślinnych bogatych w związki purynowe tu groszek, fasolka szparagowa, fasola, soczewica, szpinak czy grzyby , nie było związane ze wzrostem stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi.
Zalecenia ogólne w leczeniu hiperurykemii i dny moczanowej:
a) ograniczenie spożycia produktów bogatych w przyswajalne związki purynowe
b) spożywanie odpowiednich ilości warzyw, owoców, mleka i przetworów mlecznych, ryb i olejów roślinnych
c) ograniczenie lub wyeliminowanie spożycia alkoholu i cukrów
d) wypijanie ok 3l płynów na dobę (wody ok 2l/niegazowanej, kompoty np. z wiśni, herbatki owocowe, pokrzywa)
e) utrzymanie odpowiedniej masy ciała
f) unikanie głodówek i szybkiego odchudzania
g) unikanie intensywnego wysiłku fizycznego
Wykazano wysoką skuteczność diety bogatej w wiśnie w terapii dny moczanowej oraz chorób z nią związanych.
Osoby z dną moczanową lub hiperurykemią decydując się na redukcję masy ciała, muszą pamiętać, aby nie stosować głodówek i dużego deficytu energetycznego, są one związane ze znacznym wzrostem stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi. Niezalecane są też diety niskowęglowodanowe z dużą zawartością białka zwierzęcego i tłuszczu, które niosą za sobą ryzyko wzrostu stężenia kwasu moczowego w osoczu oraz zwiększać częstotliwość ostrych napadów dny moczanowej.
Produkty spożywcze, dozwolone w hiperurykemii i dnie moczanowej oraz średnio dozwolone i zabronione z największą zawartością związków purynowych na 100 g produktu
Z diety należy wykluczyć zupy i sosy na wywarach kostnych, mięsnych, grzybowych. Potraw nie smażymy, dusimy. Przygotowujemy na parze, gotujemy, aby wypłukać nadmiar puryn, rzadziej pieczemy. Potrawy doprawiamy zawiesinami z mąki i mleka. Warzywa i owoce podajemy w postaci surowej, surówek, soków oraz w postaci gotowanej.
W okresie napadowym stosuje się dietę bezmięsną, płynną, kleikowo-owocową (owoce gotowane lub prażone).
Przykładowy jadłospis – bez zaostrzenia choroby
Jadłospis przy dnie moczanowej i hiperurykemii powinien być dostosowany do zaleceń i ograniczeń w danej jednostce chorobowej. Nie oznacza to, że ma być ubogi, powinien być urozmaicony w produkty dozwolone. Produkty powinny być świeże i dobrej jakości. Pacjenci powinni zjadać 5 posiłków na dobę (jeżeli nie ma innych ograniczeń żywieniowych związanych z inną współistniejącą chorobą np. insulinoopornością), zawsze spożywać śniadanie i co mniej więcej 3 godziny jeść kolejny posiłek. Ostatni posiłek zalecane jest spożywać na 4 godziny przed snem, aby nie dopuścić do zatrzymywania się większej ilości kwasu moczowego w ciągu nocy.
I śniadania:
a) płatki pszenne (zalane wrzątkiem, po 5-15 minutach odlewamy wodę), do tego jogurt naturalny 2% oraz uprażone jabłko
b) bułka grahamka z twarożkiem chudym wymieszanym ze szczypiorkiem i jogurtem naturalnym, do tego pomidor i papryka zielona
II śniadania:
a) szklanka soku warzywno-owocowego z kromką chleba pszennego plus jajko na miękko i ogórek gruntowy
b) pieczywo pszenno-żytnie z chudą wędliną drobiową podane z sałatą i rzodkiewką
Obiady:
a) łosoś/halibut/dorsz przyprawiony ziołami i przyrządzony na parze, podany z ziemniakami z wody, do tego brokuł i marchewka przygotowane na parze, kompot z wiśni
b) zupa jarzynowa na wywarze warzywnym z dodatkiem ziemniaków zabielona jogurtem naturalnym 2%, herbata owocowa
Podwieczorki:
a) pudding z kaszy jaglanej z malinami/truskawkami i migdałami
b) sałatka z mixu sałat, sera brie i winogron polana oliwą z oliwek i doprawiona ulubionymi ziołami
Uwaga: wskazane jest spożywanie owoców do godziny 17 (w cukrzycy do 16).
Kolacje:
a) sałatka z tuńczyka z wody do tego jogurt naturalny, cebula posiekana i kukurydza, podajemy z pieczywem graham
b) makaron pszenny pełnoziarnisty ugotowany al’dente, do tego pieczony bakłażan, pomidorkami koktajlowe i uprażone pestki słonecznika, na wierzch posypujemy startym drobno serem żółtym (parmezan, mozzarella), doprawiamy do smaku ulubionymi ziołami.
Piśmiennictwo
- Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D., Dietoterapia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
- Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.
- Gertig H., Przysławski J., Bromatologia. Zarys nauki o żywności i żywieniu. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.
