Endometrioza – objawy, diagnoza, leczenie i życie z chorobą

Endometrioza to schorzenie, które bywa trudne do zdiagnozowania, co sprawia, że staje się przyczyną obniżenia jakości życia u wielu kobiet. Jakie są nietypowe objawy endometriozy? Czy endometrioza jest groźna i na czym aktualnie polega leczenie tej jednostki chorobowej? Dowiedzmy się więcej na ten ważny temat.

Spis treści:

1. Endometrioza – co to jest?
2. Endometrioza – przyczyny
3. Jakie objawy daje endometrioza?
4. Diagnostyka endometriozy. Jakie badania należy wykonać?
5. Endometrioza – leczenie
   • Leczenie farmakologiczne
   • Leczenie operacyjne
6. Czym grozi nieleczona endometrioza?

Endometrioza – co to jest?

Endometrioza to choroba, której istotą jest obecność komórek błony śluzowej macicy poza miejscem ich prawidłowego występowania, czyli poza jamą macicy. Szacuje się, że nawet 6-10% miesiączkujących kobiet może cierpieć na endometriozę. Jest to schorzenie, które istotnie częściej dotyka kobiet w wieku rozrodczym, jednak możliwe jest jej występowanie również u pacjentek po okresie menopauzy.

Zgodnie z klasyfikacją histologiczną wyróżniamy kilka typów endometriozy, do których zaliczamy:

• typ śluzówkowy – cechuje się obecnością torbieli endometrialnych jajnika,
• typ otrzewnowy – błona śluzowa jamy macicy znajduje się w obrębie otrzewnej, a więc w obrębie błony wyścielającej jamę brzuszną,
• typ gruczolakowaty – w tym typie dominuje obecność tkanki włóknisto-mięśniowej, co jest charakterystyczne dla endometriozy głęboko naciekającej.

Endometrioza – przyczyny

Endometrioza to schorzenie znane od wielu lat, jednak, mimo to, nadal nie poznano jej dokładnej przyczyny. Jedna z bardziej uznanych teorii przyczyny endometriozy upatruje w zjawisku tak zwanego miesiączkowania wstecznego. Istotą tego zjawiska jest cofanie się krwi miesiączkowej przez jajowody do jamy otrzewnej, ale także przez naczynia krwionośne i limfatyczne do bardziej odległych lokalizacji.

Zgodnie z teorią, przemieszczone komórki endometrium nie tracą zdolności do implantacji i zaczynają funkcjonować w nowym środowisku. Dużą rolę odgrywają tutaj również czynniki dziedziczne. Zauważono bowiem, że wśród bliźniaczek jednojajowych współwystępowanie endometriozy dotyczyło aż 75% par.

Jakie objawy daje endometrioza?

Objawy endometriozy są mało charakterystyczne. Najczęstsze symptomy tej jednostki chorobowej to:

• bolesne miesiączkowanie,
• ból w podbrzuszu w okresie okołomiesiączkowym,
• bóle w innych lokalizacjach: w nadbrzuszu, śródbrzuszu, nie zawsze związane z cyklem miesiączkowym,
• dyspareunia – czyli bolesne stosunki seksualne,
• bolesne oddawanie stolca i moczu – w sytuacji, gdy komórki endometrium lokalizują się w okolicy pęcherza moczowego czy odbytnicy,
• nadmierne krwawienia miesiączkowe,
• plamienia kontaktowe – przy endometriozie lokalizującej się w obrębie szyjki macicy,
• niepłodność,
• poronienia – szacuje się, że poronienia u kobiet z endometriozą występują z częstością nawet 40%, w porównaniu do 15-20% w populacji ogólnej.

Zdarza się również, że endometrioza przebiega bez objawów klinicznych. Należy podkreślić, że ze względu na niespecyficzne objawy chorobowe, rozpoznanie endometriozy może być opóźnione o wiele lat.

>> Przeczytaj też: Wczesne wykrywanie endometriozy

Diagnostyka endometriozy. Jakie badania należy wykonać?

Diagnostyka endometriozy w wielu przypadkach wymaga zrealizowania wielu badań, w tym badań obrazowych, laboratoryjnych, a nawet histopatologicznych. W diagnostyce endometriozy zastosowanie znajduje:

• ultrasonografia przezpochwowa (badanie USG) – jest to badanie o dużej dostępności, jednak należy mieć świadomość, że brak odchyleń w tym przypadku nie wyklucza endometriozy, badanie USG jest czułe w wykrywaniu torbieli endometrialnych, jednak w trakcie tej procedury może nie być możliwe znalezienie innych typów endometriozy,
• rezonans magnetyczny – badanie wykorzystywane przy podejrzeniu endometriozy przegrody pochwowo-odbytniczej, jednak warto dodać, że rezonans jest coraz rzadziej używany w rutynowej diagnostyce endometriozy,
• laparoskopia – jest to metoda uważana za złoty standard w diagnostyce endometriozy. Podczas badania laparoskopowego ocenia się macicę, przydatki, ale również otrzewną, przeponę czy jelita pod kątem obecności ognisk endometriozy. Możliwe jest także pobranie fragmentu tkanki do badania histopatologicznego, co potwierdza ostatecznie rozpoznanie,
• biomarkery endometriozy – we wczesnej diagnostyce choroby pomocny może okazać się test EndomKIT, który jest badaniem z krwi i obejmuje oznaczenie dwóch markerów – biomarkera BDNF oraz CA-125. Wyniki tych oznaczeń wraz z danymi uzyskanymi z wywiadu są analizowane przez specjalne oprogramowanie, co pozwala na zwiększenie dokładności testu.

Endometrioza – leczenie

Jak można leczyć endometriozę? Nie ma na to pytanie jednej, konkretnej odpowiedzi. Leczenie endometriozy nie jest łatwym zadaniem, wymaga bowiem indywidualnego podejścia do pacjentki, uzależnionego między innymi od jej planów prokreacyjnych, wieku i ogólnego stanu zdrowia.

Celem leczenia jest przede wszystkim zmniejszenie dolegliwości bólowych, przywrócenie płodności oraz zapobieganie rozwojowi kolejnych ognisk chorobowych.

Leczenie farmakologiczne

Leczenie farmakologiczne endometriozy może być stosowane jako jedyna forma leczenia, jak również poprzedzać zaplanowane leczenie operacyjne. W leczeniu farmakologicznym endometriozy zastosowanie znajdują:

• preparaty przeciwbólowe – przede wszystkim niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ),
• preparaty estrogenowo-progestagenowe -taka terapia hormonalna może być stosowana cyklicznie lub w sposób ciągły,
• preparaty progestagenowe – mogą być stosowane doustnie lub jako hormonalny system wewnątrzmaciczny,
• analogi gonadoliberyny.

Leczenie operacyjne

Wybór metody leczenia operacyjnego endometriozy zależy przede wszystkim od typu choroby oraz planów rozrodczych pacjentki. Wśród metod zabiegowych stosowanych w leczeniu tej jednostki chorobowej należy wymienić między innymi:

• uwolnienie zrostów okołojajnikowych i okołojajowodowych,
• wycięcie lub ablacja ognisk endometriozy – taką ablację można zrealizować z wykorzystaniem lasera,
• usunięcie torbieli endometrialnych.

U pacjentek, które nie planują ciąży możliwe jest wykonanie radykalnego zabiegu usunięcia jajników, co wywołuje chirurgiczną menopauzę, a tym samym ustąpienie objawów choroby.  

>> Przeczytaj też: Żywienie i jego rola w profilaktyce i leczeniu endometriozy

Czym grozi nieleczona endometrioza?

Niepodjęcie leczenia endometriozy wiąże się przede wszystkim z wieloletnimi objawami i istotnym obniżeniem jakości życia. Pacjentki z nierozpoznaną lub źle leczoną endometriozą częściej rozwijają depresję i zaburzenia lękowe. Co więcej, jeżeli endometrioza odpowiada za niepłodność, to konsekwencją braku terapii może być także brak potomstwa.

Podsumowując, endometrioza to schorzenie, które wymaga wnikliwej diagnostyki i indywidualnie dobranego leczenia. Jeżeli podejrzewamy u siebie endometriozę, to najlepszym rozwiązaniem jest udanie się na wizytę do doświadczonego ginekologa, który zaproponuje dalsze postępowanie.

Bibliografia

1. A. Basta i inni, Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące diagnostyki i metod leczenia endometriozy, Ginekologia Polska, Nr 11/2012,
2. E. Barcz, Najczęstsze błędy w diagnostyce i leczeniu endometriozy, Ginekologia po Dyplomie, 2016/06,
3. G. Bręborowicz, Położnictwo i ginekologia, Tom 1-2, PZWL, Warszawa 2015, Wydanie 1.