Wytwarzanie krwinek czerwonych w szpiku kostnym jest regulowane przez wiele czynników. Jednym z nich jest hormon, nazywany erytropoetyną. W jakich sytuacjach klinicznych dochodzi do obniżenia, a w jakich do podwyższenia stężenia tego hormonu we krwi? Dowiedz się więcej o erytropoetynie, czyli substancji, która bywa wykorzystywana w leczeniu internistycznym, ale również nielegalnie, w celach dopingu.
Spis treści:
- Erytropoetyna – co to jest EPO?
- Kiedy należy wykonać badanie poziomu erytropoetyny?
- Erytropoetyna: normy i interpretacja wyników
- EPO w medycynie: erytropoetyna jako lek
Erytropoetyna – co to jest EPO?
Erytropoetyna należy do grupy hormonów i zbudowana jest z łańcucha polipeptydowego, do którego dołączone są cztery łańcuchy węglowodanowe (cukrowe). Pod względem biochemicznym jest więc glikoproteiną.
Erytropoetyna produkowana jest przede wszystkim w nerkach i w mniejszej ilości w obrębie wątroby. Hormon ten, w postaci rekombinowanej, jest aktualnie stosowany w leczeniu niektórych rodzajów niedokrwistości, ale również niektórych schorzeń hematologicznych i w stanach po przeszczepie szpiku kostnego.
Erytropoetyna – funkcje
Najważniejszą funkcją erytropoetyny jest regulowanie produkcji krwinek czerwonych, czyli erytrocytów. Hormon ten działa na receptory zlokalizowane w obrębie komórek prekursorowych dla erytrocytów – głównie proerytroblastów. Są to komórki, z których powstają docelowo krwinki czerwone. Można więc powiedzieć, że erytropoetyna to hormon zwiększający liczbę erytrocytów.
Ponadto erytropoetyna zwiększa liczbę retikulocytów oraz stężenie hemoglobiny we krwi. Należy podkreślić, że dojrzałe erytrocyty nie są wrażliwe na działanie erytropoetyny. Hormon ten nie wpływa również na inne układy krwinkowe (na produkcję płytek krwi ani krwinek białych).
Kiedy należy wykonać badanie poziomu erytropoetyny?
Badanie stężenia erytropoetyny wykonuje się przede wszystkim w diagnostyce niedokrwistości oraz nadkrwistości, a więc w przebiegu obniżonego, jak i podwyższonego stężenia hemoglobiny we krwi. Hormon ten oznacza się również niekiedy w trakcie monitorowania schorzeń nerek, w tym przewlekłej niewydolności tego narządu. Badanie to znajduje również zastosowanie w sporcie, ponieważ erytropoetyna jest uważana za nielegalny środek dopingujący.
>> Przeczytaj też: Przewlekła choroba nerek – objawy, przyczyny, powikłania, diagnostyka
Jak przygotować się do badania stężenia erytropoetyny?
Oznaczenie stężenia erytropoetyny jest wykonywane z próbki krwi żylnej. Badanie to nie wymaga więc od pacjenta specjalnego przygotowania. Ważne jest jednak powstrzymanie się od spożywania posiłków na około 10-12 h przed pobraniem próbki krwi. Co więcej, na dzień przed badaniem należy powstrzymać się od intensywnego wysiłku fizycznego oraz spożywania alkoholu.
Erytropoetyna: normy i interpretacja wyników
Wartości referencyjne dla stężenia erytropoetyny są zależne od używanej metody analitycznej oraz konkretnego laboratorium. Wartości te są również uzależnione od wieku pacjenta, jego stanu klinicznego oraz płci. Stężenie erytropoetyny powinno być więc interpretowane w korelacji z obrazem klinicznym. Jakiekolwiek odchylenia w wyniku oznaczenia stężenia erytropoetyny muszą być skonsultowane z lekarzem.
Co oznacza wysokie stężenie erytropoetyny?
Jednym z najważniejszych czynników stymulujących syntezę erytropoetyny jest niedotlenienie (hipoksja). W jakich sytuacjach klinicznych można spodziewać się podwyższonego stężenia erytropoetyny? Należy w tym miejscu wymienić przede wszystkim:
- niektóre rodzaje niedokrwistości, a dokładniej:
- niedokrwistość z niedoboru żelaza,
- niektóre rodzaje niedokrwistości hemolitycznych,
- niedokrwistość aplastyczną,
- w przypadku nieefektywnej syntezy krwinek czerwonych w przebiegu mielodysplazji,
- czerwienicę,
- choroby układu oddechowego związane z niedotlenieniem organizmu,
- niektóre choroby serca,
- nałogowe palenie tytoniu,
- przebywanie na dużych wysokościach nad poziomem morza.
Należy jednak wyraźnie podkreślić, że nie każda niedokrwistość będzie wiązać się z podwyższeniem stężenia erytropoetyny. Prawidłowe stężenie erytropoetyny obserwuje się na przykład przy niedokrwistości w przebiegu chorób przewlekłych.
Co oznacza niski poziom erytropoetyny?
Z obniżeniem stężenia erytropoetyny we krwi można się spotkać w przebiegu przewlekłej niewydolności nerek. Nie jest to zaskakujące, biorąc pod uwagę fakt, że erytropoetyna jest produkowana właśnie w tych narządach. W związku z tym przewlekłej niewydolności nerek towarzyszy na pewnym etapie również niedokrwistość, a więc obniżenie stężenia hemoglobiny we krwi.
To może Cię zainteresować:
>> Niskie stężenie ferrytyny we krwi – o czym może świadczyć, jak podnieść jej poziom?
>> Ferrytyna – możliwe przyczyny hiperferrytynemii
EPO w medycynie: erytropoetyna jako lek
W latach 80. XX wieku udało się wyizolować gen, który koduje białko erytropoetynę, co pozwoliło na uzyskanie rekombinowanej erytropoetyny i jej syntetyzowanie w celach terapeutycznych. Erytropoetyna jest wskazana do stosowania między innymi w przebiegu:
- niedokrwistości występującej na przykład w trakcie leczenia nowotworów złośliwych z wykorzystaniem chemioterapii, u chorych na szpiczaka plazmocytowego, u chorych leczonych z powodu HIV/AIDS,
- wcześniactwa (w celu zapobiegania wystąpieniu niedokrwistości u wcześniaków),
- w stanach po przeszczepie nerki,
- długotrwałych procesów zapalnych, w trakcie których dochodzi do zmniejszenia syntezy erytropoetyny w nerkach,
- niedokrwistości sierpowatokrwinkowej,
- zespołów mielodysplastycznych,
- hipoplazji szpiku kostnego.
Erytropoetyna jest podawana drogą podskórną lub dożylną, a dawkowanie jest ustalane indywidualnie w zależności od jednostki chorobowej i obrazu klinicznego prezentowanego przez pacjenta.
Erytropoetyna: hormon stosowany w sporcie jako środek dopingujący
Ze względu na swoje właściwości, erytropoetyna bywa wykorzystywana przez sportowców jako środek dopingujący. Hormon ten powoduje bowiem wzrost liczby krwinek czerwonych, co przekłada się na lepsze utlenowanie tkanek i narządów, a tym samym prowadzi do poprawy wydolności organizmu. Z tego powodu stężenie tego hormonu jest często oznaczane przed wydarzeniami sportowymi.
Erytropoetyna to hormon, który reguluje powstawanie krwinek czerwonych w szpiku kostnym. Jego stężenie jest oznaczane w trakcie diagnostyki hematologicznej i nefrologicznej. Związek ten jest również nielegalnie stosowany jako doping w celu poprawy wydolności organizmu. Wszelkie odchylenia dotyczące stężenia erytropoetyny powinny być interpretowane w odniesieniu do konkretnego pacjenta i konsultowane z lekarzem.
Bibliografia
- Dmoszyńska, Wielka Interna – Hematologia, Wydawnictwo Medical Tribune, 2009.
- Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
- Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659,
- E. Bańkowski, Biochemia podręcznik dla studentów uczelni medycznych. Wrocław: Elsevir Urban & Partner, 2010.
