Dolegliwości bólowe u dziecka zawsze skłaniają rodzica do poszukiwania przyczyn – zwłaszcza gdy tego typu objawy pojawiają się regularnie. Niejednokrotnie niepokój mamy i taty wzbudza, gdy dziecko skarży się na ból w obrębie kończyn dolnych, a także innych częściach ciała. Mogą to być bóle wzrostowe, które są po prostu wynikiem fizjologicznego procesu dorastania. Dowiedz się, jak je rozpoznać i odróżnić od symptomów choroby.
Spis treści:
- Czym są bóle wzrostowe?
- Jakie są przyczyny bólów wzrostowych u dzieci?
- Symptomy wykluczające bóle wzrostowe
- Diagnostyka bólów wzrostowych
- Bóle wzrostowe – naturalny etap rozwoju dziecka
Czym są bóle wzrostowe?
Pod powyższym określeniem kryją się nawracające dolegliwości bólowe wieku dziecięcego, które posiadają następujące cechy:
- dotyczą zazwyczaj obu kończyn dolnych (uda i podudzie),
- występuje sporadycznie, nie codziennie, przez co najmniej 3 miesiące,
- zwykle pojawiają się pod koniec dnia lub w nocy,
- nie prowadzą do istotnego ograniczenia aktywności i utykania,
- trwa zazwyczaj kilkanaście minut (choć może też kilka godzin).
- występują okresy dni, tygodni lub miesięcy bez bólu,
- ból nie występuje rano,
- ogólne samopoczucie dziecka pozostaje na dobrym poziomie.
Bóle wzrostowe są łagodne i ustępują z czasem, gdy dziecko rośnie i osiąga wiek dojrzewania. W literaturze naukowej odsetek dzieci doświadczających tych dolegliwości jest zróżnicowany i oscyluje między 3% a 49%, przy średniej wartości około 15% w całym okresie życia. Mimo że symptomy są z reguły łagodne, to szacuje się, że około ⅔ dzieci może odczuwać ból na tyle silny, że prowadzi do płaczu.
Jakie są przyczyny bólów wzrostowych u dzieci?
Przyczyny bólów wzrostowych nie zostały jeszcze w pełni zrozumiane, jednak istnieją pewne teorie oparte na obserwacjach naukowych:
- Dzieci mogą mieć niższy próg bólu, co sprawia, że są bardziej wrażliwe na dyskomfort.
- Zaburzenia w obrębie naczyń krwionośnych dostarczających krew do kończyn dolnych. Taką hipotezę postawiono z uwagi na fakt, iż u dzieci doświadczających bólów wzrostowych bardzo często współwystępują migrenowe bóle głowy.
- Czynniki okołoporodowe, takie jak wcześniactwo, niska ocena w skali Apgar, mała długość ciała, niska masa urodzeniowa czy mniejszy obwód głowy, mogą mieć związek z większym ryzykiem wystąpienia bólów wzrostowych.
- Zmniejszona gęstość mineralna kości, która może prowadzić do łatwiejszego powstawania przeciążeń.
- Niektóre wady postawy, np. szpotawość lub koślawość kolan.
- Intensywna aktywność fizyczna, która jest charakterystyczna dla grupy wiekowej.
- Szybki wzrost kości długich – ten fizjologiczny proces zachodzi głównie w nocy, co w dużej mierze pokrywa się z porą odczuwania bólu.
>> Dowiedz się, czym jest: Reumatoidalne zapalenie stawów
Kiedy pojawiają się bóle wzrostowe?
Bóle wzrostowe najczęściej występują w przedziale wiekowym od 3 do 12 lat, przy czym obserwuje się je częściej u dziewczynek. Najwięcej przypadków dolegliwości odnotowuje się między 4. a 6. rokiem życia dziecka. Natomiast u bardzo małych dzieci, takich jak 2-latki, bóle wzrostowe zdarzają się rzadko.
Symptomy wykluczające bóle wzrostowe
Kiedy ból kończyn u dziecka jest oznaką poważnych dolegliwości? Aby odróżnić bóle wzrostowe od innych schorzeń, kluczowe jest zrozumienie nie tylko ich charakterystycznych objawów, ale również symptomów, które mogą wskazywać na konieczność przeprowadzenia bardziej szczegółowej diagnostyki różnicowej. Objawy, które powinny skłonić do dalszych badań to:
- wzorzec nasilenia, czas trwania i pora występowania niezgodne z charakterystyką bólów wzrostowych;
- wyraźne oznaki choroby ortopedycznej i/lub neurologicznej, w szczególności ból zlokalizowany w stawach, sztywność poranna, asymetria dolegliwości,
- dominująca lokalizacja dolegliwości z innych obszarów niż kończyny dolne,
- wszelkie nieprawidłowości w określonych badaniach (np. zdjęciu rentgenowskim i/lub scyntygrafii kości)
- kiedy bólowi nóg towarzyszy silna potrzeba ich poruszania,
- dolegliwości nieustępujące po lekach przeciwbólowych,
- współwystępowanie gorączki, utraty masy ciała, uczucia zmęczenia i/lub osłabienia,
- tkliwość, zaczerwienienie, obrzęk i/lub sztywność stawu kończyn dolnych,
- trudności w poruszaniu się, utykanie.
>> Sprawdź, jak wygląda: Choroba Stilla – diagnostyka
Diagnostyka bólów wzrostowych
Diagnoza bólów wzrostowych opiera się głównie na dokładnym wywiadzie medycznym i szczegółowym badaniu fizykalnym pacjenta. Nie istnieje pojedynczy test laboratoryjny lub obrazowy, który pozwoliłby na potwierdzenie diagnozy. Nie oznacza to jednak, że przy podejrzeniu wzrostowej etiologii bólu nie są wykonywane żadne oznaczenia. Wręcz przeciwnie – brak pewności co do jednoznacznego rozpoznania skłania do przeprowadzenia podstawowych badań, tj.:
- morfologia z rozmazem, białko C-reaktywne oraz OB,
- zdjęcie rentgenowskie kończyn dolnych,
- jeśli podejrzewana jest choroba autoimmunologiczna, należy wykonać badania laboratoryjne, takie jak oznaczenie przeciwciał przeciwjądrowych (ANA), przeciw antydwuniciowemu DNA (anty-ds DNA), poziom dopełniacza i badanie ogólne moczu – decyzja co do ich oznaczenia należy do lekarza.
Tu warto wspomnieć, że celem tej prostej, wstępnej diagnostyki różnicowej jest przede wszystkim wykluczenie poważnych przyczyn bólu: chorób onkologicznych (którym mogą towarzyszyć bóle kostne, zwłaszcza białaczce), zapaleń stawów (nie tylko reumatologicznych, ale i infekcyjnych), urazów oraz kostniaka kostnawego (łagodny guz kości, który jednak daje silne dolegliwości bólowe).
Bóle wzrostowe u dzieci – co pomaga maluchom?
Postępowanie łagodzące nasilenie bólów wzrostowych obejmuje:
- doraźne stosowanie leków przeciwbólowych, takich jak ibuprofen i/lub paracetamol,
- ciepłe kąpiele,
- masaż miejsc objętych bólem,
- ćwiczenia rozciągające,
- fizjoterapia.
Ważnym elementem postępowania jest także wyjaśnienie rodzicom fizjologicznego, przemijającego i niegroźnego dla zdrowia i życia dziecka charakteru dolegliwości.
>> Może też zainteresować Cię: Wczesne zapalenie stawów (WZS)
Bóle wzrostowe – naturalny etap rozwoju dziecka
Bóle wzrostowe to nawracające, symetryczne dolegliwości bólowe głównie kończyn dolnych, które pojawiają się u dzieci między 3. a 12. rokiem życia. Występują pod koniec dnia lub w nocy i nie stanowią zagrożenia dla zdrowia i życia dziecka. W przypadku niejasności co do przyczyn bólu wskazane jest przeprowadzenie choćby podstawowej diagnostyki. Łagodzenie bólów wzrostowych opiera się o ćwiczenia, masaże i doraźne podawanie leków przeciwbólowych.
Źródła:
- Pavone V, Vescio A, Valenti F, Sapienza M, Sessa G, Testa G. Growing pains: What do we know about etiology? A systematic review. World J Orthop. 2019 Apr 18;10(4):192-205. doi: 10.5312/wjo.v10.i4.192. PMID: 31041161; PMCID: PMC6475815.
- Lehman PJ, Carl RL. Growing Pains. Sports Health. 2017 Mar-Apr;9(2):132-138. doi: 10.1177/1941738117692533. Epub 2017 Feb 8. PMID: 28177851; PMCID: PMC5349398.
- Champion GD, Bui M, Sarraf S, Donnelly TJ, Bott AN, Goh S, Jaaniste T, Hopper J. Improved definition of growing pains: A common familial primary pain disorder of early childhood. Paediatr Neonatal Pain. 2022 May 7;4(2):78-86. doi: 10.1002/pne2.12079. PMID: 35719219; PMCID: PMC9189907.
- Mary O’Keeffe, Steven J Kamper, Laura Montgomery, Amanda Williams, Alexandra Martiniuk, Barbara Lucas, Amabile B Dario, Michael S Rathleff, Lise Hestbaek, Christopher M Williams; Defining Growing Pains: A Scoping Review. Pediatrics August 2022; 150 (2): e2021052578. 10.1542/peds.2021-052578
