Oznaczenie poziomu większości składników pokarmowych wykonuje się z surowicy. Natomiast oznaczenie poziomu jodu w organizmie wykonuje się raczej z moczu, chociaż badanie jodu w surowicy również jest dostępne. Jednak to stężenie jodu w moczu uznawane jest za marker jego poziomu w organizmie, zarówno u pojedynczego pacjenta, jak i w populacji ogólnej.
Badania wskazują, że aż 35% światowej populacji spożywa niewystarczającą ilość jodu, a ryzyko związane z jego niedoborem generuje poważne problemy zdrowotne. Osoby dorosłe narażone są na powstawanie wola tarczycowego i niedoczynności tarczycy, natomiast niedobór jodu w życiu płodowym powiązany jest z nieodwracalnym uszkodzeniem mózgu płodu i upośledzeniem umysłowym u dziecka.
Dlatego ważne jest, aby można było w sposób łatwy i dostępny oznaczyć stężenie jodu w organizmie pacjenta. Badaniem, które to umożliwia w sposób wiarygodny, a jednocześnie jest łatwo dostępne, jest oznaczanie jodu w moczu.
Wiadomo, że większość jodu wchłanianego w organizmie człowieka – 90% – wydalane jest z moczem, przez nerki. Dlatego poziom jodu w moczu uważany jest za czuły marker aktualnego spożycia tego pierwiastka, który odzwierciedla równowagę pomiędzy spożyciem a wydalaniem i może wskazywać na zmiany zawartości jodu w diecie. W przypadku małej podaży jodu jego wydalanie ulega zmniejszeniu, a co za tym idzie, jest wskaźnikiem niedoborów.
Wiadomo, iż niewielka część jodu wydalana jest również z kałem, jednak w ogólnym bilansie jest to ilość nieistotna.
Do właściwej interpretacji wyników badania należy zdawać sobie sprawę z tego, co pokazuje badanie i w jaki sposób należy je właściwie wykonać. Otóż stężenie jodu w moczu u danej osoby może zmieniać się w ciągu dnia, może zmieniać się również z dnia na dzień. Dlatego do oznaczania jodu w moczu najlepiej jest zastosować dobową zbiórkę moczu lub – jeśli jest to pojedyncza próbka – mocz poranny, który był w pęcherzu moczowym przez całą noc. Drugi aspekt testu to fakt, iż stężenie jodu w moczu odzwierciedla jego zawartość w diecie, nie pokazuje bezpośrednio jakie jest jego stężenie w tarczycy. Ponieważ jednak organizm człowieka nie jest w stanie magazynować jodu, jest on dostarczany do tarczycy z bieżących źródeł, jego poziom w moczu pośrednio wskazuje na to, ile mamy go w organizmie. Dlatego – będąc świadomym ograniczeń tego oznaczenia – warto wykonywać to badanie.
Jest ono przydatne również w ocenie zbyt wysokiej podaży jodu w diecie i zwiększonego ryzyka działań niepożądanych takiego stanu. Wówczas wydalanie jodu z moczem będzie zwiększone.
Zapotrzebowanie na jod zostało ustalone na poziomie 150 μg/dobę dla kobiet i mężczyzn. Wyższe zapotrzebowanie mają kobiety w ciąży – 200 μg/dobę, a także karmiące – 290 μg/dobę. Zapotrzebowanie na jod jest znacznie zwiększone podczas ciąży i laktacji, ponieważ tarczyca matki jest jedynym źródłem hormonów tarczycy dla płodu. W okresie laktacji natomiast zapotrzebowanie na jod pozostaje podwyższone, ponieważ dla dziecka karmionego piersią mleko matki jest jedynym źródłem tego pierwiastka w diecie noworodka i niemowlęcia.
Przeczytaj też: Tarczyca w ciąży pod specjalnym nadzorem
Oznaczanie poziomu jodu w moczu jest również dobrym wskaźnikiem zaopatrzenia w ten pierwiastek populacji ogólnej i – wg wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia – jest to marker używany również do takich celów. Na świecie stosuje się różne techniki analityczne oznaczania jodu w moczu. Może to być technika HPLC lub – jak to jest stosowane w ALAB laboratoria – ICP-MS – spektrometria mas w plazmie indukcyjnie sprzężonej.
Pomimo faktu, że kobiety karmiące mają wyższe zapotrzebowanie na jod niż kobiety w ciąży, średnie stężenie jodu w moczu jest niższe niż u ciężarnych, ponieważ część tego pierwiastka wydziela się z mlekiem.
Piśmiennictwo
- WHO. Urinary iodine concentrations for determining iodine status deficiency in populations. Vitamin and Mineral Nutrition Information System. Geneva: World Health Organization; 2013 (http://www.who.int/nutrition/vmnis/ indicators/urinaryiodine, accessed [date]).
- Haap M, Roth HJ, Huber T, Dittmann H, Wahl R. Urinary iodine: comparison of a simple method for its determination in microplates with measurement by inductively-coupled plasma mass spectrometry. Sci Rep. 2017 Jan 3;7:39835. doi: 10.1038/srep39835. PMID: 28045077; PMCID: PMC5206638.
