Każdego roku, gdy nadchodzi czas wzmożonej aktywności kleszczy, sporo mówi się o zagrożeniach zdrowotnych związanych z ugryzieniami przez te pajęczaki. Jednak coraz więcej wskazuje na to, że nie tylko na rodzime gatunki kleszczy należy uważać. Czy rzeczywiście kleszcze afrykańskie w Polsce mogą stanowić zagrożenie? Po czym rozpoznać kleszcza afrykańskiego i jakie problemy zdrowotne mogą pojawiać się po jego ukąszeniu? W poniższym artykule znajdziesz odpowiedzi na te pytania.
Spis treści:
- Skąd biorą się kleszcze afrykańskie w Polsce?
- Kleszcz afrykański a zwykły – jak je odróżnić?
- Dlaczego kleszcze afrykańskie są niebezpieczne dla ludzi?
- Co zrobić po ukąszeniu kleszcza afrykańskiego?
- Podsumowanie
Skąd biorą się kleszcze afrykańskie w Polsce?
Kleszcz afrykański (znany również jako Hyalomma) jeszcze do niedawna uznawany był za gatunek niewystępujący w Polsce. Zasiedlają one przede wszystkim pustynie, półpustynie czy sawanny, a do rozwoju potrzebują ciepła i niskiej wilgotności. Co zatem robią kleszcze z Afryki w Polsce?
Co roku tysiące larw oraz nimf kleszczy afrykańskich trafiały do Europy (w tym Polski) w związku z migracją ptaków. Dotychczas wspomniane larwy kleszczy afrykańskich w tych rejonach Europy nie miały optymalnych warunków do swojego rozwoju, w wyniku czego ginęły. Jednak za sprawą coraz cieplejszych i suchych wiosen oraz lat ze wzmożonymi upałami, kleszcze afrykańskie uzyskały odpowiednie warunki do życia i pojawiły się już np. w Niemczech, Czechach czy Słowacji, a także w Polsce.
Kleszcz afrykański a zwykły – jak je odróżnić?
Kleszcze afrykańskie mają długie, prążkowane odnóża, które są zdecydowanie dłuższe względem ciała w porównaniu do rodzimych kleszczy. Są również nawet 4-krotonie większe od kleszczy pospolitych, popularnie występujących w Polsce. Dodatkowo, mają charakterystyczny, spiczasty kształt i żółtawe lub brązowe ubarwienie wraz z ciemnymi plamami na grzbiecie. Warto wiedzieć o tym, że afrykańskie kleszcze po napiciu krwią mogą mieć nawet ponad 2 cm długości – zdecydowanie więcej niż w przypadku innych rodzajów kleszczy.
>> Sprawdź również: Sezon na kleszcze
Dlaczego kleszcze afrykańskie są niebezpieczne dla ludzi?
Kleszcze afrykańskie przenoszą różnego typu bakterie i wirusy. Szczególnie niebezpieczny jest wirus krymsko-kongijskiej gorączki krwotocznej (CCHFV), ponieważ wywoływana przez niego choroba, jaką jest gorączka krwotoczna, wiąże się z wysoką śmiertelnością na poziomie. Kleszcze tropikalne – a do takich zalicza się kleszcz afrykański – tak samo jak gatunki europejskie mogą również wywoływać boreliozę i kleszczowe zapalenie mózgu.
Okres inkubacji wirusa wynosi zwykle 1-3 dni, natomiast sam czas uwidocznienia się objawów zależny jest od liczby cząsteczek wirusa i transmisji. Zwykle jednak symptomy zakażenia CCHFV pojawiają się dość szybko, bo już w czasie 4-12 dni od ukąszenia. Warto mieć na uwadze, że również nieumiejętne usuwanie zakażonego pajęczaka i w efekcie jego rozgniecenie, może doprowadzić do zakażenia.
Początkowo objawy krymsko-kongijskiej gorączki krwotocznej przypominają grypę – występują dreszcze, gorączka, ból gałek ocznych, bóle stawów i mięśni, nudności, ból brzucha, osłabienie. Później pojawiają się problemy ze świadomością, agresja, senność, tachykardia, krwawe wybroczyny czy krwawienia. Terapia w przypadku CCHFV jest leczeniem objawowym i koncentruje się na podtrzymaniu funkcji życiowych pacjenta.
Co zrobić po ukąszeniu kleszcza afrykańskiego?
Gdy dojdzie do ukąszenia kleszcza, należy go jak najszybciej usunąć, chwytając za aparat gębowy pęsetą lub robiąc to przy pomocy innych narzędzi dostępnych w aptekach (np. lasso). Bardzo ważne, by nie przyduszać czy zgniatać kleszcza w żaden sposób – czy to przy pomocy narzędzi, czy kremów, olejów lub innych substancji. Dodatkowo, biorąc pod uwagę rzadkość występowania kleszcza afrykańskiego w Polsce, warto zachować wyjętego pajęczaka do sprawdzenia, czy rzeczywiście mamy do czynienia z tym gatunkiem.
Jakie badania wykonać?
Przede wszystkim, po ukąszeniu i sprawnym usunięciu pajęczaka, należy zachować go do badania. Możliwe jest sprawdzenie kleszcza wyciągniętego z ciała żywiciela pod kątem zakażenia krętkiem Borellia. Uzyskanie wyniku takiego badania pozwala oszacować ryzyko zachorowania na boreliozę, jednak nie jest jednoznaczne z zachorowaniem na nią. W przypadku upłynięcia dłuższego czasu od ukąszenia, tj. ok. 4-6 tygodni, można wykonać u osoby ukąszonej badania przesiewowe oraz ewentualny test potwierdzenia, w celu weryfikacji wątpliwych czy dodatnich wyników uzyskanych w badaniach przesiewowych.
>> Sprawdź to badanie: Panel koinfekcje (9 badań wykrywających 7 drobnoustrojów)
Do jakiego lekarza się zgłosić?
Po ugryzieniu należy monitorować stan swojego zdrowia oraz obserwować miejsce wokół ugryzienia. Obecność na skórze rumienia, któremu może towarzyszyć podwyższona temperatura, powinna skłonić do konsultacji z lekarzem pierwszego kontaktu lub lekarzem medycyny tropikalnej – szczególnie wtedy, jeśli u ukąszonej osoby występują objawy wskazujące na możliwe zakażenie CCHFV.
Podsumowanie
Kleszcze afrykańskie, choć dotychczas niespotykane w Polsce, ze względu na zmieniający się klimat, mogą coraz częściej osiedlać się na terenach naszych rodzimych łąk czy lasów. Możliwość zakażenia krymsko-kongijską gorączką krwotoczną jest istotnym zagrożeniem zdrowotnym, którego nie można bagatelizować. W związku z tym – również w kontekście profilaktyki zakażenia boreliozą przenoszoną przez rodzime kleszcze – ważne jest sprawdzanie powierzchni ciała po wizytach w lasach czy na łąkach i terenach trawiastych, a także w przypadku ukąszenia, jak najszybsze usunięcie kleszcza, obserwowanie swojego stanu zdrowia i wykonanie odpowiednich badań, wykluczających możliwość zakażenia np. boreliozą.
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia
1. Kleszcze afrykańskie Hyalomma są już w Polsce. Dostęp: 07.09.2024
https://nauka.pap.pl/palio/html.run?_Instance=cms_nauka.pap.pl&_PageID=11&_RowID=&s=depesza&dz=&dep=391410&data=&_CheckSum=-1651015580
2. Knutelski, S. Bać się, czy nie, oto jest pytanie, czyli o kleszczach z rodzaju Hyalomma Koch, 1844. Dostęp: 08.09.2024
https://nauka.uj.edu.pl/aktualnosci/-/journal_content/56_INSTANCE_Sz8leL0jYQen/74541952/156398028
3. Sezon na kleszcze – zbadaj się na boreliozę. Dostęp: 08.09.2024
https://www.alablaboratoria.pl/19754-sezon-na-kleszcze–zbadaj-sie-na-borelioze
