Rak płuc pozostaje jedną z głównych przyczyn zgonów związanych z nowotworami na całym świecie, co czyni wczesną diagnozę i skuteczne monitorowanie kluczowymi aspektami poprawy przeżywalności pacjentów. Współczesna medycyna wykorzystuje markery nowotworowe jako istotne narzędzia w diagnostyce raka płuc. Te specyficzne biomarkery pomagają w identyfikacji obecności nowotworu, ocenie jego stadium, monitorowaniu odpowiedzi na leczenie oraz w wykrywaniu nawrotów. Choć same w sobie nie są wystarczające do postawienia diagnozy, ich właściwe zastosowanie w połączeniu z innymi metodami diagnostycznymi może znacząco wpłynąć na skuteczność terapii i rokowania pacjentów.
Spis treści:
- Marker nowotworowy płuc: wskazania do badania
- Rak płuc: markery, który warto sprawdzić przy stawianiu diagnozy
- Co oznaczają wyniki i odchylenia od normy przy badaniu markera raka płuc?
- Jakie inne markery – oprócz raka płuc – warto sprawdzić?
- Jak przygotować się do badania markeru raka płuc?
Marker nowotworowy płuc: wskazania do badania
Wskazania do badania markerów nowotworowych raka płuc obejmują pacjentów z objawami sugerującymi raka płuc, takimi jak:
- przewlekły kaszel,
- krwioplucie,
- bóle w klatce piersiowej
oraz tych z grupy wysokiego ryzyka, np. palaczy, osób pracujących w szkodliwych warunkach lub osób obciążonych rodzinnie. Markery te mogą również uzupełniać diagnozę w przypadkach, gdy obrazowanie nie dostarcza jednoznacznych wyników.
Markery raka płuc: kiedy warto je oznaczyć?
Badania biomarkerów nowotworowych są najczęściej zalecane w dwóch kluczowych sytuacjach:
- podczas początkowej diagnozy do jej potwierdzenia oraz określenia typu nowotworu,
- w trakcie monitorowania postępów terapii w celu oceny jej skuteczności i ewentualnej wznowy.
>> To może Cię zainteresować: Rola badań genetycznych w diagnostyce nowotworów
Rak płuc: markery, który warto sprawdzić przy stawianiu diagnozy
Jednym z najczęściej stosowanych markerów w diagnostyce raka płuc jest CYFRA 21-1. Jest to fragment białka cytokeratyny 19, którego poziom często wzrasta w nowotworach płuc, zwłaszcza w przypadku niedrobnokomórkowego raka płuc (NSCLC).
Badania wykazują, że poziom CYFRA 21-1 koreluje z rozmiarem ww. guza oraz stadium choroby, co czyni go użytecznym narzędziem diagnostycznym i prognostycznym. Inne markery, takie jak CEA (antygen karcynoembrionalny) oraz NSE (swoista enolaza neuronowa), również mogą być używane w diagnostyce raka płuc, choć ich specyficzność i czułość są mniej precyzyjne w porównaniu do CYFRA 21-1.
Jakie czynniki mogą mieć wpływ na wynik badania markerów nowotworowych płuc?
Poziom markerów może być podwyższony nie tylko w przypadku nowotworu, ale również w innych stanach chorobowych, takich jak przewlekłe zapalenie płuc, gruźlica czy choroby płuc o podłożu zapalnym. Ponadto, różnice w poziomie markerów mogą wynikać z indywidualnych cech pacjenta, takich jak wiek, płeć czy stan ogólny zdrowia. W przypadku niespecyficznych markerów, takich jak CEA, podwyższony poziom może towarzyszyć innym rodzajom nowotworów.
Co oznaczają wyniki i odchylenia od normy przy badaniu markera raka płuc?
Podwyższone poziomy markerów nowotworowych, takich jak CYFRA 21-1, sugerują obecność raka płuc, ale najczęściej służą do oceny postępu choroby oraz monitorowania odpowiedzi na leczenia, nie do stawiania diagnozy.
Jakie inne markery – oprócz raka płuc – warto sprawdzić?
W diagnostyce nowotworowej warto rozważyć badanie markerów nie tylko specyficznych dla raka płuc, ale również tych związanych z innymi powszechnie występującymi nowotworami. Statystyki wskazują, że poza rakiem płuc, często występują także: rak piersi (BRCA1, BRCA2, HER2, CA 15-3), rak jelita grubego (CEA), rak żołądka (CA 72-4) oraz rak wątroby (AFP).
Markery nowotworowe, które powinna sprawdzić kobieta
U kobiet, oprócz markerów raka żołądka, warto rozważyć badanie markerów specyficznych dla nowotworów narządów rodnych oraz tych, które według statystyk występują najczęściej. Zalecany pakiet markerów obejmuje: CA 125, HE4, CEA, CA 19-9, CA 15-3 oraz S-100. Oznaczenie tych markerów może być szczególnie istotne u kobiet z dodatnim wywiadem rodzinnym.
Markery nowotworowe, które powinien sprawdzić mężczyzna
U mężczyzn, poza markerami raka żołądka, warto uwzględnić badanie markerów związanych z nowotworami prostaty, takich jak PSA (antygen swoisty dla prostaty). Podwyższony poziom PSA może świadczyć o raku prostaty, ale także o innych chorobach tego narządu. Regularne badania tego antygenu są zalecane zwłaszcza u mężczyzn po 50. roku życia. Dodatkowo podobnie jak u kobiet zaleca się oznaczenie markerów związanych z najczęstszymi nowotworami u mężczyzn: CEA, CA 19-9, AFP oraz S-100.
Jak przygotować się do badania markeru raka płuc?
Do badania markerów raka płuc nie jest wymagane specjalne przygotowanie. Ważne jest jednak, aby pacjent unikał wszelkich działań mogących wpłynąć na ich poziom, takich jak intensywne wysiłki fizyczne zmiany w diecie, przed wykonaniem badania. Ponadto warto poinformować lekarza o wszelkich towarzyszących schorzeniach, które mogą wpłynąć na wyniki testów.
Markery nowotworowe stanowią istotne wsparcie w diagnostyce i monitorowaniu raka płuc, oferując cenne informacje o obecności, stadium i postępach choroby. Choć nie zastępują one pełnej diagnostyki, ich wykorzystanie w połączeniu z innymi metodami może znacząco poprawić rokowania pacjentów i efektywność terapii.
Bibliografia
- Wadowska K, Bil-Lula I, Trembecki Ł, Śliwińska-Mossoń M. Genetic Markers in Lung Cancer Diagnosis: A Review. Int J Mol Sci. 2020 Jun 27;21(13):4569.
- Schneider J. Tumor markers in detection of lung cancer. Adv Clin Chem. 2006;42:1-41.
- Nikliński J, Niklińska W, Laudanski J, Chyczewska E, Chyczewski L. Prognostic molecular markers in non-small cell lung cancer. Lung Cancer. 2001 Dec;34 Suppl 2:S53-8.
- Molina R, Marrades RM, Augé JM, et al. Assessment of a Combined Panel of Six Serum Tumor Markers for Lung Cancer. Am J Respir Crit Care Med. 2016 Feb 15;193(4):427-37.
