Zawał serca to jedno z najgroźniejszych schorzeń układu krążenia. Stanowi stan bezpośredniego zagrożenia życia i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Rozwija się nagle, a jego przyczyną jest najczęściej zamknięcie światła jednej z tętnic wieńcowych, co uniemożliwia napływ krwi do mięśnia sercowego. Dowiedz się, jakie są objawy i jak rozpoznać zawał serca.
Spis treści:
Czym jest zawał serca?
Zawał serca to stan, w którym dochodzi niedokrwienia części mięśnia sercowego. Najczęściej jego przyczyną jest zamknięcie tętnicy wieńcowej przez zakrzep, który powstaje na podłożu pękniętej blaszki miażdżycowej. Brak dopływu tlenu i substancji odżywczych do mięśnia sercowego prowadzi do jego uszkodzenia, a w przypadku braku szybkiej interwencji – do martwicy tkanki.
Na podstawie zmian w zapisie EKG wyróżnia się:
- zawał serca bez uniesienia odcinka ST (NSTEMI) – w zapisie nie występuje uniesienie odcinka ST.
- zawał serca z uniesieniem odcinka ST (STEMI) – w zapisie widoczne jest charakterystyczne uniesienie odcinka ST.
Określenie rodzaju zawału serca jest ważne dla postępowania leczniczego. W przeciwieństwie do NSTEMI w zawale mięśnia sercowego z uniesieniem odcinka ST dochodzi do całkowitego zamknięcia tętnicy.
>> Sprawdź też: Mrowienie i drętwienie lewej ręki – co oznacza i jak leczyć te objawy?
Niedokrwienie mięśnia sercowego: przyczyny
Jak już wspomniano, najczęstszą przyczyną zawału serca jest pęknięcie blaszki miażdżycowej i zablokowanie światła tętnicy wieńcowej przez wytworzoną wokół niej skrzeplinę. Niedokrwienie mięśnia sercowego może również być skutkiem narastania blaszki miażdżycowej, co skutkuje zwężeniem naczynia krwionośnego.
Inną przyczyną zawału serca jest niedokrwienie mięśnia sercowego spowodowane dysproporcją między jego zapotrzebowaniem a zaopatrzeniem w tlen. Może przyczynić się do tego m.in. długotrwała tachyarytmia, ciężkie nadciśnienie tętnicze, niedokrwistość, skurcz tętnicy wieńcowej.
Czynniki ryzyka zawału serca to m.in.:
- nadciśnienie tętnicze,
- nadwaga i otyłość,
- wysokie stężenie cholesterolu LDL i trójglicerydów,
- miażdżyca,
- palenie tytoniu,
- niska aktywność fizyczna,
- stan przedcukrzycowy lub cukrzyca.
Ryzyko zawału serca wzrasta wraz z wiekiem. Jednak w ostatnich latach choruje również coraz więcej osób młodych.
Zawał serca: objawy
Głównym objawem zawału serca jest ból w klatce piersiowej. Jest on zlokalizowany za mostkiem. U części osób promieniuje do lewego ramienia, barku, żuchwy lub okolicy międzyłopatkowej. Trwa ponad 20 minut i narasta z czasem. Chorzy zgłaszają uczucie pieczenia, dławienia lub gniecenia w okolicy mostka. Ból przy zawale serca nie ustępuje po przyjęciu nitrogliceryny.
Zdarza się, że ból przy zawale serca nie występuje wcale, ma inny charakter niż typowy, opisany powyżej lub lokalizuje się w nadbrzuszu (co może być mylnie interpretowane jako objaw choroby żołądkowo-jelitowej). Dzieje się tak szczególnie u osób chorujących na cukrzycę, seniorów i kobiet.
| Warto wiedzieć: Tak zwany „kobiecy zawał serca” objawia się często osłabieniem, spadkiem tolerancji wysiłku, bólem brzucha lub pleców, zawrotami głowy, nudnościami, omdleniem. Ze względu na nietypowe objawy kobiety później zgłaszają się po pomoc lekarską. |
>> To może Cię zainteresować: Najczęstsze rodzaje anemii i ich przyczyny
Inne objawy zawału mięśnia sercowego
Inne objawy zawału mięśnia sercowego to:
- nagłe zmęczenie lub osłabienie,
- duszność,
- wzmożone pocenie,
- uczucie kołatania lub nieregularnego bicia serca,
- nudności,
- zawroty głowy,
- niepokój i lęk.
| Pamiętaj: Zawał serca można przejść nawet kilka razy w życiu. Za każdym razem objawy mogą się od siebie różnić. |
Diagnostyka zawału serca
Rozpoznanie zawału serca opiera się na:
- obecności objawów podmiotowych,
- zmianach w zapisie spoczynkowego EKG,
- nieprawidłowościach w badaniach laboratoryjnych z krwi i badaniach obrazowych.
>> Przeczytaj także: Wpływ mikrobioty jelitowej na funkcjonowanie układu krążenia
Morfologia a zawał serca
Morfologia krwi jest podstawowym badaniem, które może dostarczyć informacji o ogólnym stanie zdrowia pacjenta. Jej wykonanie jest zlecane osobom z podejrzeniem zawału serca wraz z oceną lipidogramu, poziomu elektrolitów, stężenia kreatyniny, koagulogramem oraz markerami martwicy mięśnia sercowego. Nie jest to jednak badanie, z którego możemy wnioskować o przebytym niedokrwieniu mięśnia sercowego.
Zawał serca: badania krwi różnicujące
Do badań krwi różnicujących zawał serca należą markery martwicy mięśnia sercowego:
- troponiny – białka specyficzne dla mięśnia sercowego, których podwyższony poziom we krwi świadczy o uszkodzeniu serca. Jest to najważniejszy marker zawału serca,
- CK-MB (kinaza kreatynowa MB) – enzym specyficzny dla serca, którego wzrost we krwi również wskazuje na zawał,
- mioglobina – białko występujące w mięśniach, którego podwyższony poziom we krwi może wskazywać na wczesny etap zawału serca,
- peptyd natriuretyczny – białko wytwarzane przez kardiomiocyty komór serca czułe na przeciążenie mięśnia sercowego.
Zawał serca: badania obrazowe
Badania obrazowe, które mogą być zastosowane przy świeżym lub przebytym zawale serca to:
- echokardiografia,
- scyntygrafia perfuzyjna mięśnia sercowego,
- rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa,
- koronarografia.
>> Sprawdź też: Peptyd natriuretyczny typu B – czym jest? Kiedy go oznaczać?
Zawał serca: leczenie
Leczenie zawału serca ma na celu jak najszybsze przywrócenie przepływu krwi przez zablokowane naczynie krwionośne. Chory powinien niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe – wdrożenie terapii w ciągu godziny od wystąpienia objawów znacząco poprawia rokowania.
W leczeniu zawału serca stosuje się metody farmakologiczne i zabiegowe:
- leki przeciwzakrzepowe,
- statyny,
- pierwotną angioplastykę wieńcową (odetkanie tętnicy wieńcowej przy pomocy cewnika z balonikiem i wszczepienie stentów, które utrzymują drożność naczynia krwionośnego),
- operację pomostowania aortalno-wieńcowego (tzw. by-passy).
Angioplastyka jest uważana za najskuteczniejszą metodę leczenia. U chorych z zawałem STEMI powinna być wykonana natychmiast.
>> To może Cię zainteresować: Czym jest miażdżyca? Objawy i konsekwencje
Skutki zawału serca
Uszkodzenie mięśnia sercowego po zawale jest nieodwracalne. Skutki to m.in. obniżenie tolerancji wysiłku, pogorszenie wydolności fizycznej, niewydolność serca, zaburzenia rytmu serca czy powikłania zakrzepowo-zatorowe. Zawał może zakończyć się również śmiercią.
Zawał serca wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Szybkie rozpoznanie i podjęcie leczenia może uratować życie i zmniejszyć ryzyko powikłań. Rokowania są znacznie lepsze, jeżeli leczenie zostało wdrożone w ciągu 60 minut od pojawienia się objawów niedokrwienia mięśnia sercowego.
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia
- Stanowisko Ekspertów, Czwarta uniwersalna definicja zawału serca (2018), Kardiologia Polska 2018, 76, 10, s. 1383–1415
- Kumar, C.P., Cannon, Ostre zespoły wieńcowe: diagnostyka i leczenie (STEMI), Medycyna po Dyplomie 2010, s. 53–72
- D. Płaczkiewicz i in., Postępowanie przedszpitalne w ostrych zespołach wieńcowych, Kardiologia po Dyplomie 2010, s. 59–72
