Prawidłowy poziom kwasów omega-3 a prawidłowy lipidogram

Spis treści

1. Co nieco o kwasach tłuszczowych omega 3 – właściwości, źródła i zapotrzebowanie
2. Dlaczego kwasy tłuszczowe omega-3 są tak ważne?
3. Cholesterol w pigułce
4. Dla pacjenta – jak przygotować się do badania poziomu cholesterolu?
5. Poziom cholesterolu, a kwasy omega-3

Co nieco o kwasach tłuszczowych omega-3 – właściwości, źródła i zapotrzebowanie

Jak wiemy, tłuszcze stanowią najbardziej skoncentrowane źródło energii w pożywieniu człowieka. Stanowią one źródło kwasów tłuszczowych, które w zależności od liczby wiązań podwójnych dzielą się na kwasy tłuszczowe nasycone, jednonienasycone i wielonienasycone (PUFA).

Polienowe kwasy tłuszczowe z kolei dzielą się na dwie grupy – omega-3 i omega-6. Jednak w ciągu ostatniej dekady to właśnie kwasy tłuszczowe omega-3 – głównie kwas eikozapentaenowy (EPA) i kwas dokozaheksaenowy (DHA) – zyskują w badaniach właściwości biologicznych w promocji zdrowia i zwalczaniu wielu chorób.

Tkanki organizmu człowieka, ze względu na brak układów enzymatycznych zdolnych do utworzenia w łańcuchu kwasów tłuszczowych wiązania podwójnego w położeniu dalszym niż C-9, nie syntetyzują kwasów omega-3 i omega-6. Z tego względu, aby pokryć wymagane zapotrzebowanie, muszą być dostarczone wraz z pożywieniem lub też poprzez odpowiednią suplementację. Głównym źródłem kwasów omega-3 są organizmy wodne i pochodzą głównie z wątroby chudych białych ryb, takich jak dorsz i halibut, korpusów ryb tłustych – np. makreli, łosoś, oraz tłuszczu ssaków morskich, takich jak foki i wieloryby. Według American Heart Association i The American Dietetic of Canada dzienne spożycie EPA i DHA powinno wynosić 0,5 – 1,0 g.

Dlaczego kwasy tłuszczowe omega-3 są tak ważne?

Otóż niosą ze sobą szereg korzyści dla naszego zdrowia. Odgrywają główną rolę w zmianie profili lipidów we krwi i składu lipidów błonowych, wpływają na biosyntezę eikozanoidów, kaskady sygnalizacji komórkowej i ekspresję genów. Ponadto są skuteczne w zwalczaniu chorób, takich jak choroby układu krążenia, cukrzyca, nowotwory, depresja i wiele innych.

Cholesterol w pigułce

Cholesterol… „dobry” czy „zły”,  a może taki i taki?

Lipoproteiny HDL – high density lipoproteins – są potocznie nazywane cholesterolem dobrym. Odpowiadają one za transport cholesterolu z tkanek obwodowych do wątroby, gdzie cholesterol jest katabolizowany, dlatego lipoproteiny HDL zapobiegają powstawaniu zmian miażdżycowych w naczyniach poprzez usuwanie cholesterolu z krwi.

Natomiast głównym „zagrożeniem” jest tak zwany cholesterol LDL. Jego rola opiera się na transporcie cholesterolu z wątroby do innych tkanek, przez co jego zwiększone stężenie usposabia do występowania zmian miażdżycowych. Zmiany miażdżycowe mogą prowadzić do wystąpienia wielu poważnych schorzeń układu krążenia, a bagatelizowane lub nieleczone skutkować nawet śmiercią.

Dla pacjenta – jak przygotować się do badania poziomu cholesterolu?

Jakie badanie wykonujemy? Profil lipidowy, zwany lipidogramem, który obejmuje stężenie triglicerydów, cholesterolu całkowitego oraz lipoprotein LDL i HDL.

Bardzo ciekawą zmianą ostatni lat są zalecenie panelu ekspertów Europejskiego Towarzystwa Miażdżycowego (EAS) i Europejskiej Federacji Chemii Klinicznej i Medycyny Laboratoryjnej (EFLM) opublikowane w 2016 roku. Otóż okazuje się, że próbki krwi pobierane w celu oznaczeniu poziomu cholesterolu nie muszą być pobierane na czczo.

Dlaczego? Badania pokazują, że średnie stężenie cholesterolu całkowitego, HDL, LDL i nie-HDL zmienia się nieistotnie, a nawet nie zmienia się w ogóle, niezależnie od czasu, jaki upłynął od spożycia ostatniego posiłku.

Różnice obserwowano jedynie w przypadku trójglicerydów, stąd też jeśli wybieramy się oznaczyć ich poziom, a wynik w próbce pobranej nie na czczo jest wyższy niż 440 mg/dl (powyżej 5 mmol/l), należy powtórzyć oznaczenia na czczo.

Poziom cholesterolu, a kwasy omega-3

Kwasy tłuszczowe omega-3 (EPA i DHA) są niezbędnymi nienasyconymi kwasami tłuszczowymi, których suplementacja przyczynia się do obniżania stężenia triglicerydów u pacjentów z ciężką hipertriglicerydemią.

Badania naukowe wykazały, że EPA i DHA działają hipolipemizująco. Ponadto obniżają stężenie triglicerydów w osoczu, a także hamują ich ponowną syntezę w ścianie jelit i wątrobie. Zmniejszenie stężenia triglicerydów w osoczu krwi może następować na skutek zmniejszenia dostępności wolnych kwasów tłuszczowych, które jak wiemy, są substratem do ich syntezy. Kwasy omega-3 pomagają ponadto obniżyć stężenie lipoprotein LDL, natomiast podnieść stężenie lipoprotein HDL, które odpowiadają za wychwytywanie nadmiaru cholesterolu z krwi i przekazują go do wątroby w celu wydalenia. Dzięki temu, że posiadają również właściwości przeciwzapalne i poprawiają funkcje naczyń krwionośnych, pomagają w utrzymaniu prawidłowego funkcjonowaniu układu sercowo-naczyniowego.

Niewielkie modyfikacje nawyków żywieniowych, właściwie zbilansowana dieta, odpowiednio dobrana suplementacja a także regularne badania laboratoryjne są zatem niepodważalnym kluczem do skutecznej profilaktyki chorób układu krążeniowo-naczyniowego.

Piśmiennictwo

1. Marciniak-Łukasiak K. Rola i znaczenie kwasów tłuszczowych omega-3. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość., 2011, 6(79), 24-35.
2. Dutkowska A., Rachoń D. Rola kwasów tłuszczowych n-3 oraz n-6 w prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego. Choroby Serca i Naczyń 2015, tom 12, nr 3, 154-159.
3. Mazurek M., Czerewaty M., Banach B., Pawlik A. Kwasy omega-3 w terapii hipertriglicerydemii w monoterapii lub w skojarzeniu ze statynami. Farmacja Współczesna 2017; 10: 255-259.
4. Użarowska M., Surman M., Janik M. Dwie twarze cholesterolu: znaczenie fizjologiczne i udział w patogenezie wybranych schorzeń. Kosmos – problemy nauk biologicznych 2018; tom 67, nr 2, 375-390.
5. Fereidoon Shahidi and Priyatharini Ambigaipalan. Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids and Their Health Benefits. Annual Review of Food Science and Technology 2018 9:1, 345-381.
6. Sherratt SCR, Libby P, Budoff MJ, Bhatt DL, Mason RP. Role of Omega-3 Fatty Acids in Cardiovascular Disease: the Debate Continues. Curr Atheroscler Rep. 2023; 25(1): 1-17.
7. Pizzini A, Lunger L, Demetz E, et al. The Role of Omega-3 Fatty Acids in Reverse Cholesterol Transport: A Review. Nutrients. 2017; 9(10): 1099.
8. https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=2449 (skorzystano dnia 29.09.2023)