Nowotwory jądra i prostaty stanowią znaczący odsetek wszystkich zachorowań na raka w populacji męskiej. W kontekście skutecznego radzenia sobie z konsekwencjami tych schorzeń kluczową rolę odgrywa wczesna diagnostyka, która wydatnie zwiększa szanse na całkowite wyleczenie. Przeczytaj nasz artykuł i zapoznaj się z najważniejszymi badaniami przesiewowymi oraz dowiedz się, jak ważna jest profilaktyka w odniesieniu do raka jąder i gruczołu krokowego.
Spis treści:
- Rak prostaty. Jakie daje objawy i kiedy udać się do specjalisty?
- Rak jąder: jakie objawy powinny Cię zaniepokoić?
- Rak jądra i prostaty. Czy można im zapobiec?
- Nowotwory męskich narządów płciowych – jak zadbać o swoje zdrowie?
Rak prostaty. Jakie daje objawy i kiedy udać się do specjalisty?
Początkowe objawy raka prostaty mają niespecyficzny charakter, przez co na wczesnym etapie choroby ich podłoże może zostać błędnie zinterpretowane. Tego typu symptomy najczęściej pojawiają się po 50 roku życia i obejmują między innymi:
- zaburzenia oddawania moczu – uczucie niepełnych wypróżnień i zwiększenie ich częstotliwości, wydłużenie czasu mikcji, osłabienie strumienia moczu, nykturię (częstomocz nocny), a także pojawienie się krwiomoczu oraz problemów z kontrolowaniem wypróżnień,
- zaburzenia seksualne – problemy z erekcją,
- dolegliwości bólowe – najczęściej w okolicy podbrzusza, miednicy, krocza oraz odcinka lędźwiowego kręgosłupa.
Należy pamiętać o tym, że obecność niepokojących objawów z powyższej listy powinna skłonić do niezwłocznej wizyty u specjalisty z zakresu urologii. Aspekt ten jest niezwykle ważny, ponieważ część symptomów charakterystycznych dla raka prostaty jest zbliżonych do tych, które występują w przebiegu przerostu gruczołu krokowego. Może to zatem skutkować opóźnieniem postawienia właściwego rozpoznania choroby, a tym samym zmniejszyć szansę na wdrożenie skutecznego, celowanego sposobu leczenia.
Nowotwory prostaty – wczesne wykrywanie
Nowotwory prostaty mogą w początkowej fazie przebiegać w sposób bezobjawowy, dlatego podstawą wczesnej diagnostyki są badania laboratoryjne. W przypadku tej choroby najistotniejszą klinicznie procedurą jest badanie tPSA, czyli określenie całkowitego poziomu PSA (glikoproteiny będącej markerem przerostu i nowotworzenia komórek prostaty).
Warto jednak pamiętać o tym, że wyniki badania należy w każdym przypadku skonsultować z lekarzem specjalistą urologii. Uzyskanie trafnej diagnozy wymaga bowiem porównania wartości określonych parametrów z wnioskami, jakie płyną z przeprowadzonego przez specjalistę badania fizykalnego.
W celach przesiewowych należy również regularnie wykonywać badanie per rectum. Prostata zlokalizowana jest tuż pod pęcherzem moczowym, dlatego najprostszym sposobem zbadania jej powierzchni tylnej i tylno-bocznej jest ocena poprzez dostęp odbytniczy. To właśnie w obrębie tych części narządu najczęściej pojawiają się bowiem zmiany o charakterze guzków. Badanie per rectum jest szybkie i bezbolesne oraz dostarcza bezcennych informacji w kontekście diagnostycznym.
Mężczyźni po 50. roku życia (lub po 40. roku życia, w przypadku obciążonego wywiadu rodzinnego) powinni wykonywać badanie tPSA cyklicznie (np. raz w roku), natomiast badanie per rectum co najmniej raz na 12 miesięcy.
Rak jąder: jakie objawy powinny Cię zaniepokoić?
Znacznie młodszej części populacji dotyczy występowanie raka jądra – choroba ta dotyka bowiem najczęściej mężczyzn w przedziale wiekowym od 14 do 35 roku życia. Objawy kliniczne obejmują wówczas najczęściej:
- powiększenie jądra (również bezbolesne),
- pojawienie się w uczucia ciężaru w mosznie,
- zmianę kształtu, konsystencji oraz struktury w obrębie jądra,
- uczucie bólu i dyskomfortu w okolicy narządów płciowych.
Nie każda zmiana o charakterze wypukłości oznacza raka jądra, ponieważ pojawienie się masy w tej okolicy może być także spowodowane stanem zapalnym (np. jądra lub najądrza), skrętem jądra lub łagodnymi zmianami w postaci guzków i torbieli.
>> Sprawdź także: Niepłodność u mężczyzn: najczęstsze przyczyny, objawy i rozpoznanie. Leczenie niepłodności
Rak jąder – ocena laboratoryjna i samobadanie jąder
W kontekście wczesnego wykrywania raka jąder najwięcej informacji dostarczają wyniki dwóch parametrów – AFP (alfa-fetoproteiny) oraz beta-HCG (podjednostki beta gonadotropiny kosmówkowej). Zarówno oznaczanie stężenia AFP, jak i badanie beta-HCG, są powszechnie wykorzystywanymi w praktyce sposobami różnicowania oraz monitorowania raka jąder u mężczyzn.
Każdy mężczyzna powinien regularnie wykonywać także samodzielne badanie jąder. Cyklicznie przeprowadzana ocena tego typu daje bowiem największe szanse na wykrycie zmian. Ta prosta procedura sprowadza się do oceny wizualnej worka mosznowego oraz palpacyjnego wykrycia potencjalnych zgrubień i guzków w obrębie jądra. Całość nie zajmuje więcej niż kilka minut, a jednocześnie pozwala na zwiększenie własnych szans w walce z nowotworem poprzez wczesne rozpoznanie choroby.
Rak jądra i prostaty. Czy można im zapobiec?
Zapobieganie chorobom nowotworowym to jedno z największych wyzwań współczesnej medycyny. Nawet rygorystyczne przestrzeganie zasad zdrowego trybu życia nie daje pełnej gwarancji na uniknięcie tych schorzeń w przyszłości. Badania wykazują jednak, że obniżenie ryzyka zachorowania i zmniejszenie prawdopodobieństwa zgonu w ich przebiegu jest możliwe do uzyskania poprzez:
- regularną aktywność fizyczną i unikanie siedzącego trybu życia,
- rzucenie palenia,
- ograniczenie lub całkowitą rezygnację ze spożywania alkoholu,
- stosowanie zdrowej diety, która jest oparta na tłuszczach nienasyconych, warzywach i owocach (w szczególności pomidorach), zbożach oraz rybach,
- redukcję nadmiernej masy ciała.
>> Przeczytaj także: Andropauza – męskie przekwitanie
Nowotwory męskich narządów płciowych – jak zadbać o swoje zdrowie?
Regularne przeprowadzanie badań przesiewowych – zarówno laboratoryjnych, jak i fizykalnych (np. samodzielne badanie jąder, badanie per rectum) ma kluczowe znaczenie w kontekście chorób nowotworowych męskich narządów płciowych. Zarówno w przypadku raka jądra, jak i nowotworu prostaty, działania umożliwiające wczesne wykrycie chorobypozwalają uzyskać wysokie wskaźniki przeżyć 5-letnich (67%, rak prostaty) oraz całkowitych wyleczeń (około 90%, rak jądra).Pamiętaj o zatem, aby:
- regularnie wykonywać badania kluczowe dla rozpoznawania raka jąder i prostaty,
- decydować się na wizyty u lekarzy specjalistów w przypadku pojawienia się niepokojących objawów,
- wykonywać zlecone przez lekarzy badania,
- przestrzegać zasad obniżające ryzyko zachorowania.
Warto również zadbać o przeprowadzanie cyklicznych, kompleksowych badań diagnostycznych, takich jak np. badanie ogólne moczu, morfologia krwi, profil lipidowy, próby wątrobowe oraz ocena laboratoryjna stężenia kreatyniny, glukozy i kwasu moczowego we krwi.
Takie postępowanie jest w połączeniu ze zdrowym trybem życia najskuteczniejszym orężem w walce z nowotworami męskich narządów. Badaj zatem swoje jądra przez całe życie, kontroluj stan swojej prostaty raz w roku po wejściu w szóstą dekadę życia i pamiętaj, że w starciu z nowotworem nie jesteś na straconej pozycji.
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia
- https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/meska-sprawa-profilaktyka-raka-prostaty-i-jader (dostęp: 07.09.2024).
- Perdana NR, Mochtar CA, Umbas R, Hamid ARA. The Risk Factors of Prostate Cancer and Its Prevention: A Literature Review. Acta Medica Indonesiana [Internet]. 2016 Jul 1;48(3):228–38.
- Wprost o prostacie. Co należy zmienić w systemie opieki nad chorymi z nowotworem gruczołu krokowego w Polsce. Wielgus M, Karasek J, Okulicz-Kozaryn N, Wiśniewski W, Pączka A. Federacja Przedsiębiorców Polskich. Warszawa. 2023.
- Bergengren O, Pekala KR, Matsoukas K, Fainberg J, Mungovan SF, Bratt O, et al. 2022 Update on Prostate Cancer Epidemiology and Risk Factors—A Systematic Review. European Urology. 2023 May 1;84(2).
- https://planujedlugiezycie.pl/aktualnosci/nowotwor-jadra-meska-sprawa/ (dostęp: 07.09.2024).
