SIBO a dieta – czym jest SIBO i dlaczego należy stosować odpowiednio skomponowaną dietę?   

SIBO jest zespołem rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Dochodzi do niego, gdy w jelicie cienkim występuje zwiększona liczba bakterii. To powoduje objawy kliniczne i może prowadzić do zaburzeń trawienia i wchłaniania. Niniejszy artykuł przybliża, czym jest SIBO oraz czy należy stosować specjalną dietę. Sprawdź, jakie rodzaje potraw można spożywać, a co należy wykluczyć z diety. 

Spis treści:

1. Czym jest SIBO? 
2. SIBO – przyczyny 
3. SIBO – objawy 
4. Dlaczego należy stosować dietę w SIBO? Najważniejsze zalecenia i założenia w dietoterapii pacjenta z SIBO 
   • Najważniejsze założenia ogólne w dietoterapii pacjenta z SIBO 
5. Żywienie w SIBO – co można jeść, a czego unikać? 
6. Czy należy stosować dietę przed badaniem na SIBO? 
7. Przykładowy jadłospis w diecie przy SIBO 
8. Dieta w SIBO – podsumowanie 

Czym jest SIBO? 

Jelito grube i cienkie człowieka mają razem około 8 metrów długości. W obrębie jelita cienkiego odbywa się trawienie i wchłanianie pokarmów. Następnie niestrawione jedzenie trafia do jelita grubego. Tam znajdują się bakterie, które rozkładają resztki niestrawionego pokarmu.  

W niektórych przypadkach zdarza się jednak, że bakterie zasiedlające jelito grube przedostają się do jelita cienkiego i dochodzi tam do rozrostu flory bakteryjnej.  

Wówczas mamy do czynienia z rozwojem SIBO, czyli zespołem przerostu bakteryjnego jelita cienkiego (ang. Small Intestinal Bacterial Overgrowth). 

SIBO powoduje uciążliwe dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, które mogą przypominać objawy zespołu jelita nadwrażliwego (ang. Irritable Bowel Syndrome – IBS). Te choroby są powiązane, bo około 85% osób z IBS zmaga się jednocześnie z SIBO. 

>> Sprawdź też: Dieta i zalecenia żywieniowe w zespole jelita drażliwego (IBS) 

SIBO – przyczyny 

Do najczęstszych przyczyn przerostu bakteryjnego jelit cienkiego należą: 

• zbyt mała ilość kwasu żołądkowego, 

• zaburzenie wydzielania enzymów trzustkowych, 

• zaburzenia motoryki jelita cienkiego. 

SIBO – objawy 

Dolegliwości i zmiany zdrowotne zachodzące w SIBO to: 

• wzdęcia brzucha – nadmierne gromadzenie i oddawanie gazów, czasami powiększenie obwodu brzucha i wyczuwalne poszerzone pętle jelitowe, 

• przewlekła biegunka – wodnista lub tłuszczowa 

• ból brzucha, uczucie pełności w jamie brzusznej,  

• zaparcie – w przypadku rozrostu w jelitach drobnoustrojów produkujących metan  

Natomiast gdy dochodzi do rozwoju choroby zaawansowanej, występują symptomy takie jak: 

• utrata masy ciała i niedożywienie,  

• obrzęki,  

• objawy niedoboru witamin A i D,  

• objawy niedoboru witaminy B12. 

Dlaczego należy stosować dietę w SIBO? Najważniejsze zalecenia i założenia w dietoterapii pacjenta z SIBO 

SIBO należy traktować jako zespół problemów. Podejście do tego schorzenia powinno być kompleksowe i obejmować różne interwencje na różnych polach. 

Nieodłącznym elementem pracy z SIBO jest dieta. Pewne jest, że w SIBO nie ma jednej uniwersalnej diety dla wszystkich zmagających się z tą chorobą. Do konkretnego chorego jest dobierany odpowiedni schemat, który uwzględnia:  

• choroby współistniejące, 

•  problemy towarzyszące chorobie, 

• stan odżywiania pacjenta.  

Praca z pacjentem powinna być wieloetapowa. Dieta ma uwzględniać tolerancję pacjenta na poszczególne pokarmy i obróbkę potraw. 

Dietoterapia zakłada dążenie do:  

• równowagi mikrobiomu, 

• prawidłowego odżywienia pacjenta,  

• uzupełnienia licznych niedoborów,  

• wzmocnienia jego warstwy śluzowej, nabłonka jelitowego i komórek odpornościowych.  

Jeżeli w efekcie dietoterapii pacjent poczuje się lepiej, należy jak najszybciej rozszerzyć dietę.  

Najważniejsze założenia ogólne w dietoterapii pacjenta z SIBO 

1. Regularne spożywanie posiłków: śniadanie jemy do godziny od pobudki, przerwy między posiłkami powinny wynosić 3-4 godziny, ostatni posiłek jemy na 2h przed snem.  

2. Dokładne przeżuwanie pokarmu: lepsze rozdrobnienie pokarmu w jamie ustnej zdecydowanie odciąża nam pracę żołądka i jelit. 

3. Dieta bogata w produkty gęste odżywczo: są prozdrowotną grupą produktów spożywczych. Charakteryzują się bardzo dużą zawartością witamin i składników mineralnych w małej porcji. Mogą zawierać też zdrowe kwasy tłuszczowe czy przeciwutleniacze. Sprawia to, że już niewielka ilość produktu dostarcza wielu cennych składników odżywczych, 

4. Techniki kulinarne łagodne dla jelit i żołądka: gotujemy, przyrządzamy na parze, pieczemy w piekarniku, rzadziej dusimy oraz unikamy smażenia. 

5. Odpowiednia ilość błonnika pokarmowego: w zależności od nasilenia schorzenia. 

6. Odpowiednie nawodnienie: pijemy 1,5 l (kobiety) lub 2 l (mężczyźni) wody niegazowanej na dobę. 

7. Aktywność fizyczna dostosowana do możliwości zdrowotnych pacjenta: wskazana 3 x w tygodniu po 45 minut, 

8. Dobry sen: 7-8h snu na dobę, 

9. Ograniczenie stresu: warto wprowadzać medytacje czy techniki relaksacyjne. 

Żywienie w SIBO – co można jeść, a czego unikać? 

W SIBO pomocna będzie dieta Low FODMAP. Powinna być modyfikowana na bieżąco, w zależności od aktualnego stanu jelit indywidualnego pacjenta. Można rozważyć stosowanie jej u osób z podejrzeniem nietolerancji węglowodanów łatwo fermentujących, gdyż jest to dieta z ograniczeniem fermentujących oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów i polioli.  

Zarazem jest to jedyny model diety w SIBO poparty badaniami naukowymi (jednostka badawcza Uniwersytetu Monash w Australii).  

Zalecenia do stosowania diety w SIBO: co można jeść, a czego unikać? Produkty o niskiej i wysokiej zawartości Low FODMAP/FODMAP: 

Dodatkowo z diety należy wyeliminować: 

• ostre przyprawy i potrawy, 

• alkohol, 

• napoje gazowane, również typu light, 

• żywność wysoko przetworzoną i typu fastfood, 

• dodatki do żywności – konserwanty, wzmacniacze smaku i sztuczne barwniki. 

Warto czytać etykiety na opakowaniach produktów, by unikać niezalecanych składników. 

W badaniach laboratoryjnych u pacjentów z SIBO może występować niedobór witaminy B12 oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach A, D, E i K. Dzieje się tak np. przy współwystępowaniu zaburzeń trawienia tłuszczów i biegunki tłuszczowej. W przypadku stwierdzonych niedoborów pokarmowych konieczne może być uwzględnienie odpowiedniej suplementacji. 

Bardzo ważna w SIBO jest początkowa część diety. Powinna być najbardziej restrykcyjna. Pacjenci powinni spożywać produkty o najniższej zawartości FODMAP. Odpowiednio poprowadzona dieta pod względem składu i czasu trwania nie powinna powodować niedoborów pokarmowych. 

>> Dowiedz się więcej: Wpływ diety low-FODMAP na IBS 

Czy należy stosować dietę przed badaniem na SIBO?  

Testy oddechowe wymagają użycia specjalnego zestawu do pobrania materiału. W celu uzyskania zestawu do badania skontaktuj się wcześniej z wybranym Punktem Pobrań. Badanie znajduje zastosowanie w diagnostyce SIBO. Może być wykonywane w Punkcie Pobrań ALAB laboratoria.  

Pacjent może również zabrać zestaw do domu i wykonać badanie w dogodnym dla siebie czasie, pamiętając o odpowiednim przygotowaniu – badanie należy wykonać na czczo. Interpretacja wyników badania oraz dalsze postępowanie terapeutyczne powinno odbywać się u lekarza. 

Dla bezpieczeństwa pacjentów testowi nietolerancji glukozy (SIBO) mogą być poddane osoby, które okażą wynik glukozy z okresu nie późniejszego niż 10 dni (2 tygodnie) i wynik ten będzie w normie <= 126 mg/dl wg Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.  

Tylko na tej podstawie można wydać pacjentowi zestaw do wykonania badania. 

Przykładowy jadłospis w diecie przy SIBO 

I śniadanie 

Pieczywo bezglutenowe, do tego pasta z jajka na twardo i dojrzałego awokado, z dodatkiem ulubionych ziół i oliwy z oliwek oraz pomidora ze szczypiorkiem. 

II śniadanie 

Jaglanka z borówkami amerykańskimi i mlekiem migdałowym, z dodatkiem syropu klonowego i cynamonu. 

Obiad 

Makaron ryżowy z filetem z piersi indyka obsypanym ulubionymi ziołami, upieczony w rękawie, w piekarniku. Do tego fasolka szparagowa z wody pokropiona oliwą z oliwek. 

Podwieczorek 

Sałatka z wędzonym łososiem. Rukolę układamy na półmisku, warzywa (pomidora, paprykę wydłużoną, rzodkiewki) kroimy drobno. Warzywa układamy na rukoli, a na nich pokrojonego w paski wędzonego łososia. Posypujemy uprażonymi pestkami słonecznika. Polewamy sosem z oleju rzepakowego, octu jabłkowego i posypujemy ulubionymi ziołami. 

Kolacja 

Zupa krem z cukinii i batatów. Warzywa (cukinia, marchew, selera, bataty) obrane i drobno pokrojone gotujemy w bulionie bez konserwantów lub na wodzie. Przyprawiamy do smaku. Wlewamy mleko kokosowe. Miksujemy na gładką masę. Zupę podajemy na ciepło, wierzch posypujemy uprażonymi pestkami dyni. Do tego grzanka z bułki bezglutenowej. 

Dieta w SIBO – podsumowanie 

Należy pamiętać, że główną modyfikacją dietetyczną w SIBO jest ograniczenie spożycia składników podlegających fermentacji. Ważne jest też powolne wprowadzanie małych ilości błonnika pokarmowego, polialkoholi i fermentujących słodzików, takich jak sukraloza.  

Ponadto należy unikać niektórych prebiotyków (np. inuliny). Wykazano korzystne efekty po zastosowaniu diety o małej zawartości fermentujących oligosacharydów, disacharydów i monosacharydów oraz polioli. 

Z kolei dietę FODMAP należy stosować krótko, 4–6 tygodni, a następnie trzeba ją rozszerzać pod bacznym okiem dietetyka.  

Docelowym modelem żywieniowym, zapewniającym równowagę ekosystemu drobnoustrojów jelitowych, może być dieta śródziemnomorska. Ma ona pozytywny wpływ na mikrobiom oraz ogranicza powstawanie stanów zapalnych w naszym organizmie. 

---

Bibliografia:

1. Daniluk J., Szajewska H.: Zespół rozrostu bakteryjnego. Interna – Mały Podręcznik. Medycyna Praktyczna [online][dostęp: 28.06.2022]. Dostępny w: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.12 
2. Pimentel M., Saad R.J., Long M.D., i wsp.: ACG Clinical Guideline: Small Intestinal Bacterial Overgrowth. J. Gastroenterol. 2020; 115: 165-178. 
3. Quigley E.M.M., Murray J.A., Pimentel M.: AGA Clinical Practice Update on Small Intestinal Bacterial Overgrowth: Expert Review. Gastroenterology 2020; 159: 1526-1532. 
4. Szpunar-Radkowska Hanna.: Żywienie, diagnostyka i leczenie w SIBO, PZWL 2023r. Wydanie I, 3 dodruk. 
5. Bushyhead D., Quigley E.M.M.: Small Intestinal Bacterial Overgrowth Pathophysiology and its Implications for Definition and Management. Gastroenterology 2022; 0016-5085(22):00357-2. doi: 10.1053/j.gastro.2022.04.002. 
6. Rezaie A., Buresi M., Lembo A. i wsp.: Hydrogen and Methane-Based Breath Testing in Gastrointestinal Disorders: The North American Consensus. J. Gastroenterol. 2017; 112: 775-784.