Stwardnienie guzowate to rzadkie schorzenie, którego diagnostyka opiera się o kryteria kliniczne i genetyczne. Jakie są najbardziej charakterystyczne objawy stwardnienia guzowatego? Czy stwardnienie guzowate jest chorobą dziedziczną? Dowiedz się więcej o tym intrygującym schorzeniu.
Spis treści:
- Stwardnienie guzowate – co to za choroba?
- Czy stwardnienie guzowate jest dziedziczne?
- Przyczyny stwardnienia guzowatego
- Stwardnienie guzowate – jakie daje objawy?
- Diagnostyka stwardnienia guzowatego
- Leczenie stwardnienia guzowatego
Stwardnienie guzowate – co to za choroba?
Stwardnienie guzowate nazywane również chorobą Bourneville’a-Pringle’a to schorzenie zaliczane do grupy fakomatoz (dysplazji neuroektomezodermalnych). Fakomatozy to choroby, które cechują się jednoczesnym zajęciem układu nerwowego, naczyniowego oraz skóry, a zmianom tym często towarzyszą również inne zmiany narządowe. Stwardnienie guzowate nie jest powszechnie występującym schorzeniem, jego częstość w populacji ogólnej wynosi bowiem około 1:6000–1:10000. Stwardnienie guzowate cechuje się zróżnicowanym obrazem klinicznym. Sama choroba może przebiegać pod postacią lekką, umiarkowaną lub ciężką.
>> Przeczytaj także: Choroby rzadkie i ultrarzadkie
Czy stwardnienie guzowate jest dziedziczne?
Stwardnienie guzowate może być dziedziczone. Dane statystyczne wskazują, że nawet 30% przypadków stwardnienia guzowatego występuje rodzinnie. Pozostałe 70% wynika z mutacji de novo, co oznacza, że pacjent jest pierwszym chorym w rodzinie. Stwardnienie guzowate dziedziczy się w sposób autosomalny recesywny, co oznacza, że szansa na przekazanie choroby dziecku wynosi 50%.
Przyczyny stwardnienia guzowatego
Przyczyną wystąpienia stwardnienia guzowatego są mutacje genetyczne dotyczące jednego z dwóch genów, a mianowicie genu TSC1 lub TSC2. Gen TSC1 zlokalizowany jest na długim ramieniu chromosomu 9 i koduje białko nazywane hamartyną. Natomiast gen TSC2 znajduje się na chromosomie 16 i koduje białko tuberynę. Oba te geny nazywane są supresorami nowotworów, co oznacza, że mutacje w ich obrębie sprzyjają rozwojowi nowotworów. Należy zaznaczyć, że przypadki, które wynikają z mutacji genu TSC2 wiążą się z wcześniejszym ujawnieniem się objawów chorobowych oraz z gorszym rokowaniem, niż przypadki związane z mutacją genu TSC1.
Stwardnienie guzowate – jakie daje objawy?
Stwardnienie guzowate cechuje się obecnością mnogich, łagodnych guzów o charakterze hamartoma w obrębie wielu narządów, w tym serca, skóry, mózgu, płuc, nerek, czy też wątroby. Wiąże się to z skomplikowanym obrazem klinicznym, co sprawia, że diagnostyka stwardnienia guzowatego nie zawsze jest prosta, w szczególności, gdy pacjent jest pierwszą osobą w rodzinie, obciążoną tym schorzeniem. Poniżej znajduje się dokładniejsza charakterystyka obrazu klinicznego stwardnienia guzowatego, w zależności od zajętego układu lub narządu.
Objawy neurologiczne
Symptomy dotyczące układu nerwowego występują aż u 85% pacjentów ze stwardnieniem guzowatym. Najczęściej mamy do czynienia z wystąpieniem padaczki, co dotyczy nawet 60–90% chorych. Poza tym obserwuje się zaburzenia zachowania oraz niepełnosprawność intelektualną. W badaniach obrazowych u pacjentów ze stwardnieniem guzowatym można zaobserwować wiele nieprawidłowości, na przykład pod postacią guzków korowych, guzków okołokomorowych czy też gwiaździaków olbrzymiokomórkowych. Lokalizacja guzków wpływa bezpośrednio na nasilenie objawów neurologicznych. U pacjentów ze stwardnieniem guzowatym częściej występują również zaburzenia osobowości i autyzm, ale również schorzenia psychiatryczne, w tym na przykład schizofrenia. Zaburzenia neurologiczne sprawiają, że pacjenci ze stwardnieniem guzowatym częściej mają problemy z funkcjonowaniem społecznym i zawodowym.
Objawy skórne
Do symptomów stwardnienia guzowatego, które można dostrzec gołym okiem należą przede wszystkim takie objawy jak:
- obecność tak zwanych znamion bezbarwnych – zawierają one mniej melaniny i manifestują się jako owalne plamy odbarwieniowe, często można też zaobserwować też drobne odbarwieniowe plamy skórne nazywane plamami typu confetti,
- angiofibroma – są to niewielkie guzki, typowo barwy czerwonej lub różowej, które pojawiają się symetrycznie na skórze nosa i policzków
- obecność płaskich włókniaków w okolicy czołowej,
- obecność włókniaków okołopaznokciowych, nazywanych guzkami Koenena,
- skóra szagrynowa – obecność zmian przypominających blizny, typowo zlokalizowanych w okolicy lędźwiowej.
Objawy kardiologiczne
W przebiegu stwardnienia guzowatego występują również zmiany w obrębie układu sercowo-naczyniowego, do których można zaliczyć:
- obecność guzów serca – w tym rhabdomyosarcoma,
- zaburzenia rytmu serca,
- zaburzenia przewodzenia,
- objawy niewydolności serca.
Objawy nerkowe
Objawy związane z układem wydalniczym to przede wszystkim:
- obecność łagodnych guzów i torbieli w obrębie nerek – na przykład angiomyolipoma,
- krwinkomocz, krwiomocz,
- wielotorbielowatość nerek,
- krwawienie z guzów nerek,
- w zaawansowanych przypadkach niewydolność nerek.
Objawy okulistyczne
Symptomy związane z narządem wzroku również często występują u pacjentów ze stwardnieniem guzowatym. Należy w tym miejscu wymienić między innymi:
- obecność gwiaździaków siatkówki – można je uwidocznić w badaniu nazywanym angiografią fluoresceinową,
- zniszczenie plamki żółtej,
- krwawienie do ciałka szklistego,
- pogorszenie ostrości widzenia,
- w zaawansowanych przypadkach utrata wzroku.
Objawy płucne
U pacjentów obciążonych stwardnieniem guzowatym można zaobserwować również zmiany w układzie oddechowych. Można do nich zaliczyć przede wszystkim:
- torbiele w tkance płucnej,
- rozwój odmy opłucnowej,
- duszność,
- pogorszenie wydolności,
- krwioplucie,
- dolegliwości bólowe w klatce piersiowej.
Diagnostyka stwardnienia guzowatego
W diagnostyce stwardnienia guzowatego są wykorzystywane specjalne kryteria, które bazują na obecności lub braku charakterystycznych objawów tego schorzenia oraz obecności mutacji genetycznej, typowej dla tej jednostki. W celu postawienia rozpoznania można wykonać badanie genetyczne, które ma na celu potwierdzenie obecności mutacji, będącej przyczyną choroby. Takie badanie genetyczne można wykonać z próbki krwi żylnej. Stwierdzenie mutacji w genach TSC1 lub TSC2 jest wystarczające do postawienia rozpoznania stwardnienia guzowatego.
Leczenie stwardnienia guzowatego
Postępowanie terapeutyczne skupia się przede wszystkim na niwelowaniu objawów. W tym przypadku leczenie polega na:
- stosowaniu leków przeciwpadaczkowych,
- leczeniu neurochirurgicznym – na przykład w sytuacji wystąpienia wodogłowia,
- usuwaniu guzów zlokalizowanych w obrębie narządów i tkanek,
- leczeniu objawowym zaburzeń nerkowych i kardiologicznych,
- leczeniu z wykorzystaniem inhibitorów wzrostu i namnażania komórek (na przykład ewerolimus).
Należy mieć świadomość, że nie ma możliwości całkowitego wyleczenia stwardnienia guzowatego. Jednak leczenie objawowe jest bardzo ważne, ponieważ wydłuża życie pacjentów oraz istotnie poprawia jakość ich życia.
Stwardnienie guzowate to schorzenie o podłożu genetycznym, którego istotą jest pojawianie się guzów w obrębie różnych narządów i tkanek, co istotnie upośledza ich funkcjonowanie. W diagnostyce tego schorzenia wykorzystuje się zarówno badania obrazowe, jak i genetyczne. Leczenie polega na wielospecjalistycznej terapii objawowej, która poprawia rokowania i wydłuża życie pacjentów.
Bibliografia
- K. Grabańska-Martyńska i inni, Stwardnienie guzowate — opis przypadku, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2018, tom 9, nr 4, 160–167,
- D. Domańska-Pakieła i inni, Stwardnienie guzowate: postępy w diagnostyce i leczeniu, Neurologia Dziecięca, Vol . 17/2008, nr 33,
- S. Dabora i inni, Mutational analysis in a cohort of 224 tuberous sclerosis patients indicates increased severity of TSC2, compared with TSC1, disease in multiple organs. The American Journal of Human Genetics. 2001; 68(1): 64–80.
