Tężec kojarzy się wielu pacjentom z toksyną tężcową, która powoduje silne skurcze mięśni całego ciała. Można się nim zarazić na skutek zanieczyszczenia rany. Co warto wiedzieć o tężcu? Z artykułu dowiesz się, jakie są objawy choroby oraz kto szczególnie jest narażony na zakażenie, a także jak wygląda proces leczenia.
Spis treści:
- Tężec — co to jest?
- Tężec — przyczyny rozwoju choroby
- Objawy tężca — najczęstsze symptomy choroby
- Leczenie tężca — jak przebiega?
- Zakażenia laseczką tężca — jak im zapobiegać?
Tężec — co to jest?
Tężec to choroba zakaźna układu nerwowego wywołana przez beztlenowe Gram (+) bakterie Clostridium tetani. Chorobie towarzyszą silne kurcze mięśni szkieletowych twarzy, karku, pleców. Bakterie wywołujące tężec produkują specyficzną neurotoksynę tj. tetanospazminę, która uszkadza synapsy, stale pobudzając mięśnie do skurczu.
Jak można zarazić się laseczką tężca?
Rezerwuarem dla Clostridium tetatni są gleba, woda, kurz i odchody zwierząt. To bakteria, która wytwarza formę przetrwalnikową, co czyni ją odporną na niekorzystne warunki środowiskowe, wysoką temperaturę i środki dezynfekujące. Typowe wrota zakażenia dla laseczki tężca to głęboka, kłuta, miażdżona rana lub inne uszkodzenie skóry.
Co istotne, większe ryzyko zakażenia dotyczy ran miażdżonych, postrzałowych lub mocno zanieczyszczonych ziemią.
| Warto wiedzieć: Jak dochodzi do zarażenia tężcem? Do rany trafia forma przetrwalnikowa C. tetani, której nośnikiem są ciała obce wbite w skórę w przebiegu np. prac ogrodniczych lub budowlanych. Nie ma więc możliwości zarażenia się tężcem od drugiego człowieka. |
>> To może Cię zainteresować: Trąd – relikt minionych wieków? Czy trąd jest uleczalny?
Tężec — przyczyny rozwoju choroby
Bezpośrednią przyczyną choroby jest zanieczyszczenie rany przez formę przetrwalnikową C. tetani. W ryzyku rozwoju choroby znaczenie ma ewentualny brak aktualnych szczepień przeciwko tężcowi. Okres inkubacji bakterii wynosi 2-21 dni, a w rzadkich przypadkach – kilka miesięcy.
Tężec i grupy ryzyka
Tężec to choroba, która może szczególnie dotyczyć niektórych grup zawodowych. Zwiększone ryzyko zachorowania występuje u:
- pracowników rolnych i ogrodników,
- osób mających kontakt z odchodami zwierząt gospodarskich np. bydła, koni,
- pracowników budowlanych.
| Warto wiedzieć: Należy pamiętać o regularnym przyjmowaniu dawki przypominającej szczepionki przeciwtężcowej co 10 lat. Przechorowanie tężca nie chroni przed kolejnymi zachorowaniami. |
>> Sprawdź też: Chikungunya – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie wirusowej choroby tropikalnej
Objawy tężca — najczęstsze symptomy choroby
Zespół objawów klinicznych tężca jest zależny od postaci tej choroby. Wyróżnia się tężec uogólniony, miejscowy i noworodków.
Tężec uogólniony
To najczęstsza postać tężca, która dotyczy 80% przypadków zachorowań. Przed wystąpieniem typowych dla choroby objawów, pacjent często odczuwa zaburzenia czucia – głównie w okolicy rany. Zgłaszane jest także zwiększone napięcie niektórych partii mięśniowych.
W dalszej kolejności dochodzi do zwiększonego napięcia i skurczu mięśni. Objawy występujące w tężcu uogólnionym to:
- dysfagia i problemy z żuciem pokarmu oraz szczękościsk z charakterystycznym uśmiechem sardonicznym.
- nasilone napięcie różnych grup mięśniowych, między innymi mięśni brzucha i kończyn (którym towarzyszą wygięcia tułowia i kończyn); objawy te często przebiegają z dolegliwościami bólowymi.
- charakterystyczne prężenia mięśniowe, które mogą być wywoływane przez bodźce zewnętrzne, takie jak dotyk czy nadmierny hałas.
Oprócz objawów mięśniowych w postaci uogólnionej mogą pojawić się objawy takie jak: zaburzenia ciśnienia tętniczego, pocenie się czy też podwyższona temperatura ciała. W zaawansowanej postaci tężca uogólnionego ulegają one nasileniu. W dalszym etapie może dojść do niewydolności oddechowej, a chory powinien być leczony w oddziale intensywnej terapii.
Tężec miejscowy
Postaci miejscowej towarzyszą objawy skupione wokół rany będącej wrotami zakażenia. Są to objawy lokalne, wśród których znaczenie ma sztywność mięśni w miejscu zranienia. Tężec miejscowy występuje rzadko.
Tężec noworodków
To szczególna postać tężca, która jest efektem zanieczyszczenia kikuta pępowinowego. Jej wystąpienie wiąże się z nieprzekazaniem swoistych przeciwciał przeciwko tężcowi przez matkę. Ich poziom można oznaczyć za pomocą dedykowanego badania laboratoryjnego.
Leczenie tężca — jak przebiega?
W procesie leczenia tężca wyróżnia się kilka etapów. Są to:
- oczyszczenie rany, w tym usunięcie ciała obcego i tkanek martwiczych, jeśli zachodzi taka konieczność;
- podanie antytoksyny przeciwtężcowej.
Leczenie odbywa się warunkach szpitalnych. W niektórych przypadkach może okazać się konieczne:
- żywienie pozajelitowe pacjenta,
- wentylacja mechaniczna.
| Warto wiedzieć: Szczepienie na tężec ma ogromne znaczenie w profilaktyce zachorowania. |
>> Przeczytaj także: Tularemia – objawy, diagnostyka i leczenie
Zakażenia laseczką tężca — jak im zapobiegać?
Profilaktyka opiera się na podaniu szczepionki przeciwtężcowej. Przyjmuje się ją w różnych schematach, jak:
- dawka przypominająca,
- szczepienie podstawowe,
- szczepienie poekspozycyjne.
| Warto wiedzieć: W przypadku dzieci wykorzystywana jest szczepionka złożona przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi. |
Tężec to bakteryjna choroba zakaźna zagrażająca zdrowiu i życiu. Niesie ze sobą ryzyko licznych powikłań – może prowadzić do zaburzeń oddychania. Najlepszą metodą profilaktyki jest szczepienie oraz unikanie możliwości zarażenia.
Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki
Bibliografia
- Clark, M.L. (2018) Kumar & Clark Diagnostyka I Terapia W Praktyce lekarskiej. Wrocław: Edra Urban & Partner.
- Collins, R.D. (2010) Algorytmy Interpretacji Objawów Klinicznych. Warszawa: MediPage.
- Szczeklik, A., Gajewski, P. (2022) Interna Szczeklika 2022. Kraków: Medycyna Praktyczna.
