Spis treści
Wstęp
Trądzik dorosłych to problem skórny, który może znacząco wpływać na pewność siebie i jakość życia chorego. Dlatego warto bliżej przyjrzeć się czterem kluczowym obszarom związanym z tą dolegliwością: patogenezie, leczeniu, domowej pielęgnacji skóry oraz diecie. Trądzik dorosłych może być kontynuacją trądziku młodzieńczego, pojawić się po kilku latach po wyleczeniu trądziku młodzieńczego lub wystąpić u osoby, która nigdy wcześniej nie chorowała na tę chorobę. Zmiany pojawiają się najczęściej na twarzy, w szczególności w okolicy żuchwy, podbródka i ust. Mogą jednak objąć inne obszary skóry, w których zlokalizowana jest duża ilość gruczołów łojowych (owłosiona skóra głowy, ramiona, klatka piersiowa, plecy). Nasilenie choroby jest u większości osób lekkie do umiarkowanego.
Na powstawanie trądziku u dorosłych mają wpływ uwarunkowania genetyczne, aktywność hormonów, przewlekły stres.
Wskutek zaburzeń keratynizacji dochodzi do zaczopowania ujść gruczołów łojowych. Skutkuje to powstaniem zaskórników. Jednocześnie pod wpływem enzymu 5-alfa-reduktazy testosteron przekształcany jest w dihydroksytestosteron (DHT) – formę odpowiedzialną za wydzielanie łoju, którego nadmierna produkcja jest cechą charakterystyczną dla trądziku. Ponieważ ujścia gruczołów łojowych są „zaczopowane”, dochodzi do powstawania wykwitów trądzikowych. Powstałe w ten sposób środowisko sprzyja patologicznemu namnażaniu beztlenowej baterii Propionibacterium acnes, której system enzymatyczny powoduje powstawanie substancji drażniących i prozapalnych, a w konsekwencji stany zapalne. Efektem jest pojawienie się zmian zapalnych (krostek, grudek), a u niektórych chorych przebarwień i blizn.
Oprócz trądziku pierwotnego wyróżnia się także trądzik wywołany. Może on być następstwem narażenia na oddziaływanie pewnych substancji chemicznych w środowisku pracy (trądzik zawodowy), m.in. pochodnych ropy naftowej i związków chloru, pyłów. Postać wywołana trądziku może także być powikłaniem przyjmowania leków, które wydzielane są przez gruczoły łojowe, działając na nie drażniąco oraz stymulująco (sterydy, witamina B12, jod, barbiturany). Trądzik dorosłych może także być wywołany przez długotrwałe stosowanie produktów kosmetycznych o działaniu blokującym ujścia gruczołów łojowych (tzw. trądzik kosmetyczny). Do najsilniej komedogennych substancji należą między innymi parafina, wazelina, silikony, lanolina, oleje kokosowy i z awokado, masło kakaowe. Są one składnikami niektórych kremów, oliwek, balsamów, korektorów, podkładów, pudrów. Leczenie trądziku wywołanego należy rozpocząć od eliminacji czynnika, który go powoduje.
Terapia trądziku u dorosłych
Postępowanie terapeutyczne zależy od postaci trądziku oraz nasilenia zmian chorobowych. Dostępne terapie koncentrują się na działaniu przyczynowym: normalizacji keratynizacji, zahamowaniu nadmiernego łojotoku oraz namnażania bakterii Propionibacterium acnes. Trzeba jednak mieć świadomość, że trądzik jest chorobą przewlekłą i trudno o trwały efekt. Zawsze, jak w przypadku każdej innej choroby, warto postępować według algorytmów i rozpocząć terapię od najprostszej, skutecznej metody.
Dzięki postępowi w kosmetologii i medycynie można dziś osiągnąć zadowalający efekt terapii i uniknąć powikłań – blizn i przebarwień potrądzikowych. Codzienna prawidłowa pielęgnacja domowa jest niezwykle istotnym elementem terapii. Bezwzględnie należy odstawić produkty o działaniu komedogennym i zamienić je na kosmetyki, które takiego działania nie wykazują. Trzeba włączyć produkty zawierające substancje o działaniu przeciwtrądzikowym, takie jak: kwas salicylowy, kwas szikimowy, kwas azelainowy, kannabidiol, retinoidy czy olejek z drzewa herbacianego.
Do najczęściej wykonywanych obecnie zabiegów gabinetowych należą zabiegi z wykorzystaniem kwasów oraz retinolu. Ich efektem jest zmniejszenie ilości wykwitów skórnych i redukcja stanu zapalnego. Odchodzi się obecnie od manualnego oczyszczania skóry. W przypadku nasilonych zmian trądzikowych z pomocą mogą przyjść lasery.
Leczenie farmakologiczne łagodnych i umiarkowanych postaci trądziku zazwyczaj rozpoczyna się od terapii miejscowej. W terapii miejscowej stosowane są antybiotyki, pochodne witaminy A, nadtlenek benzoilu oraz hydroksykwasy.
Leczenie ogólnoustrojowe trądziku to terapia wielomiesięczna. Jest włączana w umiarkowanych oraz ciężkich postaciach trądziku pospolitego. Do najczęściej stosowanych leków należą antybiotyki z grupy tetracyklin i makrolidów oraz retinoidy. U kobiet stosuje się także leczenie hormonalne – środki antykoncepcyjne o działaniu antyandrogennym. Warto pamiętać o tym, że przewlekle przyjmowane antybiotyki niszczą florę bakteryjną, natomiast doustne retinoidy mocno obciążają ustrój.
Dieta przy trądziku u dorosłych
Dieta jest integralnym elementem terapii trądziku. Nieprawidłowa przyczynia się do nasilenia objawów, z kolei zbilansowana i bogata odżywczo wspomaga terapię. Pacjenci z trądzikiem powinni wykluczyć z jadłospisu produkty o działaniu prozapalnym: wysokoprzetworzone, zawierające sztuczne barwniki dodatki smakowe, sól, cukier, tłuszcze (zwłaszcza uwodornione lub wielokrotnie obrabiane termicznie), emulgatory i konserwanty. Powinni także unikać dań o wysokim ładunku glikemicznym, które wskutek podnoszenia poziomu insuliny przyczyniają się do zwiększonej produkcji łoju. Chorzy nie powinni spożywać alkoholu, ostrych przypraw, orzechów oraz czekolady.
W niektórych przypadkach konieczne jest wykluczenie z diety mleka krowiego i jego przetworów oraz białka jaja kurzego. Można również wykonać badania nadwrażliwości pokarmowej IgG-zależnej, aby wyeliminować z diety produkty nietolerowane.
W przypadku podejrzenia nietolerancji pokarmowych wykonuje się badanie poziomu przeciwciał klasy IgG, aby wyeliminować z diety nietolerowane produkty.
Dieta w trądziku powinna być dobra jakościowo (bogata w witaminy, mikro- i makroelementy) i ilościowo,. Należy w niej uwzględnić produkty bogate w substancje o działaniu antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym: witaminę E, witaminę C, ubichinon (koenzym Q10), selen organiczny, cynk, miedź, beta-karoten, niacynamid, polifenole. Komponując posiłki, warto zwrócić uwagę, by zawierały wartościowe źródła białka (chude mięso i chude lub tłuste ryby) oraz dużo warzyw, w miarę możliwości surowych, lub krótko obrobionych termicznie. Jako źródło tłuszczy warto sięgać po produkty z dużą zawartością kwasów omega-3, które wykazują silnie działanie przeciwzapalne (tłuste ryby, olej lniany, olej rzepakowy).
Podsumowanie
Trądzik to choroba, w której leczeniu najlepsze efekty przyniesie podejście holistyczne. Skuteczna terapia, dobrze dobrana domowa pielęgnacja w połączeniu ze zdrową dietą działają synergistycznie. Trądzik jest chorobą przewlekłą, o okresach zaostrzenia i wyciszenia, dlatego wymaga stałej opieki specjalisty i dostosowywania terapii do aktualnego stanu skóry. Zdrowa skóra to nie tylko kwestia estetyki, ale również ważny element ogólnego dobrego samopoczucia i pewności siebie.
>>> Przeczytaj też: Trądzik – choroba o wielu obliczach
Piśmiennictwo
- Kaszuba A., Trznadek-Budżko E., Czyż P.(2003) Etiopatogeneza i współczesne metody leczenia trądziku pospolitego. Nowa Klinika 11:1149-1153.
- Błaszczyk-Kostecka M., Chodynicka B., Glińska W. (1998) Trądzik pospolity: patogeneza
- Czernielewski A.: Zarys chorób skóry, błony śluzowej, jamy ustnej i wenerycznych. PZWL, Warszawa 1982, 302–307.
- Braun‑Falco O, Plewig G., Wolff H.H., Burdgdorf W.H.C.: Dermatologia. Wyd. Czelej, Lublin 2004, 993–1002.
- Biegalska J., Żaba R.: Trądzik pospolity. Przew Lek. 2004, 6, 36–60.
- Leczenie chorób skóry. Ed. A. Kaszuba. Wyd. Elsevier Urban & Partner.15. Wrocław 2009, 302–307.
- Kaszuba A.: Trądzik pospolity: leczenie miejscowe preparatami prostymi w terapii naprzemiennej. Derm Prakt. 2010, 4, 9–17.
- Krasowska Ed. D.. Trądzik. Diagnostyka i leczenie. Wyd. Czelej, Lublin 2009, 115–170.
- Omeljaniuk W.J. Socha K., Markowska D.: Sposób odżywiania studentek Wyższej Szkoły Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Białymstoku w przypadku trądziku skóry. Bromat Chem Toksykol. 2011, 44, 3, 484–490.
- Meixiong J., Ricco C., Vasavda C., Ho B.K. Diet and acne: A systematic review. JAAD Int. 2022; 7: 95–112. Published 2022 Mar 29.
- Szczurek P. i wsp.: Częstość występowania trądziku późnego oraz jego wpływ na jakość życia młodych kobiet. Estetol Med Kosmetol 2012; 2(2): 58-62
