Miedź w organizmie – zapotrzebowanie, rola, źródła miedzi w diecie

Spis treści

1. Wchłanianie miedzi w organizmie, transport miedzi we krwi i jej wydalanie
2. Rola miedzi w organizmie
3. Zapotrzebowanie na miedź i źródła miedzi w diecie

Miedź (łac. cuprum) jest pierwiastkiem śladowym, czyli mikroelementem. Jej zasoby w organizmie człowieka określa się na 50-150 mg. Ciekawostką jest, iż łacińska nazwa miedzi pochodzi od wyspy Cypr, gdzie w czasach starożytnych wydobywano ten metal.

Pomimo faktu, iż zawartość miedzi w organizmie człowieka jest tak mała, jest ona elementem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania naszego ciała.

Wchłanianie miedzi w organizmie, transport miedzi we krwi i jej wydalanie

Proces wchłaniania miedzi odbywa się w jelicie cienkim. Aby było to możliwe, niezbędny jest proces poprzedzający, który zachodzi w żołądku i polega na uwolnieniu miedzi z połączeń organicznych.

Miedź po przejściu do dwunastnicy wchłaniania jest w enterocytach. Proces odbywa się w sposób aktywny, z udziałem białka nośnikowego CTR1. Wchłonięta miedź łączy się z albuminami osocza oraz transkupreiną. Następnie przenoszona jest do wątroby, gdzie z kolei łączy się z syntetyzowaną w tym narządzie ceruloplazminą, aby w postaci tego połączenia wrócić do krwiobiegu. Ceruloplazmina przenosi w osoczu ponad 90% miedzi, dlatego ma kluczowe znaczenie dla jej aktywności w organizmie.

Przyswajalność miedzi waha się od 5-50%, średnio wynosi 25-30%. Niedobór miedzi w organizmie zwiększa jej wchłanianie z diety, natomiast optymalny poziom miedzi w organizmie ogranicza to wchłanianie.

Miedź jest łatwiej przyswajana w obecności białka zwierzęcego oraz fruktozy. Utrudnione wchłanianie odbywa się w obecności pierwiastków, które konkurują z miedzią: żelazo, cynk, cyna, molibden, kadm, nikiel. Natomiast takie pierwiastki jak wapń czy fosfor utrudniają jej wydalanie.

Miedź słabiej się również wchłania przy alkalizacji treści żołądkowej. Dlatego zażywanie leków, które blokują wydzielanie kwasu solnego i działają alkalizująco – np. inhibitory pompy protonowej – utrudnia ten proces.

Miedź jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania komórek, a jej nadmiar jest toksyczny. Dlatego transport, dystrybucja i ilość biodostępnej miedzi musi być kontrolowana.

Dzienna podaż miedzi w diecie wynosi ok. 1,2 mg/dobę, co oznacza, iż wchłania się ok. 0,3-0,6 mg. Część miedzi, ok. 0,4 mg, wchłania się zwrotnie – z żółcią – do światła przewodu pokarmowego. Ok. 1 mg miedzi wydalany jest z kałem, bardzo niewielka część miedzi wydala się z moczem, potem i złuszczającym naskórkiem.

Rola miedzi w organizmie

Miedź jest składnikiem wielu enzymów, dzięki czemu wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Jest składnikiem m.in.:

• ceruloplazminy – białka transportującego miedź, ale mającego również wpływ na homeostazę żelaza. CP uruchamia wątrobowe zapasy żelaza i wbudowywanie go w cząsteczkę transferyny;
• dysmutazy ponadtlenkowej – enzymów SOD1 i SOD3. SOD1 jest enzymem zawierającym miedź i cynk, biorącym udział w procesach unieczynniania wolnych rodników i zmniejszającym stres oksydacyjny. SOD3 zwiększa ekspresję kolagenu, co w modelach na zwierzętach zwiększało m.in. przerost serca, poszerzanie lewej komory i zwłóknienie wywołane przeciążeniem wynikającym z nadciśnienia tętniczego;
• oksydazy cytochromowej;
• monoaminooksydazy – MAO – enzymu uczestniczącego w metabolizmie dopaminy do noradrenaliny, co ma wpływ na przesyłanie impulsów nerowych;
• oksydazy lizynowej – enzymu uczestniczącego w odnowie białek i sieciowianiu kolagenu oraz lizyny.

Podsumowując, miedź to mikroelement, który ma wpływ na:

• tworzenie krwinek czerwonych,
• przewodzenie impulsów nerwowych,
• zwalczanie stresu oksydacyjnego,
• tworzenie tkanki łącznej (kolagenu, elastyny),
• proces zapalny.

Zapotrzebowanie na miedź i źródła miedzi w diecie

Bezpieczne, dzienne spożycie miedzi wynosi do 3 mg, a okazjonalnie u osób dorosłych nawet 10 mg. Dawka toksyczna to ok. 20 g, a śmiertelna – 30 g.

Zawartość miedzi w diecie jest większa w produktach pochodzenia zwierzęcego niż roślinnego. W pierwszej grupie wynosi 0,05-0,35 mg/100 g, w drugiej 0,03-0,23 mg/100g. Z produktów pochodzenia zwierzęcego najwięcej miedzi zawiera wątróbka. Pokarmy roślinne to ziarna słonecznika, nasiona soi, orzechy laskowe, płatki owsiane, rośliny strączkowe (groch, fasola).

Należy pamiętać, że w miejscach, gdzie jest miedziana instalacja dostarczająca wodę, dostarczanie miedzi jest większe. Więcej tego pierwiastka znajduje się w wodzie ciepłej niż zimnej.

Miedź powinna być dostarczana z pożywienia. Suplementacja miedzi w stanach, gdy nie ma zwiększonego zapotrzebowania może być toksyczna. Należy również pamiętać, że miedź i inne mikroelementy – zwłaszcza cynk – muszą być dostarczane w równowadze. Zwiększenie ilości miedzi w diecie to obniżenie wchłaniania cynku i odwrotnie.

Piśmiennictwo

1. Liu Y, Miao J. An Emerging Role of Defective Copper Metabolism in Heart Disease. Nutrients. 2022 Feb 7;14(3):700. doi: 10.3390/nu14030700. PMID: 35277059; PMCID: PMC8838622.
2. Gertig H., Przysławski J., Bromatologia. Zarys nauki o żywności i żywieniu. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.
3. https://myfooddata.com/articles/high-copper-foods.php