Uczulenie na jad pszczoły i osy – bolesna przyczyna ciężkich reakcji alergicznych 

Alergia na jady owadów takich jak pszczoły i osy stanowi poważne zagrożenie zdrowotne, które może prowadzić do ciężkich reakcji anafilaktycznych. W tym artykule omówimy, czym jest alergia na jad owadów, jakie są jej przyczyny, objawy oraz metody diagnostyki i leczenia. Dowiesz się również, jak można skutecznie zapobiegać użądleniom i co robić w razie ich wystąpienia. 

Spis treści:

1. Czym jest alergia na jad owadów? Na jakie owady można być uczulonym? 
2. Co wywołuje uczulenie na owady? Przyczyny alergii 
3. Testy alergiczne na jady owadów – diagnostyka alergii
4. Rola molekuł alergenowych w diagnostyce i terapii alergii na jady owadów
5. Immunoterapia alergenowa (VIT) – odczulanie na jad owadów
6. Profilaktyka i postępowanie w przypadku użądlenia
7. Alergia na jad owadów – zakończenie

Czym jest alergia na jad owadów? Na jakie owady można być uczulonym? 

Alergia na jad owadów to nadmierna reakcja układu immunologicznego na białka zawarte w jadach owadów błonkoskrzydłych, takich jak: 

• pszczoły, 

• trzmiele, 

• osy pospolite, 

• osy klecanki, 

• szerszenie. 

Objawy reakcji alergicznej po ukoszeniu owadów u uczulonych osób mogą wahać się od łagodnych i występujących miejscowo po ciężkie reakcje ogólnoustrojowe, takie jak anafilaksja. 
 
Możliwe miejscowe objawy po użądleniu to: 

• zaczerwienie i ból w miejscu użądlenia, 

• obrzęk, 

• swędzenie, 

• uczucie ciepła w okolicach ukąszenia. 

Ciężka reakcja ogólnoustrojowa może pojawić się od kilku minut do kilku godzin po ukąszeniu. Mogą jej towarzyszyć następujące objawy: 

• świszczący oddech,  

• suchy kaszel, 

• trudności z oddychaniem i przełykaniem, 

• zawroty głowy,  

• spadek ciśnienia krwi, 

• obrzęk gardła lub języka, 

• skurcze żołądka, nudności lub biegunka, 

• zaburzenia rytmu serca, 

• pokrzywka. 

Jeżeli u Ciebie lub u bliskiej Ci osoby po użądleniu wystąpił obrzęk i zaczerwienienie skóry, które obejmowało obszar większy niż 10 cm i utrzymywało się powyżej 24 godzin lub doszło do ciężkiej ogólnoustrojowej reakcji alergicznej, niezwłocznie zgłoś się do lekarza alergologa w celu diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia! 

Co wywołuje uczulenie na owady? Przyczyny alergii 

Uczulenie na jad owadów jest wynikiem kontaktu z białkami (alergenami) zawartymi w jadzie. Układ odpornościowy osób uczulonych po pierwszym użądleniu produkuje przeciwciała IgE, które reagują z tymi alergenami. Przy ponownym użądleniu następuje gwałtowna reakcja IgE-zależna, podczas której uwalniane są mediatory zapalne, takie jak histamina, prowadzące do wystąpienia objawów reakcji alergicznej. 

>> Przeczytaj też: Alergia IgE zależna – czym jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka

Testy alergiczne na jady owadów – diagnostyka alergii 

Diagnozowanie alergii na jad owadów polega na szczegółowym wywiadzie lekarskim i badaniach alergologicznych. Wykonywane są alergiczne testy skórne, w których niewielkie ilości jadu są wprowadzane pod skórę pacjenta, oraz testy krwi pozwalające na pomiar poziomu przeciwciał IgE specyficznych dla alergenów jadów owadów. Testy z krwi powinny być wykonane od 3 do 4 tygodni po użądleniu. 

Rola molekuł alergenowych w diagnostyce i terapii alergii na jady owadów 

W diagnostyce i terapii alergii na jady owadów coraz większą rolę odgrywają molekuły alergenowe. Molekuły alergenowe to pojedyncze białka zawarte w jadach owadów, będące bezpośrednią przyczyną reakcji alergicznej.  

Molekuły alergenowe jadów owadów dostępne do diagnostyki to: 

Wykonanie testów IgE z krwi względem wymienionych molekuł alergenowych może pomóc lekarzowi w precyzyjnym rozpoznaniu alergii na jady pszczoły i/lub osy oraz kwalifikacji odpowiednich pacjentów do immunoterapii alergenowej (VIT).  

Szczególnie ważne jest rozróżnienie rzeczywistego uczulenia od reakcji krzyżowych wywołanych obecnością krzyżowo reagujących determinantów węglowodanowych (CCD)​​. W tym celu należy zwrócić uwagę na to, aby wykonywane testy zawierały rekombinowane molekuły alergenowe oznaczone literą „r” przed nazwą. Są one bowiem pozbawione krzyżowo reagujących determinantów węglowodanowych (CCD). 

Immunoterapia alergenowa (VIT) – odczulanie na jad owadów 

Leczenie alergii na jady owadów obejmuje unikanie użądleń oraz wdrożenie immunoterapii swoistej (VIT), która polega na regularnym podawaniu pacjentowi rosnących dawek jadu pszczoły lub osy w celu zmniejszenia wrażliwości organizmu na alergen.  

Odczulanie trwa zazwyczaj od 3 do 5 lat, a jego skuteczność w przypadku uczulenia na jad osy sięga 90%, a nawet 100%, w przypadku alergii na jad pszczoły jest to 80%.  

Immunoterapia swoista jadami owadów jest jedną z najskuteczniejszych form leczenia znanych medycynie.  

>> Odkryj: Alergeny, czyli co najczęściej uczula. Rodzaje i lista alergenów

Profilaktyka i postępowanie w przypadku użądlenia 

Aby ograniczyć ryzyko użądlenia: 

• unikaj miejsc takich jak łąki i sady, zwłaszcza gdy w pobliżu znajdują się dojrzałe owoce; 
• unikaj spożywania owoców, słodkich dżemów oraz lodów podczas przebywania na świeżym powietrzu; 
• szczelnie zamykaj pojemniki na odpadki i resztki jedzenia; 
• unikaj mocnych zapachów, które przyciągają owady, takich jak pot, silne perfumy oraz dezodoranty; 
• unikaj chodzenia boso po trawie; 
• wybieraj ubrania w kolorach neutralnych, takich jak biel, zieleń i beż, unikaj jaskrawych barw przyciągających owady; 
• podczas przebywania w miejscach, gdzie ryzyko użądlenia jest większe, noś długie spodnie, koszule z długim rękawem, kapelusz i opcjonalnie rękawiczki; 
• w razie użądlenia kogoś w pobliżu, oddal się na co najmniej 50 metrów, aby uniknąć ataku innych owadów; 
• w przypadku ataku pszczół lub os, zasłoń głowę. 

Warto również mieć przy sobie zestaw pierwszej pomocy zawierający automatyczny wstrzykiwacz adrenaliny, antyhistaminiki oraz glikokortykosteroidy na wypadek użądlenia.  

W przypadku ukąszenia ważne jest szybkie podanie adrenaliny i jak najszybszy kontakt z lekarzem​​. 

Alergia na jad owadów – zakończenie 

Alergia na jady owadów jest poważnym schorzeniem, które wymaga odpowiedniej diagnostyki życia reakcjom anafilaktycznym. Jeśli doświadczyłeś silnej reakcji po użądleniu owada i podejrzewasz u siebie uczulenie na jego jad, skonsultuj się z alergologiem i wykonaj niezbędne testy alergiczne. 

Bibliografia

1. Bonifazi F. et al., Prevention and treatment of hymenoptera venom allergy: guidelines for clinical practice. Allergy 2005; 60: 1459-1470. 
2. Canonica G.W. et al., A WAO – ARIA – GA²LEN consensus document on molecular-based allergy diagnostics. World Allergy Organ J. 2013; 6(1): 17. 
3. Spillner E. et al., Hymenoptera allergens: from venom to ”venome”. Frontiers in immunology 2014; 5: 1-7. 
4. Biló B. et al., Diagnosis of Hymenoptera venom allergy. Allergy 2005; 60: 1339-49. 
5. Grunwald T. et al., Molecular cloning and expression in insect cells of honeybee venom allergen acid phosphatase (Api m 3). J Allergy Clin Immunol 2006; 117: 848-54. 
6. Blank S. et al., Api m 10, a genuine A. mellifera venom allergen, is clinically relevant but underrepresented in therapeutic extracts. Allergy 2011; 66: 1322-29. 
7. Köhler J et al., Component resolution reveals additional major allergens in patients with honey bee venom allergy. J Allergy Clin Immunol 2014; 133: 1383-89. 
8. Frick M. et al., rApi m 3 and rApi m 10 improve detection of honey bee sensitization in Hymenoptera venom–allergic patients with double sensitization to honey bee and yellow jacket venom. Allergy 2015; 70: 1665-68. 
9. Simons FE. et al., International consensus on (ICON) anaphylaxis. World Allergy Organ J. 2014 May 30; 7(1): 9. 
10. Simons FE. et al., World Allergy Organization Anaphylaxis Guidelines: 2013 update of the evidence base. Int Arch Allergy Immunol. 2013; 162(3): 193-204. 
11. Cox L. et al., Allergen Immunotherapy: A practice parameter third update. J Allergy Clin Immunol 2011; 127(1): 1-55. 
12. Rueff F. et al., Predictors of severe systemic anaphylactic reactions in patients with Hymenoptera venom allergy: Importance of baseline serum tryptase. J Allergy Clin Immunol 2009; 124: 1047-54. 
13. Müller U. et al., Hymenoptera venom allergy: analysis of double positivity to honey bee and Vespula venom by estimation of IgE antibodies to species-specific major allergens Api m 1 and Ves v 5. Allergy 2009; 64: 543-48. 
14. Mittermann I. et al., Recombinant allergen-based IgE testing to distinguish bee and wasp allergy. J Allergy Clin Immunol 2010; 125: 1300-07.