Poniższy artykuł jest zapisem webinaru, który odbył się 2.10.2019 r.
Mimo dostępu do wiedzy wiele osób nie zna podstaw na temat HIV. Mamy nadzieję, że poniższy artykuł pomoże zrozumieć główne aspekty zakażenia, drogi przenoszenia oraz nowoczesne formy profilaktyki, takie jak PEP i PrEP. Temat jest istotny, gdyż choć dotyczy każdego z nas, to statystyka pokazuje, że zaledwie 10% Polaków poddało się testowi w kierunku HIV, co wskazuje na potrzebę większej edukacji w tym zakresie. Warto też zastanowić się nad wyzwaniami, przed jakimi stoją osoby żyjące z HIV w Polsce oraz nad obecnym poziomem stygmatu i dyskryminacji.
HIV: stereotypy vs.rzeczywistość
Wiele osób wciąż kojarzy zakażenie wirusem HIV z homoseksualistami, prostytutkami i narkomanami. Ta błędna informacja utkwiła w wielu umysłach, prowadząc do traktowania HIV jako choroby marginalizowanych grup społecznych. Niemniej jednak HIV może dotyczyć każdego, kto jest aktywny seksualnie.
Chociaż obecnie mamy do czynienia z wieloma chorobami przenoszonymi drogą płciową, które są coraz bardziej widoczne w danych epidemiologicznych, HIV wciąż pozostaje jednym z najbardziej stygmatyzowanych zakażeń. Dla porównania, kiedy w rodzinie pojawia się diagnoza raka szyjki macicy wywołanego przez wirusa HPV, który również przenosi się drogą kontaktów seksualnych, pacjentki zazwyczaj doświadczają wsparcia i otwartości ze strony bliskich. W przypadku HIV sytuacja jest inna. Wielu chorych trzyma swoją diagnozę w tajemnicy, obawiając się reakcji otoczenia.
Warto podkreślić, że ryzyko zakażenia HIV nie wynika z przynależności do konkretnej grupy społecznej, ale z określonych zachowań. Każdy z nas, niezależnie od swojego pochodzenia czy statusu społecznego, może być narażony na zakażenie, jeśli podejmuje ryzykowne działania. W związku z tym, zamiast kierować się stereotypami, warto zastanowić się nad własnymi zachowaniami i podjąć świadome decyzje dotyczące swojego zdrowia.
Kontrola nad zakażeniem HIV
Kontrola nad zakażeniem HIV od lat stanowi ważny punkt w polityce zdrowotnej wielu krajów. Dzięki inwestycjom w działania profilaktyczne, wiele państw osiągnęło sukces w zatrzymywaniu epidemii. Kluczem do tego były programy edukacyjne skierowane do młodych ludzi oraz promocja testowania na HIV, które w wielu krajach europejskich zostało włączone do standardowej opieki lekarzy rodzinnych.
W Polsce działania te były intensywne w latach 90., ale w ostatnich latach temat zdaje się cichnąć. Kampanie medialne dotyczące HIV stały się rzadsze, a dla wielu osób problem wydaje się nieistniejący, mimo że liczba nowych zakażeń rośnie.
Jednakże warto podkreślić pozytywne aspekty opieki nad osobami żyjącymi z HIV w Polsce. Dzięki nowoczesnym lekom i specjalistom w dziedzinie chorób zakaźnych dostęp do leczenia antyretrowirusowego jest szeroki i bezpłatny. Osoby zakażone mogą korzystać z opieki w poradniach chorób zakaźnych, gdzie mają bezpośredni kontakt z lekarzem specjalistą. Ta część systemu opieki zdrowotnej w Polsce funkcjonuje efektywnie.
Skala zakażenia HIV w Polsce i na świecie
Chociaż liczby mogą nie oddać pełnego obrazu sytuacji, warto zwrócić uwagę na kilka kluczowych danych dotyczących skali zakażeń HIV w Polsce i na świecie:
- W Polsce tylko 10% ludności poddało się testowi w kierunku HIV, co oznacza, że aż 90% nigdy nie sprawdziło swojego statusu. Szacuje się, że nawet połowa zakażonych w Polsce nie jest świadoma swojego stanu. To jeden z najwyższych wskaźników w Europie.
- Mimo że 87% Polaków uważa, że HIV ich nie dotyczy, dane Narodowego Instytutu Zdrowia Państwowy Zakład Higieny pokazują, że od 1985 roku około 24 000 osób dowiedziało się o swoim zakażeniu. Faktyczna liczba osób żyjących z HIV w Polsce jest trudna do określenia, ale wiadomo, że każdego roku diagnozowanych jest ponad tysiąc nowych przypadków.
- Zakażenie HIV dotyczy głównie osób w wieku 20-40 lat, ale coraz częściej diagnozowane jest u osób powyżej 50. roku życia. W jednym z punktów konsultacyjno-diagnostycznych najstarsza osoba, która dowiedziała się o swoim zakażeniu, miała 81 lat.
- Na świecie największa liczba osób żyjących z HIV znajduje się w Afryce. Jednakże nie trzeba wyjeżdżać daleko, by zetknąć się z tym problemem. W sąsiedniej Rosji jest oficjalnie milion osób zakażonych, a nieoficjalnie mówi się nawet o dwóch milionach. Na Ukrainie liczba ta przekracza 500 000.
- Dostęp do leków antyretrowirusowych jest kluczowy w walce z HIV. W Polsce leczenie jest dostępne i bezpłatne, ale w wielu krajach, zwłaszcza po wschodniej granicy Polski, dostęp do leczenia jest ograniczony z powodów finansowych.
Chociaż wiele krajów poczyniło postępy w walce z HIV, wciąż istnieją obszary, które wymagają intensywnych działań, zarówno w zakresie edukacji, jak i dostępu do leczenia.
Podstawowe informacje na temat leczenia HIV i AIDS
HIV (wirus ludzkiego upośledzenia odporności) atakuje układ odpornościowy organizmu, niszcząc kluczowe komórki odpornościowe. Gdy układ odpornościowy staje się na tyle osłabiony, że nie jest w stanie skutecznie walczyć z infekcjami, pojawiają się choroby związane z niedoborem odporności, co prowadzi do rozwoju AIDS.
Współczesna medycyna podkreśla znaczenie wczesnego wykrywania i leczenia HIV. Zgodnie z najnowszymi wytycznymi, osoby zdiagnozowane z HIV powinny natychmiast rozpocząć leczenie antyretrowirusowe. W przeszłości lekarze czekali, aż układ odpornościowy pacjenta osłabnie, zanim rozpoczną leczenie. Dzisiaj jednak wiadomo, że wczesne włączenie leczenia jest kluczem do zatrzymania postępu wirusa i zapobiegania rozwojowi AIDS.
W Polsce wiele osób dowiaduje się o swoim zakażeniu dopiero po wielu latach od momentu zakażenia, często wtedy, gdy rozwija się AIDS. W takich przypadkach, mimo włączenia leczenia antyretrowirusowego, układ odpornościowy jest już poważnie uszkodzony, co może prowadzić do długotrwałych problemów zdrowotnych.
Dzięki postępom w leczeniu antyretrowirusowym HIV jest obecnie postrzegane jako choroba przewlekła. Osoby żyjące z HIV, które regularnie przyjmują leki, mogą żyć pełnią życia i dożywać starości. To ogromny postęp w porównaniu z latami 80., kiedy to diagnoza HIV była równoznaczna z krótkim czasem przeżycia. Dlatego tak ważne jest, aby osoby, które podejrzewają, że mogły być narażone na ryzyko zakażenia, poddały się testowi na HIV.
Drogi zakażenia HIV – fakty i mity
HIV jest wirusem, który żyje i rozmnaża się w organizmie człowieka, ale poza nim szybko ginie. Chociaż jest uważany za „słaby” wirus, jego zakażenie może mieć poważne konsekwencje. Główną drogą zakażenia jest bezpośredni kontakt z krwią lub błonami śluzowymi. Kontakty seksualne są dominującą drogą zakażenia w Polsce i Europie, niezależnie od orientacji seksualnej. Należy pamiętać, że ryzyko zakażenia nie wynika z przynależności do pewnej grupy społecznej, ale z podejmowanych zachowań.
Kluczowym aspektem profilaktyki jest testowanie. W Polsce wiele kobiet dowiaduje się o swoim zakażeniu dopiero podczas ciąży, co może prowadzić do zakażenia noworodków. Jednak dzięki dostępnym lekom antyretrowirusowym i odpowiedniej opiece, ryzyko zakażenia dziecka przez zakażoną matkę jest mniejsze niż 1%. Każda kobieta w ciąży powinna być informowana o możliwości przetestowania się na HIV, a wczesne wykrycie zakażenia pozwala na podjęcie działań zapobiegawczych. Współczesna medycyna daje narzędzia do zapobiegania transmisji HIV od matki do dziecka, co podkreśla znaczenie wczesnego testowania i leczenia.
W kontekście zakażenia HIV wiele osób ma wątpliwości dotyczące preejakulatu, czyli wydzieliny pojawiającej się przed wytryskiem. Chociaż jest ona często pomijana, zwłaszcza przez osoby stosujące seks przerywany, zawiera ona wirusa HIV w ilości zdolnej do zakażenia. Seks przerywany nie jest techniką bezpieczną ani w kontekście zapobiegania chorobom przenoszonym drogą płciową, ani w kontekście zapobiegania ciąży.
Warto też podkreślić, że wiele płynów organizmu, takich jak ślina, pot, mocz, łzy czy kał, nie jest zakaźnych pod względem HIV, chyba że zawierają widoczną ilość świeżej krwi. Dlatego osoby zakażone HIV mogą bezpiecznie pracować, mieszkać i przebywać z innymi, nie stanowiąc dla nich zagrożenia, o ile nie dochodzi do kontaktu seksualnego.
Różnica między HIV a AIDS
HIV to wirus atakujący układ odpornościowy, podczas gdy AIDS jest stanem, w którym układ odpornościowy jest na tyle osłabiony, że organizm nie jest w stanie bronić się przed infekcjami. Nie ma jednoznacznych objawów wskazujących na zakażenie HIV, a jedynym sposobem potwierdzenia zakażenia jest badanie krwi. Ważne jest, aby przeprowadzić test w odpowiednim czasie po potencjalnej ekspozycji – minimum 2-3 tygodnie, ale najlepiej po 6 tygodniach. Są dostępne również szybkie testy, które wymagają oczekiwania 12 tygodni od potencjalnej ekspozycji. Polska oferuje dostęp do najnowocześniejszych leków antyretrowirusowych, które nie tylko chronią przed przeniesieniem wirusa na dziecko, ale także zapobiegają przenoszeniu wirusa na partnera seksualnego, jeśli są regularnie przyjmowane i wirus jest niewykrywalny w organizmie.
Kiedy można się zarazić wirusem HIV, a kiedy nie jest to możliwe?
Główną drogą zakażenia HIV są kontakty seksualne. Potencjalne ryzyko stanowi też transfuzja krwi. W Polsce jest ona stosunkowo bezpieczna, gdyż krew jest badana pod kątem obecności wirusa. Jednak w innych częściach świata ryzyko zakażenia przez transfuzję krwi może być większe. Na co dzień bezpieczny jest też kontakt z osobą zakażoną HIV. Wirus ginie poza organizmem człowieka w krótkim czasie, zwłaszcza w obecności detergentów.
Ważne jest regularne testowanie się na obecność HIV, zwłaszcza przy zmianie partnerów seksualnych. Brak objawów czy dobre wyniki morfologii krwi nie wykluczają zakażenia. W Polsce dostępne są nowoczesne leki antyretrowirusowe, które skutecznie chronią przed zakażeniem. Istnieją również metody profilaktyki przed ekspozycyjnej, które polegają na przyjmowaniu leków antyretrowirusowych przed potencjalnym kontaktem z wirusem. Najbardziej skuteczną metodą barierową jest używanie prezerwatyw. Istnieją także damskie prezerwatywy oraz chusteczki lateksowe jako dodatkowe metody zabezpieczenia.
Testy w kierunku HIV
Testowanie na HIV odgrywa kluczową rolę w profilaktyce zakażenia, umożliwiając wczesne wykrycie wirusa i podjęcie odpowiedniego leczenia. W Polsce dostępne są różnorodne metody testowania, w tym standardowe testy z żyły, szybkie testy z palca oraz testy z wymazu z ust. Dzięki punktom konsultacyjno-diagnostycznym, mieszkańcy mogą przeprowadzić testy anonimowo i bezpłatnie w większości miast wojewódzkich.
Jednak mimo postępów w leczeniu i dostępie do testowania, problem stygmatyzacji osób zakażonych HIV wciąż istnieje. Ważne jest, aby społeczeństwo uświadomiło sobie, że zakażenie może dotyczyć każdego, niezależnie od stylu życia czy statusu społecznego. Regularne testowanie i edukacja są kluczem do walki z rozprzestrzenianiem się wirusa i zmniejszenia stygmatyzacji związanej z HIV.
