Wodobrzusze, zwane również puchliną brzuszną, to stan, w którym dochodzi do nagromadzenia płynu w jamie brzusznej. Może być objawem wielu różnych chorób, w tym poważnych schorzeń wątroby, serca i nowotworów. Wodobrzusze nie jest chorobą samą w sobie, lecz objawem wskazującym na poważne problemy zdrowotne. Może ono prowadzić do znacznego dyskomfortu, a nawet poważnych powikłań zdrowotnych, jeśli nie zostanie odpowiednio zdiagnozowane i leczone.
Spis treści:
- Co to jest wodobrzusze?
- Wodobrzusze: przyczyny gromadzenia płynu w jamie brzusznej
- Wodobrzusze: objawy
- Kiedy zgłosić się do lekarza z wodobrzuszem?
- Jak lekarz stawia rozpoznanie wodobrzusza?
- Wodobrzusze: leczenie
Co to jest wodobrzusze?
Wodobrzusze to patologiczne nagromadzenie płynu w jamie otrzewnowej – przestrzeni pomiędzy otrzewną pokrywającą narządy wewnętrzne a otrzewną ścienną wyściełającą ścianę brzucha. Normalnie, ilość płynu w tej przestrzeni jest minimalna (norma to maksymalnie 150 ml), jednak w przypadku wodobrzusza może dochodzić do zgromadzenia nawet kilku litrów płynu.
Wodobrzusze, w zależności od ilości zgromadzonego płynu w jamie brzusznej, można klasyfikować na łagodne, umiarkowane lub ciężkie.
Jak wygląda wodobrzusze?
Wodobrzusze objawia się głównie poprzez widoczne powiększenie obwodu brzucha, który staje się twardy i wyraźnie zaokrąglony oraz – w miarę gromadzenia się płynu – wygląda na opuchnięty. Skóra na jego powierzchni robi się napięta i błyszcząca. W zaawansowanych przypadkach brzuch przybiera charakterystyczny kształt, przypominający balon. U niektórych osób widoczne mogą być żyły na powierzchni dolnej części tułowia, co wynika z nacisku płynu na naczynia krwionośne.
| Warto wiedzieć: Pacjenci, u których rozwija się wodobrzusze, mają charakterystyczny wygląd „kasztanowego ludzika” – tj. duży brzuch i chude kończyny. |
Wodobrzusze można podzielić na:
- Łagodne – możliwe do stwierdzenia tylko za pomocą USG.
- Umiarkowane – możliwe do stwierdzenia w badaniu przedmiotowym, objętość płynu wynosi >500 ml.
- Zaawansowane – widoczne gołym okiem, brzuch jest napięty, z wygładzeniem pępka; obecna duszność wskazuje, że w jamie otrzewnej zgromadziło się nawet do 15 l płynu.
>> To może Cię zainteresować: Brzuch tarczycowy – jak rozpoznać i zwalczyć otyłość brzuszną o podłożu hormonalnym
Wodobrzusze: przyczyny gromadzenia płynu w jamie brzusznej
Wodobrzusze może mieć wiele przyczyn, a każda z nich wskazuje na poważne problemy zdrowotne.
Płyn w jamie brzusznej może gromadzić się w wyniku różnych mechanizmów, takich jak: zwiększone ciśnienie w naczyniach krwionośnych, zmniejszona zdolność wątroby do produkcji białek, zwiększona przepuszczalność naczyń krwionośnych czy zaburzenia w odpływie limfy.
Marskość wątroby i występowanie wodobrzusza
Najczęstszą przyczyną wodobrzusza jest marskość wątroby, która prowadzi do uszkodzenia i bliznowacenia tego narządu. W wyniku tych zmian dochodzi do zwiększenia ciśnienia w układzie żyły wrotnej oraz zmniejszenia produkcji albuminy, co sprzyja gromadzeniu płynu w jamie brzusznej. Pacjenci z marskością wątroby często mają również inne objawy, takie jak żółtaczka, świąd skóry czy krwawienia.
Wodobrzusze a problemy kardiologiczne
Niewydolność serca, szczególnie prawokomorowa, jest jedną z głównych przyczyn wodobrzusza. W wyniku niewystarczającej pracy prawej komory serca dochodzi do wzrostu ciśnienia w żyłach, co prowadzi do przenikania płynu z naczyń krwionośnych do jamy brzusznej. Pacjenci z prawokomorową niewydolnością serca mogą również doświadczać obrzęków kończyn dolnych.
Wodobrzusze przy raku
Nowotwory – zwłaszcza rak jajnika, trzustki, żołądka, jelit czy wątroby – mogą również powodować wodobrzusze. Mechanizmy, poprzez które nowotwory prowadzą do gromadzenia płynu, obejmują blokowanie naczyń limfatycznych i krwionośnych, co utrudnia odpływ płynu z jamy brzusznej. Wodobrzusze często świadczy o zaawansowanym stadium choroby.
Niewydolność nerek a wodobrzusze
Choroby nerek mogą prowadzić do zaburzeń równowagi płynów w organizmie, co również przyczynia się do powstawania wodobrzusza. W przypadku niewydolności nerek dochodzi do retencji sodu i wody, co sprzyja nagromadzeniu płynu w różnych częściach ciała, w tym w jamie brzusznej.
Zaburzenia w regulacji osmolalności, wynikające z nieprawidłowej gospodarki jonowej, również odgrywają istotną rolę w patogenezie wodobrzusza. Niewłaściwe stężenia jonów, takich jak ww. sód, mogą powodować przesunięcia płynów między przestrzenią wewnątrznaczyniową a zewnątrz naczyniową, co dodatkowo sprzyja gromadzeniu się płynu w jamie brzusznej.
Wodobrzusze przy zapaleniu trzustki
Zapalenie trzustki, zarówno ostre, jak i przewlekłe, może być kolejną przyczyną wodobrzusza. Proces zapalny w trzustce prowadzi do przesiąkania płynu do jamy brzusznej.
Hipoalbuminemia i wodobrzusze
Hipoalbuminemia, czyli niskie stężenie albuminy we krwi, może wynikać z różnych stanów chorobowych, takich jak niedożywienie, choroby wątroby czy zespół nerczycowy. Niski poziom albumin prowadzi do zmniejszenia ciśnienia onkotycznego, co sprzyja przesiąkaniu płynu do jam ciała, w tym jamy brzusznej.
Wodobrzusze: objawy
Objawy wodobrzusza mogą być różnorodne i obejmują:
- powiększenie obwodu brzucha,
- uczucie ciężkości i pełności w brzuchu,
- duszność (z powodu nacisku na przeponę),
- utratę apetytu i nudności,
- obrzęki kończyn dolnych.
>> Przeczytaj także: Opuchnięte nogi i kostki. Możliwe przyczyny opuchlizny nóg
Kiedy zgłosić się do lekarza z wodobrzuszem?
Do lekarza należy zgłosić się, jeśli zauważysz:
- szybkie powiększenie obwodu brzucha,
- ból lub dyskomfort w jamie brzusznej,
- postępujące pogorszenie tolerancji wysiłku fizycznego,
- trudności w oddychaniu,
- obrzęki nóg,
- nagłą utratę wagi,
- żółtaczkę.
Wczesna konsultacja medyczna jest kluczowa dla szybkiej diagnozy i leczenia.
Jak lekarz stawia rozpoznanie wodobrzusza?
Dokładna diagnoza w przypadku wodobrzusza wymaga przeprowadzenia szeregu badań diagnostycznych:
Lekarz rozpoczyna diagnozę od szczegółowego badania podmiotowego i przedmiotowego, gdzie ocenia cechy choroby podstawowej, takie jak: poszerzenie żył powłok brzusznych, powiększenie śledziony oraz stan wątroby (która może wskazywać na obecność marskości lub zmian nowotworowych).
Następnie specjalista stosuje badania obrazowe, takie jak USG i tomografia komputerowa (TK), które pozwalają na potwierdzenie obecności płynu w jamie otrzewnej i ocenę jego ilości oraz badanie struktury wątroby czy także identyfikację innych nieprawidłowości narządów.
Kluczowym krokiem w diagnostyce jest pobranie i analiza płynu puchlinowego, celem oznaczenia stężeń albuminy, białka całkowitego, glukozy, trójglicerydów, bilirubiny oraz aktywności LDH i amylazy. Analiza komórek w płynie może również pomóc w diagnozie samoistnego bakteryjnego zapalenia otrzewnej czy sprawdzenia obecności komórek nowotworowych. W razie podejrzenia infekcji (np. zapalenie otrzewnej) lub gruźlicy, wykonuje się posiew płynu puchlinowego w celu identyfikacji patogenów.
Wodobrzusze: leczenie
Leczenie wodobrzusza obejmuje zarówno terapię choroby podstawowej, jak i leczenie objawowe. W przypadku objawowego postępowania stosuje się leki moczopędne, znane jako diuretyki, które mogą być podawane doustnie lub dożylnie. Istnieje także konieczność uzupełnienia stężenia albumin, zwłaszcza przy niskim poziomie tych białek oraz monitorowanie poziomu jonów i ich ewentualna stabilizacja.
W zaawansowanych przypadkach wodobrzusza, gdy pacjent doświadcza duszności lub nie ma odpowiedzi na stosowane leki, może być konieczne wykonanie paracentezy (nakłucia jamy brzusznej) celem usunięcia części płynu z otrzewnej.
Czym grozi nieleczone wodobrzusze
Nieleczone wodobrzusze może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zakażenie płynu otrzewnowego (bakteryjne zapalenie otrzewnej), trudności w oddychaniu z powodu nacisku na przeponę, pogorszenie funkcji nerek, progresji choroby podstawowej. W skrajnych przypadkach może dojść do sepsy.
Wodobrzusze stanowi istotny objaw sygnalizujący poważniejsze problemy zdrowotne, które mogą mieć różnorodne podłoże. Szybkie zdiagnozowanie przyczyny oraz odpowiednie leczenie są niezbędne dla zapobiegnięcia powikłaniom. Każdy przypadek wodobrzusza wymaga indywidualnego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego, uwzględniającego przyczyny choroby oraz stan ogólny pacjenta. Zaniedbanie leczenia wodobrzusza może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, dlatego nie należy bagatelizować nawet pozornie łagodnych objawów i należy jak najszybciej zwrócić się o pomoc medyczną.
Bibliografia
- https://www.mp.pl/pacjent/objawy/85082,wodobrzusze
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.38.
- Chiejina M., Kudaravalli P., Samant H. Ascites. [Updated 2023 Aug 8]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-.
- Hou W., Sanyal AJ. Ascites: Diagnosis and Management.MedClin N Am 93 (2009) 801–817.
