Spis treści
- Nocne poty – jak je rozpoznać?
- Nocne poty – jakie choroby trzeba wykluczyć?
- Jakie są najczęstsze przyczyny występowania nocnych potów?
- Nocne poty – jakie badania warto wykonać?
Pocenie się służy do obniżenia temperatury głębokiej ciała, gdy przekracza ona wartość progową zakresu temperatur wyznaczonego przez ośrodek termoregulacji i jest kontrolowane przez złożone mechanizmy.
Podwyższenie temperatury głębokiej może być spowodowane zbyt ciepłą pościelą, ubraniem lub wysoką temperaturą otoczenia, co z kolei może wywołać reakcję fizjologiczną. Na reaktywność gruczołów potowych mogą wpływać: kondycja fizyczna, ale również ostre lub przewlekłe stany lękowe. Uderzenia gorąca w okresie menopauzy mogą wiązać się z zawężeniem zakresu temperatur wyznaczonego przez ośrodek termoregulacji, powodując częstsze pocenie się.
Pocenie się może również wystąpić z przyczyn niezwiązanych z regulacją temperatury. Leki lub choroby oddziałujące na współczulny układ nerwowy, ośrodek termoregulacji bądź gruczoły potowe mogą wpływać na częstość nocnych potów. Innym mechanizmem może być nadmierna czujność pacjenta. Niektóre osoby mogą gorzej tolerować nocne poty lub wybudzać się z powodu innych stanów chorobowych i wówczas istnieje większa szansa, że zauważą pocenie się.
Nocne poty są niespecyficznym objawem, często występującym u pacjentów, ale rzadko spontanicznie zgłaszanym lekarzowi. Budzą jednak niepokój i szereg wątpliwości związanych ze stanem zdrowia. Jeśli są niespecyficzne, izolowane, nie pozwalają na rozpoznanie konkretnej choroby. Mogą one towarzyszyć pewnym stanom fizjologicznym (jak np. menopauza, andropauza) i wtedy nie są zagrożeniem dla życia i zdrowia pacjenta, ale czasami mogą być objawem poważnej choroby, w tym również choroby nowotworowej. Nocne poty występujące sporadycznie zwykle nie są objawem poważnej choroby, natomiast utrzymujące się przez dłuższy czas lub uporczywie nawracające wymagają odpowiednio ukierunkowanej diagnostyki.
Nocne poty – jak je rozpoznać?
W związku z brakiem powszechnie zaakceptowanej, jednej definicji tego objawu proponowano wiele różnych objaśnień potów nocnych. W różnych definicjach postać pocenia wymagająca zmiany bielizny została zakwalifikowana jako ciężka, wymagająca dodatkowego mycia ciała jako umiarkowana, zgłaszana tylko w odpowiedzi na zadanie pytania przez zbierającego wywiad i niewymagająca mycia ani przebrania jako postać lekka. Niektóre z dostępnych definicji określają czas trwania objawów, żadne jednak nie wskazują częstotliwości występowania objawów ani potwierdzenia przez inne osoby.
Najodpowiedniejszą i najlepiej oddająca problem wydaje się ta, która opisuje nocne poty jako stan, kiedy pacjent pomimo snu w chłodnym pomieszczeniu intensywnie się poci, co skutkuje koniecznością kilkukrotnej zmiany bielizny. Takie objawy jednoznacznie świadczą o istotnych zaburzeniach procesów termoregulacji i wymagają przeprowadzenia dalszej diagnostyki w celu wykluczenia poważnych przyczyn. Diagnostyka różnicowa powinna uwzględniać:
- obecność innych objawów,
- wiek i płeć pacjenta,
- choroby współistniejące,
- stosowane leki.
Nocne poty – jakie choroby trzeba wykluczyć?
Diagnostyka chorób internistycznych, w tym wykluczenie zaburzeń endokrynologicznych i metabolicznych (cukrzyca, nadczynność tarczycy) oraz ostrych zakażeń, powinna być brana pod uwagę w pierwszej kolejności. Natomiast pojawienie się nocnych potów u osób młodych, z towarzyszącym osłabieniem i zmniejszeniem masy ciała, zawsze powinno skłaniać do przeprowadzenia diagnostyki onkologicznej w celu wykluczenia chorób rozrostowych układu limfatycznego. Osobnym zjawiskiem są uzależnienia od substancji psychoaktywnych. Niektóre z tych substancji (np. dopalacze), ale też stan głodu narkotykowego, powodują nadmierne pocenie w mechanizmie zaburzenia termoregulacji.
Nocne poty mogą też należeć do spektrum objawów zespołu paranowotworowego poprzedzającego wystąpienie lub towarzyszącego nowotworom litym (raki neuroendokrynne, raki drobnokomórkowe).
Jednak w wielu przypadkach, po wykluczeniu poważnych patologii, nie udaje się znaleźć przyczyny nocnych potów. Pomimo braku rozpoznania poważnej choroby pacjenci niejednokrotnie skarżą się na uciążliwość związaną z nocnymi potami, które istotnie pogarszają jakość snu, powodując jego zaburzenia, a także przewlekłe zmęczenie. Taki długotrwały stan przyczynia się do rozdrażnienia, może nasilać zaburzenia emocjonalne i lękowe.
Jakie są najczęstsze przyczyny występowania nocnych potów?
Rozpowszechnienie potów nocnych zależy od badanej populacji. W grupie starszych pacjentów objaw ten występuje u 10% chorych, natomiast w badaniach z udziałem młodszych chorych i pacjentów przychodni gastroenterologicznych sięga aż 44%. Objaw ten często stwierdza się również u pacjentów hospitalizowanych. W populacji pacjentów laboratoriów snu poddawanych badaniu polisomnograficznemu rozpowszechnienie potów nocnych wynosi 28%. Po wykluczeniu czynników środowiskowych należy jednak rozważyć następujące częste przyczyny ich występowania:
- naczynioruchowe objawy menopauzy,
- napady paniki,
- depresję,
- zespół stresu pourazowego,
- otyłość/nadwagę,
- spożywanie alkoholu i palenie tytoniu,
- cukrzycę,
- zespół niespokojnych nóg,
- nadczynność tarczycy,
- choroba refluksowa przełyku.
Nocne poty – jakie badania warto wykonać?
Ocena pacjenta na podstawie towarzyszących objawów, zalecane postępowanie, badania diagnostyczne, w tym laboratoryjne:
Badania laboratoryjne i obrazowe, które powinno się przeprowadzić w przypadku występowania nocnych potów:
- morfologia krwi obwodowej z rozmazem mikroskopowym,
- badania w kierunku mononukleozy,
- badania w kierunku gruźlicy np. test oparty na wydzielaniu interferonu ϒ przez limfocyty (np. QuantiFERON-Tb) ,
- badania w kierunku zakażenia HIV,
- stężenie TSH, fT3, fT4,
- białka C-reaktywnego (CRP), IL-6,
- RTG klatki piersiowej.
Dodatkowe badania, które można rozważyć indywidualnie:
- tomografia komputerowa klatki piersiowej i/lub brzucha lub USG,
- biopsja szpiku kostnego,
- polisomnografia.
Jeśli wyniki powyższych badań nie budzą wątpliwości i nie podejrzewa się innych chorób, zaleca się uspokojenie pacjenta i dalszą obserwację. Występowanie nocnych potów jako izolowanego objawu nie wskazuje na zwiększone ryzyko zgonu. U większości pacjentów zgłaszających nocne poty nie występuje żadna poważna choroba, ale zawsze warto zachować czujność i sprawdzić.
Piśmiennictwo
- Carl Bryce: Persistent night sweats: diagnostic evaluation, American Family Physician, Volume 102, Number 7,October 1, 2020;(427-433)
- Aleksandra Grela-Wojewoda, konsultacja i komentarz: Uporczywe poty nocne- postępowanie i diagnostyka, Medycyna rodzinna, Praktyka kliniczna.
- Helena Martynowicz, Grzegorz Mazur: Poty nocne – o czym mogą świadczyć, jak pokierować pacjenta, Medycyna po Dyplomie, 2021,10.
