Kwasica mleczanowa to poważny stan internistyczny, który może wystąpić u pacjentów z cukrzycą, choć nie zawsze jest on związany z tą chorobą przewlekłą. Jakie są najczęstsze objawy kwasicy mleczanowej? Jakie czynniki predysponują do wystąpienia tej przypadłości? Na czym polega leczenie kwasicy mleczanowej? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule.
Spis treści:
- Co to jest kwasica mleczanowa?
- Kwasica mleczanowa: pierwsze objawy i symptomy dolegliwości
- Przyczyny kwasicy mleczanowej
- Rozpoznanie kwasicy mleczanowej: jakie badania wykonać?
- Które badania krwi należy wykonać przy kwasicy mleczanowej?
- Leczenie kwasicy mleczanowej
- Jak zapobiegać kwasicy mleczanowej?
Co to jest kwasica mleczanowa?
Kwasica mleczanowa jest zaburzeniem metabolicznym, którego istotą jest nadmierna produkcja mleczanów w organizmie.
Kwasica mleczanowa może być jednym z ostrych powikłań cukrzycy, a także występować bez związku z tą chorobą przewlekłą. U cukrzyków kwasica mleczanowa może rozwinąć się pod wpływem różnych czynników, które zostaną szerzej omówione w kolejnych akapitach tego artykułu.
>> Sprawdź: Kwasica – co to za choroba i jakie są jej objawy? Rodzaje, przyczyny i leczenie kwasicy organizmu
Typy kwasicy mleczanowej
Kwasicę mleczanową dzieli się na dwa rodzaje (ze względu na jej związek z niedotlenieniem tkanek). Wyróżnić można takie rodzaje kwasicy mleczanowej jak:
- kwasicę mleczanową typu A – która jest nazywana też kwasicą beztlenową; ten rodzaj kwasicy obserwuje się w stanach niedotlenienia tkanek,
- kwasicę mleczanową typu B – nazywaną również kwasicą tlenową; temu rodzajowi kwasicy typowo nie towarzyszy niedotlenienie.
>> To może Cię zainteresować: Diagnoza przed objawami? Znaczenie przeciwciał w cukrzycy typu 1
Kwasica mleczanowa: pierwsze objawy i symptomy dolegliwości
Najważniejsze objawy związane z wystąpieniem kwasicy mleczanowej to:
- osłabienie, zmęczenie,
- nudności, wymioty,
- bóle brzucha, czasami biegunka,
- zaburzenia świadomości (do śpiączki włącznie),
- majaczenie,
- skąpomocz (a więc oddawanie moczu w objętości mniejszej, niż 500 ml na dobę),
- objawy odwodnienia (w tym zwiększone pragnienie, zawroty głowy, suchość w ustach),
- zaburzenia oddychania (pojawienie się bardzo głębokich oddechów o zwiększonej częstotliwości),
- obniżenie temperatury ciała (hipotermia),
- obniżenie ciśnienia tętniczego (hipotensja),
- przyspieszona akcja serca (tachykardia).
Warto zaznaczyć, że pojawienie się wymienionych powyżej objawów klinicznych wymaga pilnego kontaktu z lekarzem.
Przyczyny kwasicy mleczanowej
Kwasica mleczanowa rozwija się na skutek nasilenia beztlenowego metabolizmu glukozy. Do stanu tego predysponuje niedotlenienie tkanek, co dotyczy typu A tej choroby. W tej sytuacji kwasica metaboliczna rozwija się najczęściej na skutek wystąpienia niedotlenienia w przebiegu takich stanów klinicznych jak:
- sepsa, czyli ostra, ogólnoustrojowa reakcja zapalna,
- wstrząs,
- nasilona niedokrwistość,
- niewydolność serca,
- zatrucie tlenkiem węgla,
- niewydolność oddechowa.
W przypadku kwasicy mleczanowej typu B, czyli tak zwanej kwasicy tlenowej, dochodzi do nasilenia metabolizmu beztlenowego przez zadziałanie pewnych czynników, do których zaliczyć można przede wszystkim:
- niewydolność nerek,
- niewydolność wątroby,
- nowotwory złośliwe,
- spożycie dużej ilości salicylanów,
- zatrucie cyjankami.
>> To może Cię zainteresować: Gdy zdrowa dieta szkodzi: nadwrażliwość na salicylany
Kwasica mleczanowa a alkohol
Kwasica mleczanowa typu B, u pacjentów chorujący na cukrzycę, może być wywołana przez spożycie alkoholu etylowego (etanolu) lub metylowego. Substancje te nasilają powstawanie kwasu mlekowego w organizmie, co sprzyja wystąpieniu kwasicy.
Kwasica mleczanowa a metformina
Metformina to substancja pierwszego rzutu stosowana w leczeniu cukrzycy. Jej działanie polega na zmniejszaniu stężenia glukozy we krwi między innymi poprzez hamowanie działania glukagonu, stymulowanie syntezy glikogenu oraz aktywację odpowiednich transporterów glukozy.
Jednym z poważnych działań niepożądanych metforminy jest zwiększenie wytwarzania mleczanu, co przy zaistnieniu innych czynników ryzyka kwasicy, może prowadzić do jej ujawnienia się. Pojawieniu się tego działania niepożądanego sprzyja źle kontrolowana cukrzyca, towarzysząca niewydolność nerek i wątroby, głodzenie, a także współwystępowanie kwasicy ketonowej.
Rozpoznanie kwasicy mleczanowej: jakie badania wykonać?
Kwasicę mleczanową rozpoznaje się na podstawie wyników badań laboratoryjnych. W przebiegu tego stanu klinicznego obserwuje się:
- podwyższone stężenie kwasu mlekowego w surowicy (typowo powyżej 5 mmol/l),
- obniżenie pH (odczynu) krwi tętniczej poniżej 7,30,
- stężenie wodorowęglanów poniżej 10 mmol/l,
- luka anionowa powyżej 16 mmol/l (luka anionowa to różnica stężenia jonów sodu oraz sumy stężeń jonów chlorkowych i wodorowęglanowych),
- podwyższone stężenie potasu w surowicy (hiperkaliemia), przy czym stężenie sodu pozostaje zazwyczaj w granicach normy.
Które badania krwi należy wykonać przy kwasicy mleczanowej?
Przy podejrzeniu kwasicy mleczanowej wykonuje się takie oznaczenia laboratoryjne jak:
- stężenie glukozy,
- stężenie kwasu mlekowego,
- stężenie kreatyniny i mocznika,
- gazometria krwi tętniczej,
- jonogram, w tym oznaczenie stężenia potasu, chlorków, sodu,
- wskaźniki stanu zapalnego, w tym oznaczenie stężenia białka CRP,
- morfologia krwi obwodowej.
Szczegółowy przebieg diagnostyki laboratoryjnej zależy od stanu klinicznego pacjenta oraz decyzji lekarza prowadzącego.
Leczenie kwasicy mleczanowej
Podstawowe postępowanie w przebiegu kwasicy mleczanowej polega na nawadnianiu pacjenta oraz zapobieganiu rozwojowi wstrząsu. W tym celu konieczne jest:
- przetaczanie płynów w celu wypełnienia łożyska naczyniowego,
- podawanie dożylne katecholamin (jest konieczne w przypadku pojawienia się obniżonego ciśnienia tętniczego).
Poza tym terapia kwasicy mleczanowej polega na:
- tlenoterapii, a w zaawansowanych przypadkach nawet wentylacji mechanicznej płuc,
- podawaniu insuliny,
- w kolejnych etapach również na podawaniu 5% roztworu glukozy,
- podawaniu wodorowęglanu sodu w celu wyrównywania kwasicy.
W przypadkach niepoddających się klasycznemu leczeniu konieczne może być wykonanie hemodializy.
Nieleczona kwasica mleczanowa: czy jest groźna?
Kwasica mleczanowa to poważny, potencjalnie śmiertelny stan internistyczny, który wymaga pilnej diagnostyki i szybkiego włączenia odpowiedniego leczenia. Dane statystyczne pokazują, że śmiertelność w przebiegu kwasicy mleczanowej może wynosić nawet 50%. Kwasica mleczanowa wymaga hospitalizacji.
Jak zapobiegać kwasicy mleczanowej?
Stosując się do pewnych zasad, można istotnie zmniejszyć ryzyko rozwoju kwasicy mleczanowej. Należy pamiętać przede wszystkim o:
- odpowiednim leczeniu cukrzycy i utrzymywaniu prawidłowej glikemii,
- unikaniu odwodnienia i głodzenia,
- stosowaniu metforminy w zalecanej przez lekarza dawce oraz przy braku przeciwwskazań,
- szybkiej diagnostyce i leczeniu infekcji, szczególnie u pacjentów chorujących na cukrzycę,
- odpowiednim leczeniu schorzeń towarzyszących cukrzycy (między innymi niewydolności nerek, wątroby czy serca),
- unikaniu spożycia alkoholu.
Kwasica mleczanowa to groźne powikłanie, które w przypadku podjęcia odpowiedniego leczenia stanowi zagrożenie życia. Ten stan rozpoznawany jest typowo w oparciu o badania laboratoryjne oraz objawy prezentowane przez pacjenta. Kwasica mleczanowa wymaga szybkiego podjęcia leczenia oraz hospitalizacji.
Bibliografia
- H. Gerd i inni, Medycyna wewnętrzna: repetytorium dla studentów medycyny i lekarzy, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006,
- A. Szutowicz i inni, Diagnostyka laboratoryjna, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk 2009,
- P. Gajewski, Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019/2020.
