Spis treści
- Helicobacter pylori – co to jest i czym się charakteryzuje?
- Zakażenie Helicobacter pylori – przyczyny
- Objawy infekcji Helicobacter pylori
- Diagnostyka w kierunku Helicobacter pylori
- Zakażenie Helicobacter pylori – leczenie
- Profilaktyka zakażenia Helicobacter pylori
Bakterie z gatunku Helicobacter pylori są powszechną przyczyną zakażeń przewodu pokarmowego. W Polsce problem ten dotyczy ok. 67% populacji osób dorosłych i 30% dzieci. Sama obecność drobnoustrojów w przewodzie pokarmowym nie świadczy jednak o chorobie. Zakażenie przebiega zwykle bezobjawowo, a symptomy infekcji pojawiają się u ok. 5-10% dorosłej populacji.
Helicobacter pylori wiązany jest z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy, ponieważ bakterie wykrywa się u ok. 70-80% osób z tymi schorzeniami. Infekcja może prowadzić do rozwoju raka żołądka – ryzyko w przypadku osób z wrzodem żołądka zakażonych Helicobacter pylori wzrasta dwukrotnie. Jest to związane z podtrzymywaniem przez drobnoustroje stanu zapalnego błony śluzowej, sprzyjającego transformacji nowotworowej.
Helicobacter pylori – co to jest i czym się charakteryzuje?
Helicobacter pylori to spiralna, Gram-ujemna bakteria, która bytuje przede wszystkim w ludzkim żołądku. Bakteriom nie przeszkadza kwaśne środowisko, które jest niekorzystne dla rozwoju innych drobnoustrojów. Przeżycie w bogatym w mocznik środowisku śluzu żołądka umożliwia produkowana przez H. pylori ureaza, która katalizuje rozkład mocznika do dwutlenku węgla i amoniaku, co powoduje zobojętnienie najbliższego otoczenia bakterii.
Dzięki spiralnemu kształtowi i umieszczonym biegunowo rzęskom drobnoustroje mają zdolność do aktywnego ruchu i penetrowania w głąb błony śluzowej. Wszystkie szczepy Helicobacter pylori produkują toksyny, które mogą być przyczyną przewlekłego stanu zapalnego prowadzącego do zaniku śluzówki żołądka. Konsekwencją tego mogą być zmiany nabłonka żołądkowego, a w dalszej kolejności rak żołądka.
Zakażenie Helicobacter pylori – przyczyny
Jedynym rezerwuarem Helicobacter pylori jest człowiek. Do zakażenia Helicobacter pylori dochodzi zazwyczaj w dzieciństwie, głównie drogą pokarmową poprzez używanie wspólnych naczyń, picia z tych samych butelek, pocałunków. Możliwa jest również droga fekalno-oralna.
Czynnikami sprzyjającymi zakażeniu Helicobacter pylori są:
- brak higieny
- złe warunki sanitarne
- złe warunki socjalne i ekonomiczne
- spożywanie zanieczyszczonych pokarmów
- skażona woda
- uwarunkowania genetyczne
Objawy infekcji Helicobacter pylori
Większość osób nie odczuwa żadnych dolegliwości związanych z zakażeniem Helicobacter pylori. U 5-10% mogą pojawić się:
- ból brzucha
- wzdęcia
- zgaga
- odbijanie
- brak apetytu
- mdłości
- niestrawność
- nudności
- wymioty
- chudnięcie
Łagodne początkowo symptomy choroby mogą szybko mijać, jednak bez leczenia odpowiednimi antybiotykami bakterie nie są eliminowane. Nawroty objawów infekcji z czasem stają się coraz bardziej dotkliwe. Wrzody dwunastnicy i wrzody żołądka mogą dawać silne bóle brzucha po jedzeniu, wzdęcia i uczucie pełności.
Diagnostyka w kierunku Helicobacter pylori
Wskazania do diagnostyki w kierunku Helicobacter pylori
(Management of Helicobacter pylori infection – the Maastricht V/Florence Consensus Report P. Malfertheiner, F. Megraud, C.A. O’Morain i wsp.)
- aktywna lub przebyta choroba wrzodowa
- wczesny rak żołądka
- bliscy krewni chorych na raka żołądka
- chłoniak MALT
- dyspepsja
- planowane długotrwałe leczenie niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi
- niedokrwistość z powodu niedoboru żelaza o nieznanej etiologii
- niedobór witaminy B12
Badania laboratoryjne w diagnozowaniu zakażenia Helicobacter pylori obejmują testy nieinwazyjne i inwazyjne.
Metody nieinwazyjne zalecane są dla osób bez objawów alarmowych i bez wywiadu rodzinnego w kierunku nowotworów przewodu pokarmowego. Badania powinny być wykonywane w laboratorium, gdzie interpretowane są przez diagnostę laboratoryjnego.
Metody inwazyjne, wymagające endoskopowego pobrania wycinka, powinny być wykonywane u osób z alarmowymi objawami i u pacjentów z wywiadem rodzinnym w kierunku nowotworów przewodu pokarmowego.
Uwaga: nie należy przyjmować IPP przez 7–14 dni przed testami: oddechowym, antygenowym i ureazowym.
Testy antygenowe z kału w kierunku Helicobacter pylori
Testy wykonywane z kału służą do diagnozowania aktywnego zakażenia oraz do oceny skuteczności leczenia.
Test wykonywany jest z zastosowaniem specyficznych przeciwciał monoklonalnych metodą chemiluminescencji (CLIA). Wynik interpretowany jest na podstawie wartości indeksów wyliczonych przez analizator w oparciu o stężenia antygenów w badanej próbce kału i przedstawiany na sprawozdanie z badania Helicobacter pylori w kale jako ujemny, dodatni lub niejednoznaczny.
Test wykonywany jest metodą immunochromatograficzną (kasetkową), wykorzystującą powinowactwo specyficznych przeciwciał do antygenów H.pylori. Badana próbka przemieszcza się przez membranę umieszczoną w kasetce. O prawidłowym przeprowadzeniu testu Helicobacter pylori w kale świadczy kolorowa linia w rejonie kontrolnym membrany. Wynik dodatni prezentuje się w postaci barwnej linii w rejonie testowym opłaszczonym przeciwciałami. Brak barwnej linii w rejonie testowym wskazuje na nieobecność antygenów.
Zakażenie Helicobacter pylori – leczenie
Leczenie Helicobacter pylori ma na celu eradykację (eliminację) bakterii z organizmu i jest zalecane w każdym przypadku stwierdzenia zakażenia Helicobacter pylori.
Zalecany schemat leczenia Helicobacter pylori pierwszego wyboru to 14-dniowa terapia:
- Poczwórna z bizmutem
- lek z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP)
- cytrynian bizmutu
- dwa antybiotyki
LUB
- Poczwórna bez bizmutu
- lek z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP)
- trzy antybiotyki
LUB
- Potrójna
- lek z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP)
- dwa antybiotyki
Przy nieskuteczności leczenia Helicobacter pylori podaje się leki drugiego wyboru, a przy dwukrotnym niepowodzeniu terapii należy ocenić wrażliwość bakterii na antybiotyki i leczyć zgodnie z wynikiem antybiogramu.
Profilaktyka zakażenia Helicobacter pylori
Nie ma ustalonych zasad profilaktyki zakażenia, jednak zaleca się:
- przestrzeganie zasad higieny
- dietę bogatą w witaminy C i E, beta-karoten
- karmienie piersią
