Bakterie atypowe: wpływ przewlekłego kaszlu na układ oddechowy

Spis treści

1. Kaszel – mechanizm obronny organizmu
2. Czym są bakterie atypowe i jakie infekcje wywołują?
3. Chlamydioza – zakażenie Chlamydophila pneumoniae
4. Zakażenie Mycoplasma pneumoniae
5. Legionelloza – zakażenie Legionella pneumophila
6. Wpływ kaszlu na układ oddechowy

Kaszel – mechanizm obronny organizmu

Kaszel to naturalny mechanizm obronny organizmu, który pomaga usuwać z dróg oddechowych drażniące substancje, nadmiar śluzu czy ciała obce. Jest to też odruch, który wspiera ciało w radzeniu sobie z podrażnieniem błon śluzowych lub infekcjami. Gdy kaszel staje się uporczywy i utrzymuje się przez dłuższy czas, może być sygnałem alarmującym o istnieniu poważnych problemów zdrowotnych. Jednym z powodów występowania przewlekłego kaszlu może być zakażenie bakteriami atypowymi, które namnażają się w organizmie gospodarza. Replikacja patogenu inicjuje odpowiedź układu immunologicznego (inaczej odpornościowego), co prowadzi do dalszego rozwoju stanu zapalnego, podrażnienia pęcherzyków płucnych i upośledzenia funkcji płuc. W efekcie poza kaszlem mogą pojawić się m.in.: duszność, przyspieszone oddychanie, a nawet niedotlenienie.

Czym są bakterie atypowe i jakie infekcje wywołują?

Bakterie atypowe to grupa mikroorganizmów o specyficznych właściwościach, które odróżniają je od typowych bakterii. Jedną z kluczowych cech patogenów atypowych jest ich zdolność do przetrwania i namnażania się wewnątrz komórek ludzkich. Bakterie atypowe mogą być odpowiedzialne za różne infekcje układu oddechowego, takie jak zapalenie płuc czy zapalenie oskrzeli. Ponadto posiadają one zwykle odmienną niż tradycyjna ścianę komórkową, która sprawia, że są bardziej elastyczne pod względem kształtu i mogą wykazywać oporność na działanie niektórych antybiotyków. Wszystkie te czynniki powodują, że bakterie atypowe są często trudne do zidentyfikowania, a leczenie zakażonych pacjentów stanowi wyzwanie. Do najbardziej znanych bakterii atypowych należą: Chlamydophila pneumoniae (dawniej Chlamydia pneumoniae), Mycoplasma pneumoniae i Legionella pneumophila.

Chlamydioza – zakażenie Chlamydophila pneumoniae

Chlamydophila pneumoniae to bakteria, która wywołuje różne schorzenia, w tym zapalenie płuc. Bakterie te rozwijają się wewnątrz komórek ludzkiego organizmu, a następnie rozprzestrzeniają się wraz z krwią. W terapii chlamydioz stosuje się określone antybiotyki aktywne wobec bakterii wewnątrzkomórkowych. Czas leczenia zależy m.in. od postaci choroby.

Pewne rozpoznanie chlamydiozy na podstawie objawów jest niemożliwe. Do metod diagnostycznych tego zakażenia zalicza się hodowlę bakteryjną, serologię (badania w kierunku specyficznych przeciwciał) lub metody molekularne. Badania serologiczne zasługują na szczególną uwagę i w diagnostyce chlamydioz są bardzo często wykonywane. Możliwe jest oznaczanie przeciwciał w trzech klasach:

• IgM,
• IgA,
• IgG.

Znaczny wzrost poziomu przeciwciał klasy IgG lub serokonwersja (zmiana ujemnego odczynu serologicznego na dodatni, czyli pojawienie się przeciwciał dla danego antygenu u osoby zakażonej) w dwóch próbkach surowicy pobranych w odstępie kilku tygodni wskazuje na ostrą infekcję Ch. pneumoniae.

Zakażenie Mycoplasma pneumoniae

Mycoplasma pneumoniae to przede wszystkim patogen błon śluzowych, który zakaża wyłącznie ludzi. Bakterie te przenoszą się drogą kropelkową przez bliski kontakt. Najczęstszymi objawami zakażenia są infekcje górnych dróg oddechowych i ostre zapalenie oskrzeli, ale może również rozwinąć się zapalenie płuc. Cięższy przebieg zakażenia jest zwykle związany z zaburzeniem odporności lub współistniejącymi schorzeniami u osoby zakażonej. Objawy zakażenia mykoplazmami, takie jak zapalenie mózgu, niedokrwistość hemolityczna, zapalenie serca, występują rzadko.

W rozpoznaniu zakażenia Mycoplasma pneumoniae stosuje się metody serologiczne – oznacza się przeciwciała swoiste dla patogenu w trzech klasach:

• IgM,
• IgA,
• IgG.

Ostateczne rozpoznanie wymaga udokumentowania serokonwersji lub wykrycia znacznego wzrostu specyficznych przeciwciał klasy IgG poprzez wykonanie badań z dwóch próbek krwi pobranych w odstępie 2–4 tygodni.

Legionelloza – zakażenie Legionella pneumophila

Legionella pneumophila jest główną przyczyną legionellozy. Ta choroba obejmuje zapalenie płuc (tzw. chorobę legionistów) i gorączkę Pontiac (o łagodniejszym przebiegu). Jest potencjalnie groźna, zwłaszcza dla osób z zaburzeniami odporności, w podeszłym wieku i palaczy. Najczęstszymi źródłami infekcji są systemy klimatyzacyjne i woda pochodząca z miejskiej sieci wodociągowej. L. pneumophila szczególnie szybko namnaża się w ciepłej i stojącej wodzie, co sprawia, że jest potencjalnie niebezpieczna w takich urządzeniach jak klimatyzatory, prysznice, fontanny, jacuzzi i inne źródła rozpylające aerozole wodne.

Przeczytaj też: Legionelloza – ciężkie, atypowe zapalenie płuc

Diagnostyka legionellozy jest oparta na testach laboratoryjnych, badaniach moczu lub badaniach przeciwciał specyficznych dla L. pneumophila (IgG), które wykonuje się z krwi.

Częstość zachorowań na legionellozę w Polsce jest niedoszacowana, przede wszystkim ze względu na trudności diagnostyczne, a także dlatego, że w przypadku gorączki Pontiac infekcja często przebiega bezobjawowo lub łagodnie. Co pewien czas odnotowuje się jednak wystąpienie ognisk epidemiologicznych, które charakteryzują się zwiększoną liczbą przypadków – ostatni taki nagły wzrost zachorowań na legionellozę zaobserwowano w Polsce pod koniec wakacji w 2023 r.

Wpływ kaszlu na układ oddechowy

Przewlekły kaszel, który utrzymuje się przez dłuższy czas, może powodować szereg negatywnych skutków w układzie oddechowym i pogarszać ogólną kondycję zdrowia osoby zakażonej. Zmęczenie mięśni oddechowych, do którego dochodzi na skutek ciągłego napinania w trakcie kaszlu, wpływa na obniżenie wydajności oddychania, prowadząc do spadku poziomu tlenu w organizmie. Przewlekły kaszel może uszkodzić rzęski migawkowe, które biorą udział w oczyszczaniu dróg oddechowych z zanieczyszczeń. Dysfunkcja tych rzęsek może powodować kumulację śluzu i podrażnienie dróg oddechowych, co zwiększa podatność na infekcje bakteryjne lub wirusowe, prowadząc często do zapalenia oskrzeli i płuc. Przewlekły kaszel znacząco obniża jakość życia, będąc przyczyną bólu, zmęczenia, zaburzeń snu oraz trudności w wykonywaniu codziennych prac.

Objawy infekcji atypowych są zazwyczaj łagodne i obejmują suchy kaszel, bóle głowy, gardła i inne objawy grypopodobne. Właściwe rozpoznanie wymaga przeprowadzenia diagnostyki opartej na testach laboratoryjnych, które wykonuje się z krwi. Po zdiagnozowaniu infekcji bakteriami atypowymi lekarz zwykle wdraża leczenie, które polega na stosowaniu odpowiednich antybiotyków, dopasowanych do konkretnego patogenu oraz jego wrażliwości na leki. Szybkie wdrożenie właściwego leczenia ma kluczowe znaczenie dla skutecznego zwalczenia infekcji i zapobieżenia potencjalnym powikłaniom.

Piśmiennictwo

1. D.R. Stamm, H.A. Stankewicz, Atypical Bacterial Pneumonia. [Updated 2023 Jul 31]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023.
2. S.L. Johnston, R.J. Martin, Chlamydophila pneumoniae and Mycoplasma pneumoniae A Role in Asthma Pathogenesis?, American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine 2005; 172.
3. F. Blasi, P. Tarsia, S. Aliberti, Chlamydophila pneumoniae, Clinical Microbiology and Infection 2009, 15(1).
4. K.B. Waites, D.F. Talkington, Mycoplasma pneumoniae and Its Role as a Human Pathogen, Clinical Microbiology Reviews 2004:697–728.
5. N.P. Cianciotto, Pathogenicity of Legionella pneumophila, International Journal of Medical Microbiology 2001; 291, 331–343, 2001.